Þjóðviljinn - 02.11.1989, Qupperneq 7

ÞJOÐMÁL
Námslán
Stjómarmenn fylgi ráðherrum
Svavar Gestsson: Nauðsynlegt að breyta lögum um setu ríkisstjórnarfulltrúa ístjórn LINsvo skæru-
hernaði Sjálfstœðismanna linni. Þriðjungur ráðstöfunarfjár LÍNfer í vexti og afborganir af lánum
Svavar Gestsson menntamála-
ráðherra hefur lagt fram
frumvarp á Alþingi um að fulitrú-
ar mennta- og fjármálaráðuneyt-
is sitji ekki lengur í stjórn Lána-
sjóðs íslenskra námsmanna en
þeir ráðherrar sem skipuðu þá
sitja í ráðherrastólum. Svavar
segir frumvarpið lagt fram vegna
þess að látlaus skæruhernaður
hafí ríkt af hálfu fulltrúa Sjálf-
stæðisflokksins í stjórn LÍN gegn
honum, frá því að núverandi rík-
isstjórn var mynduð. Það hafi
gengið svo langt að hann hafi
tvisvar þurft að neyða þá til að
hækka námslánin, fyrst með
reglugerð og síðan með tilskipun.
Kvennalistinn og Sjálfstæðis-
flokkurinn hafa ekki séð ástæðu
til að skipa fulltrúa í sérstaka
nefnd sem ræða á framtíðar-
skipan mála LÍN.
I samtali við Þjóðviljann sagði
Svavar að það gengi auðvitað
ekki að hann ætti í stöðugu stríði
við fulltrúa ráðuneytisins í stjórn
LÍN, sérstaklega þegar horft væri
til þess að sjóðurinn hefði nær 4
Erlend skip
Breyting
löndunar-
leyfa
Eykur vináttu íslend-
inga, Fœreyinga og
Grœnlendinga
Á Alþingi er nú til meðferðar
frumvarp um breytingu á lögum
um rétt til fískveiða í landhelgi
Islands. Flutningsmenn leggja til
að við 3. grein laganna bætist
málsgrein sem undanþiggi físki-
skip frá Færeyjum og Grænlandi
hömlum sem settar eru á landanir
erlendra skipa í íslenskum
höfnum. En ráðherra þarf að
veita sérstakt leyfí fyrir löndun-
um erlendra skipa í íslcnskum
höfnum eins og lögin eru í dag.
Þingmennirnir segja málið
varða samskipti okkar við næstu
nágranna. Samskipti íslendinga
við Færeyinga og Grænlendinga
hafi stóraukist undanfarin ár, en
hafi verið lítil fyrir um áratug.
Þótt samanlagður íbúafjöldi
þessara landa sé tæpur helmingur
íbúatölu íslands, hafi komið í ljós
að í þessum löndum sé að finna
mikilvæga markaði fyrir íslenskar
iðnaðarvörur, vegna þess að vin-
átta þjóðanna sé einlæg og þær
velji viðskipti við íslendinga frek-
ar en aðra að öðru jöfnu.
í lok greinargerðar með frum-
varpinu segir að afli færeyskra og
grænlenskra skipa og þjónusta
við þau, geti skapað aukna at-
vinnu í íslenskum sjávarþorpum
og einhliða aðgerð af þessu tagi af
okkar hálfu sé til þess fallin að
auka vináttu þjóðanna og auka
viðskipti á öllum svið, þjóðunum
í hag.
Flutningsmenn frumvarpsins
eru Ólafur Þ. Þórðarson (Frsf.l),
Árni Gunnarsson (Alþfl.), Matt-
hías Bjarnason (Sjstfl.), Alex-
ander Stefánsson (Frsfl.), Krist-
inn Pétursson (Sjstfl.), Hreggvið-
ur Jónsson (Frlhm.) og Geir
Gunnarsson (Alþbl.).
-hmp
miljarða til ráðstöfunar á næsta
ári. Ávinningur þess að koma
nýrri skipan á stöðu fulltrúa ráð-
uneytanna í stjórn LÍN væri, að
hægt verði að koma á eðlilegu
samstarfi á milli
menntamálaráðuneytis, fjár-
málaráðuneytis og stjórnar LÍN.
Menntamálaráðherra hefur
ákveðið að setja á laggirnar
nefnd sem hefur það stóra verk-
efni að koma á þjóðarsátt um
LÍN. Kvennalistinn og Sjálfstæð-
isflokkurinn hafa tilkynnt að þeir
muni ekki tilnefna fulltrúa í
nefndina. Svavar sagði að mál-
efni LÍN sneru aðallega að náms-
mönnum og stjórnvöldum hverju
sinni. Hitt væri síðan auðvitað at-
hygli vert að þessir flokkar
skipuðu ekki fulltrúa í nefndina,
og neituðu sér þannig um að hafa
áhrif á tillögugerð sem gæti ráðið
úrslitum hvað varðaði hag náms-
manna næstu árin eða áratugina,
ef vel til tækist.
Að mati Svavars er augljóst að
núverandi skipan mála LÍN sé
með þeim hætti, að það markmið
laganna um sjóðinn að endur-
greiðslur til hans standi undir nýj-
um lánum, náist ekki í bráð.
Meginástæðan væri hve skuldug-
ur lánasjóðurinn væri, sem sæist
best á því að á næsta ári ætti sjóð-
urinn að greiða 1,1 miljarð króna
í vexti og afborganir af lánum
sem hann hefði tekið. Þetta væri
nær þriðjungur af ráðstöfunarfé
LÍN. „í þessu sambandi er þó rétt
að geta þess að endurgreiðsluk-
erfið skilaði meiru á þessu ári en
áætlanir höfðu gert ráð fyrir, eða
á bilinu 90-100 miljónum um-
fram áætlun. Þannig að kerfið er
farið að virka betur,“ sagði Svav-
ar. Menn þyrftu síðan að svara
því af hve mikilli sanngirni væri
hægt að ætlast til að LÍN bæri þær
skuldir sem á sjóðnum hvfldu.
Hann væri þeirrar skoðunar að
yfirtaka þyrfti skuldir LÍN með
einhverjum hætti að hluta.
Svavar sagðist enn þeirrar
skoðunar að ekki bæri að leggja
vexti á námslán. Vextir myndu
ekki leysa nokkurn vanda fyrir
LÍN, að ákveða slíkt væri bara að
stinga höfðinu í sandinn. Hann
vildi hins vegar skoða hvort ekki
mætti breyta endurgreiðsluregl-
um sjóðsins, þannig að þeir efna-
meiri greiddu skuld sína við LÍN
hraðar upp en aðrir. Þannig
mætti bæta raunstöðu LÍN. En sú
almenna regla gildir nú að náms-
menn greiða námslán upp á 40
árum.
Vegna skrifa ýmissa fulltrúa
Vöku í Stúdentaráði vildi ráð-
herrann taka fram, að ráðstöfu-
narfé LÍN yrði 41% meira á
næsta ári en það var á þessu ári, á
meðan verðlagshækkanir í fjárl-
agafrumvarpi væru 16%. Því væri
um verulega raunaukningu á ráð-
stöfunarfé sjóðsins að ræða.
Framlag ríkissjóðs til LÍN hækk-
aði einnig um 37%. „Ég vil líka
benda á að kaupmáttur námslána
hefur hækkað um 10% frá því að
ég kom í menntamálaráðuneytið
fyrir rúmu ári,“ sagði Svavar. Á
sama tíma hefði hins vegar átt sér
stað ákveðin kaupmáttarskerð-
ing í þjóðfélaginu.
Rökin fyrir þessari hækkun
sagði menntamálaráðherra að
væru auðvitað þau, að lán náms-
manna hefðu verið skert umfram
laun á góðæristímanum, þegar
Sjálfstæðisflokkurinn skar niður
námslánin. Námsmenn hefðu því
ekki rokið upp fyrir aðra þegar til
lengri tíma væri litið en þeir
hefðu gert það á þessu tiltekna
tímabili miðað við laun annarra.
Hitt væri svo annað mál, að til
þess að ná því sem hann hefði
ásett sér, að bæta að fullu skerð-
ingu Ragnhildar Helgadóttur og
Sverris Hermannssonar, þyrfti að
ná inn í framfærslugrunn náms-
lána rúmlega 6% hækkun á næsta
ári.
Til að þetta megi gerast, sagði
ráðherrann að tvennt þyrfti að
koma til. Annars vegar breyting-
ar á öðrum þáttum námslána en
framfærslu, sem lúta að skóla-
gjöldum, ferðakostnaði og öðru
slíku, sem þó tækju aldrei gildi
fyrren haustið 1990. í annan stað
hefði verið ákveðið að fram færi
skuldbreyting á skuldum LÍN á
næsta ári, sem myndi gerbreyta
stöðu sjóðsins. Ráðherrann sagði
að vinna þyrfti að því að sátt ríkti
um LÍN hjá almennu verkafólki,
því sjóðurinn væri jöfnunartæki
sem í raun væri sett á laggirnar
börnum almenns verkafólks til
hagsbóta. íhaldinu hefði tekist að
etja námsmönnum og verkafólki
saman á sínum tíma og það mætti
ekki endurtaka sig.
Eitt stærsta málið varðandi
LÍN er að mati Svavars að draga
úr því reglugerðarvaldi sem
menntamálaráðherra hefði varð-
andi máiefni LÍN. í dag gæti ráð-
herra með geðþóttaákvörðun til
að mynda ákveðið að sérskóla-
nemar ættu ekki rétt á námslán-
um. Hann vildi að lagabreytingar
þyrfti til slíkra breytinga.
-hmp
Nýr þingmaður
Launajöfnuður mál málanna
Unnar Þór Böðvarsson hefur verið virkur ístarfi Alþýðu-
bandalagsins alltfrá 1966 en situr nú á Alþingi ífyrsta sinn
Nýr þingmaður Alþýðubanda-
lagsins tók sæti á Alþingi fyrir
rúmum hálfum mánuði. Unnar
Þór Böðvarsson heitir maðurinn
og kemur hann inn á þing sem
varamaður Margrétar Frímanns-
dóttur sem nú situr allsherjarþing
Sameinuðu þjóðanna. Unnar er
skólastjóri í Reykholti í Biskup-
stungum þar sem hann hefur búið
í 9 ár. Áður en Unnar kom í
Reykholt var hann kennari á
Vestfjörðum, en hann er fæddur
og uppalinn á Barðaströndinni.
Mál málanna í dag er að launa-
jöfnuður náist í landinu og Unnar
segist hafa reynt að vinna að þeim
jöfnuði í starfi sínu með Alþýðu-
bandalaginu i gegnum árin.
En hvaða væntingar hafði
varaþingmaðurinn áður en hann
tók sæti á þingi?
„Ég er búinn að vasast það
lengi í stjórnmálum, eða allt frá
því 1966 þegar við stofnuðum Al-
þýðubandalagsfélag fyrir vestan
og jafnvel þar áður,“ sagði Unn-
ar. Hann hefði því gert sér nokk-
uð rétta mynd af gangi mála á
Alþingi, þannig að stutt seta á
þingi hefði hvorki vakið með
honum vonbrigði né önnur við-
brögð. Hann hefði velt því fyrir
sér að undanförnu hvaða áhrif
það hefði að vera kjörinn þing-
maður en ekki varaþingmaður
sem sæti á þingi tímabundið.
Ekki væri nokkur vafi á að hann
myndi sitja með allt öðru hugar-
fari á Alþingi, ef hann ætti fram-
undan fjögurra ára setu þar.
Það færi eftir því hvaða máls-
varar það væru sem sætu á þingi,
hvort það breytti miklu ef styrkur
Alþýðubandalagsins væri meiri á
þingi en nú er, að mati Unnars.
Hann óttaðist að stefna flokksins
yrði önnur ef þingmönnum hans
fjölgaði mikið og stefnan yrði
kannski minni vinstristefna. „En
að sjálfsögðu er ég sannfærður
um að það skipti máli að fólk eins
og nú fyllir þingflokk Alþýðu-
bandalagsins sé fleira á þingi,“
sagði Unnar.
* Unnar sagðist vilja sjá að mál
málanna á Alþingi í vetur yrði
launajöfnun, þe. hækkun lægstu
launa. „Og þá er ég ekki að tala
um 2-3 þúsund króna hækkun
eins og í kjarasamningum undan-
farið, heldur að það verði tekið
stórt stökk og stopp sett á hækk-
un viðunandi launa,“ sagði Unn-
ar. Það hefði verið baráttumál og
hans aðaláhugamál að þetta gæti
gerst. Hann væri sannfærður um
Unnar Þór Böðvarsson situr nú á Alþingi fyrir Margréti Frímannsdóttur
þingmann Alþýðubandalagsins. Launajöfnuðurog bættar samgöngur
innan landshluta eru honum efst í huga. Mynd: Kristinn.
að ástandið í launamálum væri
eins og það er, vegna sundurþyk-
kju launafólks og að samtök
launafólks komi sér ekki saman
um launastefnu. Stjórnmála-
menn skorti síðan þrek til að taka
á þessum vanda.
í byggðamálum sagði Unnar
að það skipti höfuð máli að bæta
samgöngur innan einstakra
svæða og landshluta. Allt of
mikið hefði verið horft til þess að
bæta samgöngur frá einstökum
stöðum til Reykjavíkur. En bætt-
ar samgöngur innan td. lands-
hluta gætu haft úrslitaáhrif á lífs-
skilyrði á landsbyggðinni og það
að ísland þróaðist ekki í átt til
borgríkis.
-hmp