Þjóðviljinn - 12.09.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
í hádegishléi milli ríkisstjóma
Ummyndun ríkisstjórnar
Steingríms Hermannssonar með
aðild Borgaraflokksins gætu orð-
ið einhver mestu mistök sem gerð
hafa verið í stjórnmálum um
langt skeið. Arkitektar þessarar
nýju stjórnar eru formenn stjórn-
arflokkanna þriggja, Steingrím-
ur, Jón og Ólafur og um margt
hefur þeim farist líkt og Bakka-
bræðrum í viðleitni við að tryggja
völdin. Þar eð ég greiddi atkvæði
í miðstjórn Alþýðubandalagsins
gegn þessari ráðagerð og hafði
gert það áður margsinnis í þing-
flokki, tel ég rétt að gera lesend-
um Þjóðviljans grein fyrir af-
stöðu minni og helstu rökum sem
búa á bak við.
Ég minni á, að ég studdi stjórn-
armyndunina haustið 1988 og
vænti nokkurs af þeirri stjórn.
Þessi stjórn Steingríms Her-
mannssonar kom nokkru til
leiðar af ætlunarverkum sínum
það tæpa ár sem hún var við völd,
en mikið vantaði þó á að hún
næði því flugi sem vonir stóðu til.
Ástæðurnar eru margþættar, en
mestu skipti þó að ekki var höfð-
að til baklandsins, sem átti að
bera stjórnina uppi, fólks í
stjórnmálaflokkunum sem að
henni stóðu og alþýðuhreyfinga í
landinu. Alltof lítið var gert í
málum landsbyggðarinnar, ef frá
er talinn barningurinn við að
rétta við stöðu sjávarútvegsfyrir-
tækja og góður sprettur í sam-
göngumálum.
Stefnumörkun
varð útundan
í stað þess að einbeita sér að
stefnumörkun til frambúðar og
reyna að stilla saman milli stjórn-
arflokkanna í helstu málum urðu
formennirnir fljótt uppteknir af
því að leita að viðbótarstuðningi
við stjórnina. Sjónir þeirra
beindust einkum að Borgaraflok-
knum, sem strax við stjórnarm-
yndunina í september 1988 hafði
sýnt mikinn áhuga á ráðherra-
stólum. Alþýðubandalagið vísaði
þá þeim kaleik frá með sérstakri
sanfljykkt í miðstjórn flokksins
og Ólafur formaður taldi þá af og
frá að stjórn „jafnréttis og félags-
hyggju“ fengi risið undir nafni
með slíkri viðbót.
Síðan hefur Borgaraflokkur-
inn verið í upplausnarástandi.
Formennirnir hjálpuðust dyggi-
lega að við að koma „gúrú“ Borg-
'araflokksins, tilgangi hans og
grundvelli til útlanda í sendi-
herrastöðu í París. Jafnframt var
spáð í reyturnar sem eftir sátu
hnípnar án tilgangs og leiðsagnar
á Álþingi íslendinga og hlutu
auðvitað að leita sín í hverja átt-
ina, eins og raun varð á.
Flakatrúss inn
í stjórnarráðið
Það var hins vegar með öllu
ástæðulaust og hið mesta óráð að
fara að snúa sér að þessum höfuð-
lausa her sem flokki og bjóða
honum til þátttöku í ríkisstjórn
landsins. Hvers átti Stefán Val-
geirsson að gjalda og samtök
hans, að fá ekki í sinn hlut ráð-
herrastól sem einn af burðarásum
ríkisstjórnarinnar, en snúa sér að
flakatrússi eins og Borgara-
flokknum og bjóða honum
jafnvel þrjá ráðherrastóla?! Það
er reyndar aðeins fastheldni krat-
anna, þeirra Jóns Sigurðssonar
og Jóhönnu Sigurðardóttur, í
völd og vegtyllur fyrir að þakka
að Borgaraflokkurinn er ekki
kominn með þrjá heldur tvo ráð-
herra inn í ríkisstjórn landsins.
í stað þess að nota fyrrihluta
þessa árs og sumarið í það að
fylkja baklandinu um brúklega
stjórnarstefnu gegn íhaldsöflun-
um í landinu, sáu oddvitar ríkis-
stjórnarinnar sálugu fjölmiðlum
fyrir langri framhaldssögu. Efni
hennar var um endalaúsan þæf-
Hjörleifur Guttormsson skrifar
ing: kaffifundi, kvöldfundi,
leynifundi og veiðisögur, þar sem
„hugsjóna“forysta Borgara-
flokksins var að máta hina og
þessa stóla, og er nú undir haust
komin niður á tvo þeirra. Það er
sér að láta reyna á stuðning við
góð og nauðsynleg málefni og
rjúfa hiklaust þing og efna til
kosninga, ef stjórnarandstaðan
sameinuð hefði brugðið fyrir þau
fæti. Líkurnar á því að það gerð-
hótanir eru óþolandi. í ljósi þró-
unar í alþjóðamálum ætti nú að
vera hér unnið að því af
stjórnvöldum að losa landið við
erlendar herstöðvar og á alþjóða-
vettvangi ætti ísland að leggjast á
„Hin sáluga ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar átti þann kostaðfylkja liði
sínu um málefni og ganga glaðbeitt tilþings
með sæmilegt veganesti. Þar átti hún að láta
reyna á þingstyrk, tala út til fólksins ílandinu
og afhjúpa holhljóminn í málflutningi
Sjálfstœðisflokksins. ”
ekki við reyturnar af Borgarafl-
okknum að sakast þótt þær leiti
sér skjóls undir vetur. Þetta er
verk forystumanna stjórnarf-
lokkanna, sem skutu yfir þá
skjólshúsi.
Óbreytt stjórn
miklu vænlegri
En var ríkisstjómin á vetur
setjandi? spyrja menn. Skorti
hana ekki meirihluta til að koma
málum fram? í því sambandi er
nærtækt að vísa til þess sem gerð-
ist á síðasta þingi. Þá tókst ríkis-
stjórninni að koma öllum sínum
málum í höfn á Alþingi, sem á
annað borð var samstaða um í
stuðningsflokkum hennar og
raunar einnig ágreiningsmálum
og þá með stuðningi stjórnarand-
stöðunnar. Þingmenn úr Borg-
araflokki hlupu undir bagga í
efnahagsmálum, Kvennalistinn í
húsbréfamálum og sjálft íhaldið
hafði oft ekki fyrir því að beita sér
af alvöru gegn stjórninni, sat t.d.
hjá við fjárlagaafgreiðslu.
Engin sólarmerki voru um að á
þessu yrði breyting á komandi
þingi. Útilokað má telja að
óbreytt stjórnarandstaða hefði
náð saman um nefndakjör í þing-
inu. Síðastliðið vor slitnaði upp
úr öllu samstarfi milli Sjálfstæðis-
flokks og Borgaraflokks við kjör í
ráð og stjórnir. Þannig blasti við
að ekki myndi reyna á hlutkesti
við nefndakjör í Neðri deild eins
og í fyrra og óbreytt stjórn gat
haldið þar forystu fyrirhafnar-
lítið. Ef ekki hefði verið gengið á
eftir Borgaraflokksreytunum í
sumar með tilboðum um stjórn-
arþátttöku, hefði stjórnin átt
auðveldan leik að vinna stuðning
einstakra þingmanna úr þeirra
röðum við einstök þingmál eins
og í fyrra.
Vegna bónorðanna í sumar
hækkaði hins vegar pundið í
Borgurunum og þeim var gefið
tækifæri til að fara að líta á sig
sem „flokk“ á ný og jafnvel með
hlutverk. Þetta sérkennilegasta
viðrini í íslenskum stjórnmálum
síðari ára, jafnvel að Bandalagi
jafnaðarmanna meðtöldu, er
þannig búið að fá tækifæri til að
sprikla enn um sinn, að þessu
sinni með fótfestu í Stjórnar-
ráðinu. Nú munu færast upp á
himininn ýmsar nýjar stjörnur úr
öskustó Borgaraflokksins og
jafnvel gamlir símastaurar gætu
farið að syngja og ímynda sér að
þeir verði grænir aftur, líkt og
Tómas kvað forðum.
Afhjúpa átti
Sjálfstæðisflokkinn
Hin sáluga ríkisstjórn Stein-
gríms Hermannssonar átti þann
kost að fylkja liði sínu um málefni
og stefnu og ganga glaðbeitt til
þings með sæmilegt veganesti.
Þar átti hún að láta reyna á þing-
styrk, tala út til fólksins í landinu
og afhjúpa holhljóminn í mál-
flutningi Sjálfstæðisflokksins.
Síðan hafði stjórnin það í hendi
ist voru litlar, en styrkur stjórnar-
innar var ekki síst að tefla út frá
naumum þingmeirihluta og stilla
stjórnarandstöðunni upp fyrir
málefnum. Sjálfstæðisflokkurinn
er afar berskjaldaður og safnar
nú fylgi út á lýðskrumið eitt og
treystir á að fólk sé ekki lang-
minnugt.
Óútkljáð stórmál
Sá kostur að tefla út frá
naumum meirihluta á Alþingi er
nú ekki lengur fyrir hendi. f stað-
inn er komin ný ríkisstjórn, sem
að forminu til hefur drjúgan
meirihluta á bak við sig. I öllu
kappinu við að safna þessu liði
hefur hins vegar orðið útundan
hjá forystu stjórnarflokkanna að
átta sig á þeim málum sem stuðn-
ingsliði ríkisstjórnarinnar er ætl-
að að fylgja fram. Ný ríkisstjórn
tekur við óuppgerðum stórmál-
um, sem vanrækt var að fjalla um
og Ieita samkomulags um í hinni
fyrri. Halda menn að það verði
auðleystara verk nú, eftir að
burðarásarnir á stjórnarheimil-
inu eru orðnir fimm að formi til?
Af nógu er þar að taka og ég
leyfi mér að nefna hér nokkur
dæmi.
★ Evrópubandalagið. Fyrir
næstu áramót geta menn þurft að
svara þeirri spurningu, hvort ís-
land eigi með öðrum EFTA-
ríkjum að leggja út í sameigin-
legar og formlegar samningavið-
ræður við Evrópubandalagið um
sameiginlegt markaðssvæði.
Þingnefnd sem átti að leggja fram
stefnu fyrir Alþingi í þeim málum
hefur verið höfuðlaus frá miðju
sumri, eftir að Jón Hannibalsson
sendi Kjartan Jóhannsson í út-
legð til Genfar. Hér eru á ferð-
inni einhver stærstu og vanda-
sömustu mál sem við höfum stað-
ið frammi fyrir í sögu lýðveldis-
ins.
★ Erlend stóriðja. Það hefur
lengi verið dagskrármál valda-
manna Sjálfstæðisflokksins að
auka hér erlenda stóriðju og krat-
ar hafa dinglað þar með og hluti
af Framsóknarflokknum. Undir
forystu Jóhannesar Nordals hafa
nefndir unnið að því frá árinu
1983 að telja að auka hér erlenda
álbræðslu. Innan fárra vikna get-
ur svo farið að Jón Sigurðsson
leggi frágenginn pakka á borð
ríkisstjórnarinnar og biðji þingið
um að stimpla hann í vetur. Þar er
talað um meira en tvöföldun ál-
bræðslu útlendinga í Straumsvík
og tilheyrandi virkjanir á Suður-
landi, alls framkvæmdir upp á um
50 miljarða króna!
★ Hernaðarframkvæmdir
hafa verið í fullum gangi hér-
lendis, bundnar samningum frá
fyrri ríkisstjórn. í stjórnarsátt-
mála er ákvæði um að „ríkis-
stjórnin mun ekki gera nýja
samninga um meiri háttar hem-
aðarframkvæmdir". Þrátt fyrir
þetta klifar Jón Hannibalsson
utanríkisráðherra á því, að hann
hyggist heimila undirbúning að
varahernaðarflugvelli. Slíkar
sveif með afvopnun á öllum svið-
um.
* Byggðamálin. í byggðamál-
um hallar stöðugt undan fæti.
Þau mál hafa verið tekin vett-
lingatökum af stjórnvöldum um
langa hríð. Alltof lítið var þar að
gert af síðustu ríkisstjórn og enn á
ný eru sýndir sömu orðalepparn-
ir. Komandi vetur, fjárlagagerð
og stjórnvaldsaðgerðir munu
skera úr um það, hvort ríkis-
stjórnin fótar sig í byggðamálun-
um og tryggir í reynd leiðréttingu
á því misrétti sem landsbyggðar-
fólkið býr við á fjölmörgum svið-
um. Stefnan í atvinnumálum,
landbúnaði, sjávarútvegi og iðn-
aði skiptir afar miklu í þessu sam-
hengi, en einnig félagsleg þjón-
usta og launakjör fólksins sem
starfar í undirstöðugreinum.
★ Samneysla og niður-
skurður. Þeir ytri erfiðleikar sem
við er að fást í þjóðarbúinu gera
það enn brýnna að menn vandi
sig við ráðstöfun takmarkaðs
fjármagns og leiti leiða til aukinn-
ar tekjuöflunar. Mikið skortir á
að siglingaljósin sem ríkisstjórnin
ætlar að fylgja varðandi ríkis-
fjármál og samneyslu séu skýr og
yfirveguð. Fyrir vinstri flokk eins
og Alþýðubandalagið er þar
mikið í húfi að vel takist til og að
sjónarmið jafnaðar, mennta og
menningar ráði ferðinni. Yfirlýs-
ingar eins og heyra mátti á dög-
unum frá formanni Alþýðuflok-
ksins um að stytta ætti framhalds-
skólann um eitt ár í sparnaðar-
skyni, eru dæmi um háskalega
vegvillu og fávísi.
Meirihluti um hvað?
Styrkur meirihluti að baki
landsstjórninni er gott veganesti,
ef menn ná að stilla saman og
ávinna sér traust. Ég vil vera
hreinskilinn við þá sem halda
eiga um stjórnvölinn í nýrri ríkis-
stjórn með því að benda þeim á
veilurnar og hættuna á að fjarað
geti undan þeim fyrr en varir, ef
menn gá ekki að sér.
Veilurnar eru augljósar nú við
myndun nýrrar stjórnar. Alþýðu-
bandalagið getur fyrr en varir
staðið frammi fyrir stórmálum,
þar sem stefnt er þvert gegn
stefnu flokksins og baráttumál-
um. Þá mega menn ekki hika við
að láta á reyna og varpa úrskurði
til kjósenda, ef ekki er tekið tillit
til sjónarmiða sem okkur er ætlað
að fylgja fram.
í hádeginu 10. september 1989
Hjörleifur Guttormsson
ALÞÝÐUBANDALAGIÐ
Þriðjudagur 12. september 1989 ÞJÓÐVILdlNN — SÍÐA 5
Stelngrímur
Svavar
Alþýðubandalagið
í Reykjavík
Getafélags-
hyggjuflokkarnir
stjórnadA
áerfið-
leikatímum?
Almennur
stjórnmálafundur
Þeir Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra og Svavar
Gestsson menntamálaráðherra eru framsögumenn á almennum
stjórnmálafundi Alþýðubandalagsins í Reykjavík miðvikudaginn
13. sept. kl. 20.30
Fundarefni: Geta félagshyggjuflokkarnir stjórnað á erfiðleika-
tímum?
Að loknum framsögum ráðherranna verða almennar umræður og
þeir svara fyrirspurnum.
Þetta er opinn fundur sem verður haldinn í flokksmiðstöð Alþýðu-
bandalagsins, Hverfisgötu 105.
Fundarstjóri: Stefanía T raustadóttir formaður Alþýðubandalagsins
I Reykjavík.
Stefanía
Allir velkomnlr
Stjórn ABR
Alþýðubandalagið Suðurlandi
Aðalfundur
kjördæmisráðs Alþýðubandakagsins á Suðurlandi verður dagana 7. og 8.
október í Vík i Mýrdal.
Nánar auglýst síðar
Stjórn kjördæmisráðs