Þjóðviljinn - 24.08.1989, Blaðsíða 7

ERLENDAR FRETTIR
50 ára afmæli alræmds griðasáttmála
Tvær miljónir Balta í mótmælakeðju
Igær voru 50 ár liðin frá undir-
ritun alræmds griðasáttmála
þáverandi valdhafa Þýskalands
og Sovétríkjanna, þeirra Hitlers
og Stalins. Samkvæmt leynigrein
í sáttmálanum skyldu baltnesku
lýðveldin þrjú, Eistland, Lettland
og Litháen, teljast sovéskt áhrifa-
svæði, og í skjóli þess samkomu-
lags innlimaði Stalín síðan lönd
þessi.
í baltnesku löndunum var af-
mælis sáttmálans minnst með því
að mynda keðju fólks, sem helst í
hendur, og var ætlast til að keðj-
an næði í gegnum löndin þrjú frá
Kirjálabotni í norðrí til landa-
mæra Litháens og Hvítarússlands
í suðri. Búist var við þátttöku
hundruðþúsunda manna og ef til
vill allt að tveggja miljóna í þess-
Fyrirhugað að keðjan yrði óslitinfrá Kirjálabotni til Hvíta-
rússlands. Sajudis krefst nær algers sjálfstœðis fyrir Litháen
ari mótmælaaðgerð, sem talin er
vera sú djarflegasta í baltnesku
löndunum frá því að sjálfstjórn-
arhreyfingar tóku að láta að sér
kveða þar.
í Riga, höfuðborg Lettlands,
sem er einskonar miðdepill keðj-
unnar, söng fólk lettneska þjóð-
sönginn frá sjálfstæðistímanum,
er það byrjaði að safnast saman.
Samkvæmt fyrstu fréttum af að-
gerðum þessum fóru þær fram af
fyllstu friðsemd. Lögreglumenn
fylgdust með mótmælafólki úr
fjarlægð, en skiptu sér ekki af
því.
í fyrradag samþykkti Seymas,
220 manna stjórnarráð litháísku
Póllandsþing ógildir sáttmála
Pólska þingið samþykkti í gær í
einu hljóði fordæmingu á griða-
sáttmála Þýskalands og Sovétr-
íkjanna, gerðum fyrir 50 árum,
og lýsti því jafnframt yfir að sátt-
málinn væri ógildur, enda fæli
hann í sér brot á alþjóðalögum.
Yfir 100af460þingmönnumvoru'
fjarstaddir atkvæðagreiðsluna.
í fyrradag fordæmdi pólski
kommúnistaflokkurinn sáttmál-
ann, en í honum var ákveðin
fjórða sundurskipting Póllands.
alþýðuhreyfingarinnar Sajudis,
tillögu þess efnis að ráðið skyldi
vinna að stofnun litháísks ríkis,
sem yrði óháð Sovétríkjunum í
stjórn- og menningarmálum og
stjórnsýslu. Af hálfu Sajudis er
þó borið á móti því, að með þessu
sé verið að lýsa því yfir, að Lithá-
ar stefni að því að segja sig úr
Sovétríkjunum. En forustumenn
sjálfstjórnar- og grasrótarhreyf-
inga í lýðveldunum þremur hafa
látið í ljós, að þeir líti svo á að
innlimun landanna í Sovétríkin,
sem framkvæmd var í framhaldi
af sáttmála einræðisherranna, sé
ógild.
Sovéska stjórnin hefur nú við-
urkennt að umrædd leynigrein í
sáttmáianum hafi verið til og
jafnframt lýst því yfir, að sáttmál-
inn í heild sinni hafi fallið úr gildi
með innrás Þjóðverja í Sovétrík-
in 1941. Hinsvegar vill sovéska
stjórnin ekki viðurkenna annað
en að innlimun landanna þriggja í
Sovétríkin sé í fullu gildi, en opin-
berlega var látið svo heita að rík-
in þrjú hefðu sótt um inngöngu
Kína
Deng farínn að
heiisu og virðingu
Valdhafar í herferð gegn vestrœnum
þankagangi og spillingu
Ayfírborðinu er allt njeð kyrr-
um kjörum í Kína. I lok maí
og í júní kvöddu valdhafar um
250.000 manna herlið til Peking,
og eftir þeim liðsfjölda að dæma
hafa þeir litið svo á, að þorri höf-
uðborgarbúa væri kominn í upp-
reisn gegn þeim eða að minnsta
kosti á leið til þess. Nú er talið að
aðeins sé eftir í borginni um
25.000 manna herlið.
Ætlan margra er þó að hinir
hafi ekki farið langt. Samkvæmt
sumum heimildum er mikill her
ennþá í stöðvum hringinn í kring-
um Peking, svo að kalla má að
yfirhöfðingjar Kínaveldis hafi
höfuðborg sína enn í einskonar
umsátri. Og í borginni sjálfri eru
hermenn hvarvetna á verði á
stöðum sem taldir eru öðrum
fremur hernaðarlega mikilvægir.
Enn heyrast
skothvellir
Andspyrnan gegn valdhöfum
virðist að mestu hafa verið brotin
á bak aftur. Opinberlega hefur
verið skýrt svo frá að um 2000
„gagnbyltingarmenn" hafi verið
handteknir, en samkvæmt óopin-
berum heimildum nemur tala
handtekinna tugum þúsunda. Og
þrátt fyrir kyrrðina á yfirborðinu
heyrast enn á næturþeli af og til
skothvellir víðsvegar í höfuð-
borginni. Óvíst er hvort þar eru
að verki hermenn, skjótandi á
einhverja sem að þeirra mati eru
grunsamlegir, eða andófsmenn
sem skjóta á hermenn, nema
hvorttveggja sé. Vesturlanda-
menn kunnugir í landinu hafa og
frétt, að einhver brögð séu að því
að hermenn hafi fundist drepnir á
varðstöðvum sínum í Peking,
gjaman kyrktir.
Af stjómvalda hálfu er í gangi
herferð mikil gegn „borgaralegri
frjálshyggju," en með því er átt
við vestræn áhrif almennt. Aldrei
fyrr í óralangri Kínasögunni hef-
ur komið fram svo áköf aðdáun á
erlendri menningu, eins og sú
gífurlega hrifning af öllu vest-
rænu, er einkenndi lýðræðis-
hreyfinguna í vor. Táknrænt fyrir
þann anda var líkan það af frelsis-
styttunni í New York, sem stúd-
entar drógu til Himinsfriðartorgs
og stilltu upp augliti til auglitis við
mynd mikla af Maó formanni,
sem þar er til staðar. Þetta frelsis-
goð stúdenta hafði meira að segja
andlitsdrætti evrópída. Ætla má
að elstu kynslóðinni í Flokknum,
gagnsýrðum af hefðbundinni kín-
verskri þjóðernis- ef ekki beinlín-
is kynþáttarhyggju ekki síður en
marxlenínisma, hafi komið þetta
fyrir sjónir sem óþolandi ögmn.
Kant og
Freud í banni
Áðurnefnd herferð er einkum
tvenns eðlis. Annarsvegar er
spjótunum beint beinlínis gegn
vestrænum áhrifum á hugsunar-
hátt, stundum með heldur bros-
legri útkomu, eins og þegar rit-
verk t.d. Immanuels Kant, Frie-
drichs Nietzsche, Jean-Pauls
Sartre og Sigmunds Freud era úr-
skurðuð háskaleg sálnaheill Kín-
verja og bönnuð. Jafnframt er
stóraukin áhersla lögð á að
innræta námsmönnum hug-
myndafræði kommúnistaflokks-
ins. Háskólar og menntaskólar
eru undir sérlega ströngu eftirliti.
Námsmönnum í menntaskólum
verður í haust fækkað nokkuð frá
því sem var á síðasta námsmiss-
eri, og færri nýstúdentum verður
í haust sleppt inn í Pekingháskóla
en í upphafi s.l. vormisseris.
Þessar ráðstafanir bera vott um
djúpan ótta valdhafa við skóla-
æskuna, sem þeir með réttu líta á
sem þungamiðju andstöðunnar.
En ef af veralegmm samdrætti
skólakerfisins verður, er líklegt
að undangenginni þjóðarat-
kvæðagreiðslu og samþykktum
þinga sinna.
1 Moskvu safnaðist lítill hópur
manna saman til að láta í ljós
samúð með Böltum, en sérþjálf-
uð lögregla dreifði því fólki af
hörku.
Reuter/-dþ.
Kúrdar
Þing í útlegð fyrirtiugað
Verður sett er tvö ár verða liðinfrá eiturgasmorðun-
um í Halabja
*||“ alsmaður kúrdneskra sjálf-
stöðvum Sameinuðu þjóðanna,
sagði fréttamönnum í gær að í
undirbúningi væri að stofna
kúrdneskt þing í útlegð. Þingi
þessu, sem fyrirhugað væri að
kæmi f fyrsta sinn saman ein-
hversstaðar f Evrópu í mars
n.k.., væri ætlað að mynda kúr-
dneska ríkisstjórn, er að sjálf-
sögðu yrði einnig að starfa í út-
legð. Líkur benda til að Kúrdar
hafí í þessu sambandi fyrirmynd-
ir frá Palestínumönnum f huga.
Talsmaðurinn, Salah Jmor að
nafni, sagði við þetta tækifæri að
ofsóknirnar gegn Kúrdum væru
nú komnar á það stig, að líkja
mætti kjöram þeirra við aðstæður
gyðinga í heimsstyrjöldinni
síðari. Hann kvað ennfremur um
30 kúrdneska lögfræðinga hafa
hist í Lundúnum um síðustu helgi
til að ræða langtímaáætiun um
stofnun sjálfstæðs kúrdnesks
ríkis. Hefðu lögmönnunum bor-
ist stuðningsyfirlýsingar frá
Kúrdum í sovétlýðveldunum
Armeníu og Aserbædsjan. Þorri
Kúrda býr sem kunnugt er í Tyrk-
landi, fran, írak og Sýrlandi.
Ætlunin er að hið fyrirhugaða
þing þeirra komi saman 17. mars
n.k., en þá verða tvö ár liðin frá
fjöldamorðunum í Halabja í ír-
aska Kúrdistan, er íraski herinn
varpaði eiturgassprengjum á
borgina og byggðir þar í grennd.
Fórust þá um 5000 manns.
Reuter/-dþ.
Deng - búist við ókyrrð er hann
fellur frá.
að það hafi lamandi áhrif á fram-
þróun risaþjóðfélags þessa er til
lengdar lætur, í svo sárri þörf sem
það er fyrir menntað fólk.
Þá er Flokkurinn farinn að
dusta rykið af slagorðum Maós-
tímans um ósérhlífni í starfi og
íburðarleysi í lifnaðarháttum.
Ritum Dengs Xiao-ping er all-
mjög haldið að fólki og hann
hylltur sem mikill leiðtogi á ýms-
an annan hátt. En ef marka má
svör þeirra Kínverja, sem enn
þora að ansa erlendum frétta-
mönnum, er virðing þess gamla,
sem nú hefur náð 85 ára aldri, á
förum. Þar að auki er hann farinn
að heilsu og að sumra sögn sljór
orðinn fyrir aldurs sakir. Eigi að
síður virðist Flokkurinn ekki
telja sig geta án hans verið sem
sameiningartákns. Það sýnir ef til
vill betur en nokkuð annað að þar
eru menn tvílráðir og óvissir um
hvað til bragðs skuli taka í náinni
framtíð. Margir búast við valda-
baráttu og ókyrrð á ný er Deng
fellur frá.
Hinn aðalliður áminnstrar
herferðar kínverskra valdhafa
beinist gegn spillingu. Ráðamenn
í stórfýrirtækjum og flokks-
broddar, sem undanfarin ár hafa
auðgað sjálfa sig gríðarlega með
refjum og klækjum, eru nú teknir
ómjúklega á beinið og sumir
dæmdir af iífi. Óánægja út af
spillingu var eitt af því, sem
hleypti lýðræðishreyfingunni af
stað, og með því að sýna af sér
rögg við að uppræta þann ósóma
gera valdhafar sér efalaust vonir
um að endurvinna að einhverju
marki traust þeirra mörgu, sem
nú hlýða þeim fyrst og fremst af
því að þeir þora ekki annað.
dþ.
FRAMKVÆMDASTJORI
■BBBB
LANDSBANKA
ISLANDS
Landsbréf bf. er nýstofnaður verðbréfamarkaður
Landsbankans. Auglýst er eftir umsóknum Um
starf framkvœmdastjóra. Umsœkjandi þatf að
hafa viðskiptafrœði-, hagfrœði- eða aðra
sambœrilega menntun. Frumkvæði ogsjálfstœði
í starfi er nauðsynlegt. Umsóknir ásamt
upplýsingum um menntun, aldur og fyrri stötf
berist fyrir 1. september n.k. stílaðar á:
Stjóm Landsbreja hf,
c/o Landsbanki íslands,
Austurstrœti 11, 3■ hœð,
Pósthólf 170,
155 Reykjavík.
Nánari upplýsingar um starfið veita
Bjöm Líndal og Brynjólfur Helgason
aðstoðarbankastjórar.
Verðbréfamarkaður Landsbankans
Flmmtudagur 24. ágúst 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7