Þjóðviljinn - 25.07.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN Málgagn
sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Ríkissljómar-
vandinn
Fjármálaráöherra gerði fyrir helgina grein fyrir við-
brögðum ríkisstjórnarinnar við fyrirsjáanlegum fjárlagahalla
á þessu ári, sem búist er við að nemi 4,2 miljörðum króna.
Þau hafa verið tíunduð í fréttum: niðurskurður ríkisútgjalda
um 800 miljónir, auknar innlendar lántökur upp á þrjá milj-
arða auk þess innheimta á ýmisleg gjöld með skilvíslegri
hætti en áður.
Þegar skoðuð eru ummæli stjórnmálamanna og leiðara-
höfunda við þessum ráðstöfunum kemur það á daginn að
fáir verða til að andmæla þeim beinlínis. Um niðurskurð á
útgjöldum ríkisins segja allir að hann sé nauðsyn, hvort sem
þeir bæta nú við að „eitthvað varð að gera“ eða telja ríkisút-
gjöld yfirhöfuð helsta böl samfélagsins. (Þessi jákvæði tónn
á svo eftir að breytast í miklar rimmur síðar á árinu þegar að
því kemur að taka ákvarðanir um það, hvar á að skera niður,
en það er önnur saga). í annan stað telur jafnvel Morgun-
blaðið það skárri kost en aðra að reyna að ná endum saman
í ríkisbúskap með innlendum lántökum - og vitanlega er það
rétt og satt hjá fjármálaráðherra, að sá siður að taka neyslu-
víxla erlendis sem lengi hefur verið stundaður af fyrri ríkis-
stjórnum, verður eftir því sem lengra líður æ háskalegri
möguleikum okkar til að taka ákvarðanir sem sjálfstæð þjóð.
Um leið er furðumikill samhljómur í viðbrögðum að því
leyti að menn telja að ráðstafanirnar séu hvorki róttækar né
stefnumarkandi. Hægriblöðin hamast vitanlega mjög á því,
að „rýrarskammtímaaðgerðir" leysi í rauninni engan vanda,
ríkisstjórnin hafi svo sem ekki komist að neinni niðurstöðu,
endafylgi hún kolrangri millifærslustefnu í efnahagsmálum.
Stjórnarsinnar hafa svo verið að viðurkenna það hver með
sínum hætti, að þeirra bíði stærri verk og meiri en fjárlaga-
dæmin. Megináherslur eru þá þær að ríkisstórnin hafi verið í
björgunaraðgerðum, sem hafi þann galla að með þeim sé
framlengt líf bæði vænJegra og vonlítilla fyrirtækja, en þann
kost að komið hafi verið í veg fyrir stórfellt atvinnuleysi. Nú
sé þessum björgunartíma hinsvegar að Ijúka og mál til kom-
ið að gera eitthvað sem um munar til langframa.
En hvað það verður, það vitum við ekki. Um fjölmiðlaloftin
svífa ýmsar hugmyndir um lækkun á matarkostnaði heimila
og fjármagnskostnaði fyrirtækja en sá kór er svo margradd-
aður, að enginn veit hvernig sú málamiðlun sem samstilling
þeirra þýðir kann að verða á litinn. Við fáum það eitt að heyra
frá atkvæðamestu ráðherrum stjórnarinnar, að samstarf
þeirra sé dágott, menn tali saman af heiðarleika. En hve
langt sem sú eindrægni dugar þá er eitt víst: engar ráðstaf-
anir eru á dagskrá sem gætu með skjótum hætti breytt
afkomu fólks „yfir línuna" eins og það heitir, hresst upp á
kaupmáttinn eins og allir stjórnmálaforingjar eru víst dæmd-
ir til að reyna. Þær eru ekki á dagskrá vegna þess að
hugmyndir skorti, heldur vegna þess að öngvar róttækar
ráðstafanir skila sér með skjótum hætti í lífskjörum, síst í því
ástandi sem nú ríkir og má síst af öllu reyna að leysa með því
að moka fiski úr sjónum. Því er hætt við því að ríkisstjórnin
verði áfram að búa við þann tilvistarvanda sem erfiðast er
við að glíma: vanda hinnarpólitísku þreytu sem vísaröllu frá
sér og segir: það ræður enginn við neitt.
Þó er eitt enn verra en sú þreyta, en það er að gefast upp
við allt saman - því það þýðir ekki annað en bent sé á
Sjálfstæðisflokkinn að taka við. Flokk sem lifir um þessar
mundir allgóðu lífi í skoðanakönnunum, ekki á því að hafa
merkilegar hugmyndir til lausna heldur á því einu að vera í fríi
frá stjórnsýslu um það leyti sem yfir samfélagið skella afleið-
ingar þess, að ábyrgðarmönnum samfélagsins varð minna
en ekkert úr góðæri næstliðinna ára.
KLIPPT OG SKORIÐ
Ef ég væri ríkur...
Skammast menn sín fyrir aö
vera ríkir? Eru menn stoltir af því
að vera ríkir? Þessum spurning-
um er ekki auðsvarað. Þau fara
líka bæði eftir tísku og löndum.
Til dæmis er það augljóst að
það er talið nokkuð svo sjálfsagt
og eðlilegt að ríkt fólk í Banda-
ríkjunum berist mikið á, láti vita
af því að það er sólarmegin í tilve-
runni, auglýsi jafnvel nkidæmi
sitt og glæsilega eyðslu. Þetta
þykir ekki eins sniðugt athæfi í
Evrópu, síst á Norðurlöndum. í
því sambandi má vitna til Mark-
úsar gamla Wallenbergs, ættar-
höfðinga í einni af fjölskyldunum
sextán sem „eiga Svíþjóð".
Markús neitaði jafnan að taka á
móti fréttamönnum og ljósmynd-
urm frá útbreiddum vikublöðum
sem vildu fá að festa á filmu og í
viðtöl dýrðina á heimilum ríkis-
manna. Þetta fannst gamla
manninum ómerkilegt athæfi,
sem ekki gerðu aðrir sig seka um
en þeir bjánar sem halda að þeir
séu ríkir af því að þeir hafa skotist
upp fyrir meðaljóninn í tekjum
og eignum. Markús Wallenberg
sagði hinsvegar.
„Maður á ekki að sjást - heldur
VERA“.
íslenskar
tískusveiflur
íslendingar apa náttúrlega flest
eftir öðrum, líka það sem að um-
gengni við ríkidæmi snýr, en
þetta gera þeir með sínum hætti,
fylgja sínu almanaki. Til dæmis
átti sú tíska hér erfitt uppdráttar
lengi vel að fjölmiðlar snúist
mjög um lífshætti, einkamál og
lífsumbúnað hinna ríku. Þegar
fyrsta lotan í þá veru var gerð
fyrir svosem þrjátíu árum með
viðtalaspyrpum um ríkmanniega
búin heimili, myndatökum af
merkiskjólum á hefðarsamkom-
um og fylgdu með matseðlar og
fleira - þá glottu flestir íslending-
ar við tönn, létu sér fátt um finn-
ast, gerðu gys að öllu saman. Síð-
an lá þetta snobb niðri um skeið,
og hjálpaði svokölluð uppreisn
æskunnar til við að berja niður
þann selshaus. En fjölmiðladans-
inn kringum gullkálfana er svo
aftur fast stiginn síðustu misserin,
sem kennd eru við uppa og þeirra
sjálfumglaða og neyslufreka lífs-
stíl.
Hvað er
á undanhaldi?
Þessi tíska hefur smám saman
verið að brjóta niður þá jafnaðar-
mennsku í þjóðarsálinni sem hef-
ur beinlínis andúð á forréttinda-
jukki og hefur reynt að halda því
niðri með dári og spéi og fleiri
ráðum sígildum. Og svo á þeirri
kristilegu samvisku sem ein-
hversstaðar er í felum og segir, að
menn skuli ekki safna þeim
auðæfum sem mölur og ryð
grandar, á þeim biblíusögum sem
senda ríka manninn í vítis loga
meðan allsleysinginn Lasarus
hvflir í eilífri náðinni og gera ráð
fyrir því, að eignagleðin svoköll-
uð sé ekki annað en ofurdramb
sem í koll kemur.
Feluleikur samt
Ekki svo að skilja: það er ekki
eins og menn séu farnir að tíunda
eignir sínar og tekjur með opin-
skáum hætti hér á lslandi. Sá sem
spyr eftir tekjum manna mun oft-
ar en ekki reka sig á rammgerðan
hneykslunarvegg: hvað varðar
þig um það þinn gáttaþefur!
Engu líkara en spurt sé hvort
menn séu náttúrulausir orðnir
eða pissi í rúmið. Satt að segja
vitum við næsta lítið um það
hvernig menn verða ríkir á ís-
landi, að minnsta kosti vitum við
margt annað betur. Það eru
kannski settar saman langar við-
talsbækur við menn sem hafa
sjálft ríkidæmið í sínu viðurnefni
- en fróðleikur um þetta við-
kvæma mál er það sem síðast
verður í þeim bókum fundið.
Peningar á
leynireikningum
Þessar og aðrar vangaveltur
eru að leika sér í hugarstofunum í
framhaldi af klausu sem Klippari
rakst á í samantekt eftir Sæmund
Guðvinsson í Alþýðublaðinu á
dögunum, en þar var hann að
velta því fyrir sér hvort allt væri
ekki „að fara í hundana“ í þessu
ríka landi. En þar segir m.a.:
„Mér blöskrar hvernig ein-
staka viðskiptajöfrar flytja fé úr
landi án þess að nokkur hreyfi
hönd eða fót. íslenskir fésýslu-
menn eiga hundruð miljóna
króna á leynireikningum í Sviss,
Luxemborg og víðar. Af þessum
peningum er aldrei borgaður
skattur. í vissri borg í Florida
standa einbýlishús í röðum sem
eru í eigu íslendinga sem aldrei
hafa fengið leyfi gjaldeyrisyfir-
valda hér til að fjármagna þau
kaup. Sömu aðilar borga svo
svipað í opinber gjöld og níræður
ellífeyrisþegi“...
Rannsoknarefnið
mikla
Og manni verður strax hugsað
til þessa hér: í öllum andskotan-
um vasast fjölmiðlar sem sína
forvitni, en mikið gefa þeir lítinn
gaum þessari hlið á frægum efna-
hagsvanda þjóðarinnar. Með
öðrum orðum þeirri, að til hafa
orðið miklar eignir, sem menn
vita sem fæst um og enginn nær
til, allra síst skattheimtumenn.
Líklega hafið þið, lesendur góðir,
lesið sitthvað um þá þverstæðu,
að meðan t.d. Argentína skuldar
svosem 60 miljarða dollara þá
eiga argentínskir efnamenn tugi
miljarða dollara í felum „í Flor-
ida“ - eða þá hinu sígilda athvarfi
illa fenginna peninga, Sviss. Um
það hefur áreiðanlega verið skrif-
að miklu meira á íslandi en
nokkru sinni um leynireikning-
ana og laumueignirnar íslensku í
útlöndum. Mykraverkin, þau
gerast annars staðar.
Reyndar er það svo, að forvitni
fjölmiðla er þegar á heildina er
litið afar meinlaus á íslandi.
Menn eru mest að snúast hring-
inn í kringum sambúðarvanda í
stjórnmálaflokkum eða ríkis-
stjórnum. En hver hefur tekið að
sér þá „rannsóknarblaða-
mennsku" að skoða þær eignatil-
færslur sem eru að verða á Islandi
- ekki síst núna á hávaxta- og
gjaldþrotatímum? Hver skoðar
það hvað verður um hús og íbúðir
allra þeirra sem sökkva í skulda-
súpu? Hver skoðar þá menn sem
beinlínis gera út á ófarir þessa
fólks? Spyr sá sem ekki veit.
Kannski er slík forvitni of erfið
eða of hættuleg til að menn
treysti sér til að fylgja henni eftir?
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 • 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritatjóri: Árni Bergmann.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrlr blaöamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.),
KristóferSvavarsson, ÓlafurGíslason. SigurðurÁ. Friðþjófsson
(umsjm. Nýs Helgarblaðs), Þorfinnur Ómarsson (íþr.), ÞrösturHar-
aldsson.
Framkvœmda8tjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrif8tofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjórl: Olga Clausen.
Auglýslngar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Simavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Eria Lárusdóttir
Útbreiðslu- og afgreiöslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaöur: Katrín Bárðardóttir.
Utkeyrsla, afgreiðsla, rltstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýslngar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiöja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasólu: 90 kr.
Nýtt Helgarbiað: 140 kr.
Askriftarverð á mánuðl: 1000 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN l Þrlðjudagur 25. júlí1989 Á