Þjóðviljinn - 16.11.1989, Blaðsíða 4

þJOÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Alþýðubandalagið
9. landsfundur Alþýðubandalagsins hefst í dag og honum
lýkur á sunnudaginn. Athygli landsmanna beinist ef til vill í
óvenju ríkum mæli að þessum viðburði af ýmsum ástæðum.
Flokkurinn fagnaði 20 ára afmæli í fyrra. Hann hefur setið
rúmt ár í ríkisstjórn og haft á hendi mikilvæg ráðuneyti. Fyrir
fundinum liggja m.a. drög að nýrri stefnuskrá, sem rædd
verður og væntanlega afgreidd á næsta landsfundi eftir 2 ár.
Við margvísleg verkefni er að glíma í þjóðmálum og flokk-
urinn mótar um þessar mundir „Nýjan grundvöll fyrir nýja
tíma“, eins og það er nefnt í vinnuplöggum fundarins, sem
hafa verið til umræðu á ráðstefnum og fundum flokksins
víða að undanförnu. Ákvarðanir landsfundar og flokksfor-
ystu í þeim efnum hljóta að ýmsu leyti að verða stefnumark-
andi fyrir Alþýðubandalagið.
En ekki er nóg með að Alþýðubandalagið sé þannig að
mörgu leyti á tímamótum hvað varðar innanlandsmál. At-
burðir síðustu mánaða, vikna og daga í Austur-Evrópu hafa
á sinn hátt enn aukið athyglina á Alþýðubandalaginu. Eðli-
legt er að fólk sé forvitið um afstöðu Alþýðubandalagsins.
Hvernig meta menn þar 21 árs sögu hreyfingarinnar, hver er
og verður stefna þess, hver eru viðbrögðin við breytingum í
alþjóðamálum og í Evrópu sérstaklega?
Allar þessar spurningar eru landsfundarfulltrúum ofarlega
í huga, þótt þær ryðji ekki burt viðfangsefnum á borð við
atvinnulíf og efnahagsmál, kjaramál og þjóðfrelsismál.
Það verður því ekki annað sagt en að krefjandi og um leið
spennandi verkefni bíði 9. landsfundar Alþýðubandalags-
ins. Mikil ábyrgð hvílir jafnan á kjörnum fulltrúum allra
ábyrgra flokka áslíkum samkomum. Þeir hafa tekist á hend-
ur að vinna ein mikilvægustu verkefni lýðræðisþjóðfélaga:
Málefnalegar og heiðarlegar umræður sem leiða til farsæll-
ar ákvarðanatöku á breiðum grunni.
Fulltrúalýðræði okkar styðst við samvisku hvers og eins
þingmanns þegar á hólminn er komið. Það er hins vegar
veikleikamerki, ef persónulegar ákvarðanir, án samráðs við
heildina, móta stefnu og gerðir stjórnmálamanna í ríkjandi
mæli. Það er í stjórnmálaflokkunum sem meginstraumar
mótast. Það er á landsfundum þeirra sem tækifæri er til að
hafa langvinn áhrif á stjórnmálaþróun ríkjanna.
Alþýðubandalagið hefur þróast. Auðvelt er að rekja upp-
tök þess til ákveðinna erlendra stjórnmálahreyfinga og
kenninga. En varasamt og villandi er að láta við svo búið
standa, því æði margir þættir í uppruna þess og eðli eru af
hreinum íslenskum toga, byggja á íslenskri arfleifð og eru
mótaðir af íslenskum mönnum við breytilegar íslenskar að-
stæður. Andstæðingar Alþýðubandalagsins eru æði oft
smeykir við að láta það njóta þessa sannmælis. Með frum-
stæðum hætti er reynt að spyrða það við erlendar stjórn-
málahreyfingar og jafnvel stjórnvöld annarra ríkja.
Alþýðubandalagið og málgögn þess hafa í allri 20 ára
sögu sinni harðlega gagnrýnt samfélagsgerð sem byggir á
miðstýrðri valdstjórn, takmarkanir á ferða- og tjáningarfrelsi
og aðrar þær hömlur á lýðræðislegri þróun sem margar
þjóðir heims hafa þurft að búa við. Alþýðubandalagsfólk
hlýtur því að fagna því að viðhorf þau sem flokkurinn hefur
aðhyllst skuli nú sýnast ætla fram að ganga í ríkjum Austur-
Evrópu, svo dæmi séu tekin.
Alþýðubandalagið skilgreinir sig sem alíslenskan flokk og
hefur ekki bundist í alþjóðleg samtök. Innan þess hafa starf-
að einstaklingar sem lagað hafa viðhorf sín að pólitískri
þróun og veruleika hvers tíma. Þetta hefur ekki verið sárs-
aukalaust fyrir alla og ber um leið vitni um drengskap þeirra
sem höfðu kjark til að horfast í augu við lærdóma fortíðar.
Félagsleg réttindi og velferðarmál nútíma íslands hafa
ekki náð fram að ganga af sjálfu sér. Þau eru árangur
verkalýðsbaráttu og ávöxtur kenninga um jöfnun kjara í
samfélaginu. Um öll þessi réttindamál hafa staðið deilur, um
þau hefur verið barist. Alþýðubandalagið er erfingi þessarar
sögu og því ber skylda til að ávaxta arf sinn af fullum heil-
indum. Landsfundarfulltrúar bera vonandi gæfu til þess að
þjappa sér saman um stefnumótun og ákvarðanatöku í
veigamiklum hagsmunamálum þjóðarinnar til skemmri og
lengri tíma, en láta smærri ágreiningsmál ekki ræna sig orku
og tíma.
ÓHT
KLIPPT OG SKORIÐ
Meiri maðurinn
hann Jonas
Sjónvarpsþættir um Jónas frá
Hriflu vekja upp ýmsar minning-
ar. Ekki síst um harðan og
grimman og persónulegan stíl í
pólitískri kappræðu, sem mjög
var í tísku á fjórða áratug aldar-
innar og eitthvað lengur. En þá
líktust pólitískar umræður mest
þeirri kappræðu um trúmál sem
skáldið Heine lýsir í ljóði á þessa
ljóð:
hvert hans orð er hlandkoppur
og sá ekki tómur.
Það var þá að eitt íhaldsblaðið
sagði um leiðarþing Jónasar frá
Hriflu í Skagafirði, að Skagfirð-
ingar hefðu undrast það mjög hve
ljótur maðurinn væri, auk þess
sem hann þvaðraði svo mikið og
lengi að hann hlyti eiginlega að
vera á einhverju dópi. Og eins og
menn vita lét Jónas íhaldið ekki
eiga neitt inni hjá sér í prúðu orð-
fari þeirra daga.
Skrýtið reyndar: menn eru
alltaf að dæsa af söknuði eftir hin-
um miklu pólitísku foringjum
fyrri tíma - en um leið fussa menn
og sveia um leið og þeir eru
minntir á baráttuaðferðir þessara
sömu manna. Og segja sem svo:
jæja, ekki fer okkur mikið fram,
en samt erum við eitthvað betur
siðaðir en þeir voru feður okkar
pólitískir og afar.
Allireru vondirvið
Sjálfstæðisflokkinn
Samt er ekki langt að leita að
einhverju svipuðu andrúmslofti
og því sem ríkti á tíumum hinna
miklu foringja og hinnar miklu
flokkshollustu. Nýlegt dæmi sem
á fjörur rekur er af Vogum, mál-
gagni Sjálfstæðismanna í Kópa-
vogi. Það er ekki alveg nýtt, skrif-
að skömmu fyrir landsfund Sjálf-
stæðisflokksins, en sama er: lesn-
ingin er giska fróðleg.
Tökum nú dæmi af leiðara
blaðsins. Þar er allt með gömlum
skikk. Þar er staðhæft blákalt að
Flugstöðin við Keflavík hafi verið
mesta sómaframkvæmd, arðbær
nú þegar, og mjög til sóma þeim
Sjálfstæðisforingjum, Geir Hall-
grímssyni og Matthíasi A Mathie-
sen, sem „höfðu þar mikla for-
ystu um“. Aftur á móti hefði
áróður Ólafs Ragnars gegn flug-
stöðinni gert bygginguna dýrari
en ella hefði orðið!
Þetta er merkilegt: svo mikla
trú höfum við varla séð síðan
ágætur ungkommi kom til
Austur-Þýskalands fyrir nær
fjörtíu árum og fékk brjóstsykur
og var viss um að það væru vítam-
ín í svo sósíalískum brjóstsykri.
Margt fleira er í sígildum dúr.
Vinnstristjórnir eru í skrifi þessu
einskonar „engisprettuplágur í
Egyptalandi" - m.ö.o. einskonar
refsing drottins fyrir óhlýðni síns
fólks. En síðast en ekki síst fer
mikið fyrir þeirri undarlegu ár-
áttu Sjálfstæðismann að láta sem
þeir séu einhverjir ofsóttir vesa-
lingar sem allir sameinast um að
lemja og sýna hámarks-
mannvonsku. Um þetta stynur
leiðarahöfundurinn hvað eftir
annað:
„Formaður Alþýðuflokksins
hefur nú hafið þriðju rógsherferð
sína gegn Sjálfstæðisflokknum.“
„Tilraunir Alþýðuflokksins og
hinna vinstri flokkanna til þess að
einangra Sjálfstæðisflokkinn
munu ekki íengur heppnast
vegna eðlilslægs fláttskapar sósí-
alismans“ „Vinstri öfl þessa
lands hafa nú sameinast í kross-
ferð gegn Sjálfstæðisflokknum.
Linnulaus rógur um flokkinn og
forystumenn hans er efst á dag-
skipan þeirra".
Aumingja ég
Hvaða læti eru þetta! sagði
skáldið. Um leið og minnst er á
ráðleysi stjórnartíðar Þorsteins
Pálssonar, góðærið sem fauk þá
út um gluggann og tómleikann í
yfirlýsingum sj álfstæðishöfðingj a
í dag - þá veinar flokkurinn sem
stunginn grís, hann er rógi útbí-
aður og troðinn undir í krossferð:
allir eru vondir við mig, ég fæ
ekkert að éta og mér er alltaf
kalt. Og menn skyldu ekki ætla
að þessi glæfralega sjálfsvorkunn
Sjálfstæðismanna einskorðist við
Kópavoginn - hún er sífellt að
sífra framan í landsmenn í ótal
myndum, enda er það nú svo, að
hinn ofsótti stórflokkur landsins
ræður, beint og óbeint, obbanum
af fjölmiðlakerfi landsins.
Meinfysin
og mikilmennin
En snúum okkur aftur að upp-
hafinu: Jónasi frá Hriflu og þátt-
unum um hann. Það var vissulega
margt fróðlegt í þeim þáttum, en
sitthvað vantaði samt. Ekki
nokkur leið til dæmis að átta sig á
því, hvers vegna Framsóknar-
flokkurinn þurfti endilega að losa
sig við skapara sinn.
Alþýðublaðið reyndi í leiðara í
fyrradag að gefa sína skýringu.
Þar segir að landlægir séu á ís-
landi lestir eins og „smámuna-
semi, meinfýsi, vanþekking og
þröngsýni“. Menn eins og Einar
Benediktsson og Jónas frá Hriflu
hafi verið andstæður þessara
lasta (ojæja, ekki var Jónas neins
eftirbátur í meinfýsinni). Þeir
hafi verið „stórhuga og djarfir
heimsborgarar sem höfðu víðan
skilning og þekkingu á þeim
verkefnum sem þeir tóku sér fyrir
hendur". Hinsvegar hafi þeir
ekki fengið að njóta sín vegna
„rógburðar um persónu þeirra
sem féll í góðan jarðveg vanþekk-
ingar, meinfýsi og öfundar“.
Það er meira en vafasamt að
stilla málum svo upp: annarsveg-
ar hinir hugdjörfu snillingar -
hinsvegar skitnir hælbítar. Þeir
tveir menn sem hér er lyft á stall
voru báðir snar þáttur af þeirri
„meinfýsi" og þeim „rógi“ sem
læðist um sveitir. Framkvæmda-
ævintýri Einars Ben. voru m.a.
reist á vanþekkingu hans sjálfs og
annarra á stóriðjumöguleikum
og hráefnum íslands. Jónas frá
Hriflu barðist undir merkjum
þeirrar „þröngsýni" að framtíð
Islands væri í uppbyggingu
sveitanna. Og svo framvegis.
Það var líka kyndugt að heyra
Indriða G. Þorsteinsson segja í
sjónvarpsþættinum um Jónas, að
hann hefði gengið fyrir hugsjón-
um einum saman og ekki haft
nokkurn áhuga á peningum. Það
er meira en líklegt að Jónas hafi
verið einn þeirra manna sem ekki
gerði sér rellu út af eigin tekjum
af pólitík. En í þeirri snurfusun á
persónuleika Jónasar frá Hriflu
sem hér er stunduð gleymist það,
að pólitískur foringi af hans teg-
und gengur fyrir valdinu - valdið
er sá Ijúfi og háskalegi vímugjafi
sem knýr hann áfram án alla mis-
kunn.
ÁB
pJÓDVIUINN
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími: 681333
Kvöldsími: 681348
Símfax:681935
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Framkvœmda8tjóri:HallurPállJónsson.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Ólafur H. Torfason.
Fróttastjóri: Siguröur Á. Friðþjófsson.
Aðrlr blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, Heimir Már Pótursson, Hildur Finnsdóttir (pr.),
Ingibjörg Þorsteinsdóttir, Jim Smart (Ijósm.). Kristinn Ingvarsson
(Ijósm.), LiljaGunnarsdóttir, ÓlafurGíslason.ÞorfinnurOmarsson
(íþr.), ÞrösturHaraldsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrlfstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsinga8tjóri:OlgaClausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsia: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verö i lausasölu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 1000 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 16. nóvember 1989