Þjóðviljinn - 23.11.1989, Blaðsíða 6

MINNING
Eberg Elefsen
vatnamœlingamaður
F. 20. maí 1926 - D. 15. nóvember 1989
Eberg Elefsen var fæddur á
Siglufirði 20. maí 1926. Foreldrar
hans voru hjónin Sigríður
Guðmundsdóttir Bjömssonar,
vélsmiðs á Siglufirði, ættuð úr
Strandasýslu, og Óskar Berg El-
efsen, vélstjóri og vélsmiður,
uppranninn á eyjunni Senju í
Norður-Noregi. Óskar settist að
á Siglufirði 1916; einn þeirra
Norðmanna sem „námu land”
þar á fyrstu áratugum þessarar
aldar í tengslum við síldarútveg-
inn. Eberg átti þannig til vél-
smiða að telja í báðar ættir. Setti
það eflaust sitt mark á hann, því
hann var alla tíð mjög hneigður
fyrir hverskonar vélar og tæki.
Foreldrar hans voru bæði mjög
gestrisin. Heimili þeirra stóð
jafnan opið okkur öllum kunn-
ingjum hans og skólafélögum.
Minnist ég þess sérstaklega með
hve mikilli umhyggjusemi Sig-
ríður móðir hans tók okkur, sem
vorum þar tíðir heimagangar.
Fjölskyldan var líka mjög sam-
hent. Eberg ólst þannig upp við
gott atlæti og hamingjuríka
bernsku þótt efnin væru oft ekki
mikil. A heimili hans ríktu
mannúðleg viðhorf og rík samúð
með þeim sem minimáttar voru í
samfélaginu. Þau viðhorf til-
einkaði hann sér líka og var þeim
trúr alla ævi.
Eberg gekk í Menntaskólann á
Akureyri og lauk þaðan stúdents-
prófi úr stærðfræðideild vorið
1947. Hann hóf nám í verkfræði
við Háskóla íslands, en flutti sig
fljótlega um set og hugðist halda
verkfræðináminu áfram við
Tækniháskóla Noregs í Þránd-
heimi. Á þeim tíma var örðugt
fyrir erlenda stúdenta að fá inn-
göngu í skólann í Prándhéimi svo
Eberg fékk þar ekki skólavist fyrr
en haustið 1950. Hann byrjaði
nám þar, en varð fljótlega að
hverfa frá því. Mun það hafa ver-
ið að læknisráði. Hann hóf
nokkru síðar laganám við Há-
skóla fslands, en hvarf frá því.
Árið 1956 hóf hann störf við
vatnamælingar raforkumála-
stjóra (síðar Orkustofnunar), þar
sem hann starfaði til dauðadags.
Vatnamælingar urðu ævistarf
hans.
Ég sem þessar línur rita varð
Eberg samferða í skólanámi allt
frá barnaskóla, sem svo var þá
kallaður, uns hann hvarf úr
verkfræðinámi við Háskóla ís-
lands og færði sig til Þrándheims.
Var með okkur náinn félags-
skapur á skólaárunum. Hann var
einstaklega samviskusamur
námsmaður. Hef ég fáa þekkt
sem lögðu jafnhart að sér á stund-
um. Ég hygg að hann hafi aldrei
komið ólesinn í tíma. Hann náði
líka góðum árangri.
Ég minnist þess frá þessum
tímum, að Óskar faðir hans, ann-
aðist vélgæslu í frystihúsi Óskars
Halldórssonar, útgerðarmanns á
Siglufirði. Þar var stór og fyrir-
ferðarmikil frystipressa frá 1896,
sem gekk eins og klukka þrátt
fyrir nær hálfrar aldar notkun.
Hún var alltaf hrein og gljáandi í
umsjón Óskars. Fyrir kom að
hann fól Eberg syni sínum um-
sjón vélanna ef hann þurfti að
bregða sér frá stundarkorn.
Brýndi Óskar mjög fyrir honum
að halda pressunni ávallt hreinni
og hann stóðst ekki reiðari en ef
smurolía hafði farið út á hana
þegar bætt var á smurglösin. Slíkt
var í hans augum hinn argasti
sóðaskapur; nánast ófyrirgefan-
legur.
Óskar var einnig snjall vél-
smiður; hafði mikinn áhuga á vél-
um og ræddi oft um þær heima
fyrir við syni sína tvo, Sigurð og
Éberg. Sigurður varð síðar vél-
smiður hjá Sfldarverksmiðjum
ríkisins á Siglufirði og starfaði hjá
þeim allt þar til hann lést, langt
fyrir aldur fram, á síðastliðnu
vori. Þegar þar við bættist að
móðurafi þeirra bræðra, Guð-
mundur Björnsson, rak
vélsmiðju steinsnar frá heimili
þeirra er ekki að undra þótt þeir
báðir yrðu snemma handgengnir
vélum og vélbúnaði.
Eberg vandist þannig snemma
á að umgangast vélar og tæki með
vandvirkni og samvisusemi.
Hygg ég að hann hafi búið að því
veganesti úr föðurhúsum alla
ævi. Mun hann líka hafa haft í
huga að verða vélaverkfræðingur
þótt atvik höguðu málum á annan
veg.
Hann gerðist vatnamælinga-
maður 1956, sem fyrr segir.
Skipulegar vatnamælingar hér á
landi höfðu hafist tæpum áratug
áður, undir forystu hins kunna
brauðryðjanda í þeim efnum,
Sigurjóns Rists. Starfaði hann
einn fastráðinna manna hjá emb-
ætti raforkumálastjóra að þeim
fyrstu níu árin. Eberg varð fyrsti
fastráðni samstarfsmaður hans.
Þeir sem þekkja til Sigurjóns
vita að það muni ekki hafa verið
heiglum hent að gerast fyrsti sam-
starfsmaður hans við vatnamæl-
ingar á íslandi. Sigurjón gerði
miklar kröfur til samstarfsmanna
sinna, enda þótt mestar gerði
hann að jafnaði til sjálfs sín.
Eberg stóðst þær vel og samstarf
þeirra var gott. Aðrir sem betur
þekkja til munu fjallar nánar um
störf hans við vatnamælingar.
Hér skal þess eins getið að það
laut lengstum að rekstri mæli-
stöðvakerfisins; viðhaldi og eftir-
liti með tækjum þess. Starf sem
þetta lætur ekki mikið yfir sér. En
þeir sem til þekkja vita að árang-
ur af vatnamælingum er ekki
undir öðru meir kominn en að
mælikerfið starfi vel og að öll tæki
þess séu í góðu lagi. Hinar sí-
felldu breytingar í rennslinu
valda því að mæling verður ekki
endurtekin til að sannreyna nið-
urstöður eins og unnt er að gera
við sumar aðrar mælingar.
í þessu starfi komu að góðum
notum natni Ebergs við vélar og
tæki og áhugi hans á þeim er hann
hafði hlotið í uppeldi, svo og
samvisusemi hans. Trúmennska í
starfi var honum í blóð borin.
Viðhorf hans var, eins og Kol-
skeggs forðum, að níðast aldrei á
neinu því ætlunarverki er honum
vartil trúað. Hann á með störfum
sínum mikinn þátt í traustri vitn-
eskju um vatnafar landsins sem
byggð hefur verið upp á undan-
förnum áratugum. fyrir það
þakkar Orkustofnun nú að,
leiðarlokum.
Eberg kvæntist árið 1950
ágætri konu, Ingu Magnúsdóttur
úr Reykjavík, sem lifir mann
sinn. Þau eignuðust sex
mannvænleg börn sem nú eru
vaxin úr grasi. Fimm þeirra eru á
lífi. Fyrir nokkrum árum urðu
þau hjón fyrir þeirri miklu sorg
að missa dóttur sína rúmlega þrí-
tuga að aldri, efnilega söngkonu
sem komin var vel á veg í söng-
námi á Ítalíu er hún varð að hætta
því sökum veikinda.
Eberg er nú horfinn okkur,
langt fyrir aldur fram. Ég og aðrir
starfsmenn Orkustofnunar
þökkum samfylgdina og sam-
starfið. Ingu, börnum þeirra og
fjölskyldu allri vottum við dýpstu
samúð.
Jakob Björnsson
Æskuvinur minn, Eberg Elef-
sen lést á Krabbameinsdeild
Landspítalans að morgni 15.
þessa mánaðar eftir langvinn
veikindi.
Hann kenndi fyrst meins þess,
sem leiddi hann til dauða, fyrir
rúmum tveimur árum og gekkst
stuttu síðar undir all viðamikla
skurðaðgerð í von um bata. Bata-
horfur virtust góðar í fyrstu en
brugðust er tímar liðu. Síðasta
misserið var ljóst hvert stefndi og
gekk hann þess ekki dulinn, að
Skammt væri ólifað. Hann ræddi
um sjúkdóm sinn við ættingja og
vini af raunsærri greind og tók
örlögum sínum með æðruleysi.
Seinustu mánuði var hann að
mestu rúmliggjandi, ýmist á
Landspítala eða sínu eigin heimili
og naut þar frábærrar umönnun-
ar lækna og hjúkrunarfólks og
ágætrar eiginkonu og barna.
Það er erfiðara en margur
hyggur að minnast besta æsku-
vinar síns. Minningarnar líða óð-
fluga hjá í hugskoti, eins og sýn-
ing á stóru breiðtjaldi. En hvar
skal byrja, hvar skal standa?
Eberg var borinn og
barnfæddur Siglfirðingur. For-
eldrar hans voru hjónin Sigríður
Guðmundsdóttir, Björnssonar
vélsmiðs á Siglufirði og Óskar
Berg, en hann var norskrar ættar,
fæddur á eyjunni Senja í Norður-
Noregi.
Sfldarævintýrið á Siglufirði
stóð yfir í rúma þrjá áratugi.
Upphafsmenn þess voru Norð-
menn, sem komu heim í Siglu-
fjörð til skemmri eða lengri dval-
ar, reistu þar síldarverksmiðjur
og sfldarsöltunarstöðvar, kenndu
innlendum vinnslu á silfri hafsins
svo úr varð gæðavara á erlendum
markaði og mikil verðmæta-
sköpun fyrir land og þjóð. Þessu
samfara kenndu þeir landanum
og nýja veiðitækni, hér áður
óþekkta með svokallaðri snurpu-
nót. Norski síldveiðiflotinn sigldi
árlega að sumarlagi á íslandsmið
til síldveiða. íslendingar gerðust
brátt liðtækir til jafns við Norð-
menn, bæði hvað útgerð og sfld-
arvinnslu snerti.
Miðstöð þessarar atvinnu-
greinar á íslandi var um langa
hríð Siglufjörður, af skiljan-
legum ástæðum, enda bestu mið
landsins steinsnar undan. Fjöldi
innlendra sem útlendra dvaldi
sumarlangt á Siglufirði og bærinn
breyttist á örskömmum tíma í ið-
andi mannhaf. Einn þeirra
mörgu Norðmanna sem tóku þátt
í þessu ævintýri og flengdist á ís-
landi, var faðir Ebergs. Hann var
dverghagur maður og vélsmiður
að mennt. Starfaði við mótor-
vörslu og iðn sína alla ævi.
Hjónaband þeirra Sigríðar var
hið farsælasta. Þau bjuggu mesta
sína búskapartíð að Gránugötu
20 í Siglufirði og þar var æsku-
heimili Ebergs. Þau eignuðust
þrjá drengi, einn þeirra lést í
æsku, en Sigurður, yngri bróðir
Ebergs lést fyrir hálfu ári á
sjúkrahúsi hér í Reykjavík. Hafa
þeir bræður því látist báðir á
sama ári.
Það voru ófáir gestirnir, ungir
sem gamlir, sem áttu leið sína í
Gránugötuna, þáðu kaffisopa hjá
Sigríði og góðar pólitískar ráð-
Ieggingar hjá húsbóndanum í
þann tíð. Við Eberg vorum
bekkjarbræður, bæði í barna- og
gagnfræðaskóla og umgengumst
svo að segja daglega um áratuga
skeið. Gerðum við mörgum
kennurum okkar lífið leitt með
alls konar uppákomum, sem ým-
ist kostuðu yfirsetu eða kennslu-
bann í skemmri eða lengri tíma,
og var þá brugðið á það ráð að
fara í kaffi, annað hvort á Gránu-
götuna eða Nöfina, á milli
kennslustunda. Gamlárskvöld
var sérstakt tilhlökkunarefni. Þá
voru gerðar heimaunnar sprengj-
ur af ýmsum gerðum, sem síðar, í
fyllingu tímans sprungu á ólíkleg-
ustu stöðum bæjarins. Sama má
segja um vorið. Þá voru reiðhjól-
in tekin fram, pússuð og lökícuð
eftir kúnstarinnar reglum og
þeyst á nýuppgerðum reiðskjóta
um göturnar. Á sumrin var svo
unnið í síldinni. Já, þetta voru
dýrðlegir dagar.
Síðan skildu leiðir um hríð, er
Eberg fór í Menntaskólann á Ak-
ureyri, en hann var síðar eltur
þangað.
Eberg var ágætis námsmaður,
einkum á raungreinar. Hann lauk
stúdentsprófi frá Mennta-
skólanum á Akureyri, stærð-
fræðideild, vorið 1947 með ágæt-
um vitnisburði, fékk m.a. hæstu
einkunn sem gefin hefur verið í
þeim skóla í eðlisfræði, fyrr og
síðar. Að stúdentsprófi loknu
nam hann verkfræði um tíma við
háskólann í Þrándheimi í Noregi
og einnig lögfræði við Háskóla ís-
lands en hvarf von bráðar að ævi-
starfi sínu, vatnamælingum, og
reyndist þar hinn nýtasti maður,
eins og hans var von og vísa.
Árið 1950 kvæntist Eberg eftir-
lifandi konu sinni Ingu M.
Magnúsdóttur, ættaðri frá
Reykjavík og áttu þau saman 6
börn, öll hin mannvænlegustu.
Eitt þeirra, Una, lést fyrir nokkr-
um árum, langt um aldur fram.
Hafði hún numið óperusöng á ít-
alíu um margra ára skeið og þótti
ein efnilegasta söngkona okkar
er hún lést. Var hún öllum er
hana þekktu mikill harmdauði.
í öllu veikindastríði Ebergs
studdi Inga eiginkona hans hann
með ráðum og dáð. Var það hon-
um að sjálfsögðu mikill styrkur.
Sýndi hún þar enn einu sinni dug
sinn á örlagastundu.
Eberg var að mörgu leyti sér-
stakur maður. Hann var óvenju
ræðinn og skemmtilegur og haf-
sjór sögusagna um menn og mál-
efni staðbundna heimahögum.
Oft var unun og skemmtan á að
hlíða, enda frásagnargleði hans
blönduð jákvæðri kímni og aldrei
rætin. Ætla ég að ekki sé fjarri
sanni að góða sögu hefur hann átt
í fórum sínum um flesta þá, sem
eitthvað kvað að í bæjarlífinu
heima á Sigló.
Eberg hafði yndi af
dægurmálaumræðu, enda stór-
pólitískur og markaði sér bás yst
til vinstri í þeim efnum. Hann var
flugmælskur og eftir því orðhepp-
inn og hvikaði aldrei frá þeim
skoðunum, sem hann taldi réttar.
Hann lifði eins og hann boðaði.
Nú að leiðarlokum færi ég mín-
um ágæta vini mínar og minna
bestu kveðjur með þökk fyrir
mýmargar ánægjustundir, bæði
fyrr og síðar, og ekki hvað síst á
æskustöðvunum heima á gamla,
góða Sigló.
Ingu og börnunum sendum við
okkar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Stefán Skaftason
í dag verður Eberg Elefsen
vatnamælingamaður til moldar
borinn frá Dómkirkjunni í
Reykjavík. Margs er að minnast
frá liðnum árum. í fyrstu viku
júlímánaðar 1938 bar fundum
okkar Ebergs saman. Ég var ný-
kominn til Siglufjarðar, til Njarð-
ar hf. suður undir bökkum.
Röskur, glaðlegur og málhress
unglingsdrengur annaðist dreif-
ingu Mjölnis, blaðs heima-
manna. Drengurinn gætti þess að
ná til aðkomumanna sem og Sigl-
firðinga, þar fór Eberg nokkur
Elefsen. Kynni okkar Ebergs á
Siglufirði var nánast algjör hé-
gómi á við það sem síðar varð.
Við áttum eftir að þola bæði súrt
og sætt saman í öllum landsfjórð-
ungum og eignast sameiginlega
vini og kunningja vítt og breitt
um landið.
Eberg var aðalsamstarfsmaður
minn og vinur í áratugi. Hann var
verklaginn og úrræðagóður og'
hvar sem við komum á bæ kunni
hann frá mörgu að segja. Oft var
glatt á hjalla við kaffiborð. Hann
var allsstaðar auðfúsugestur og
engin lognmolla í kringum hann.
Eberg var fæddur á Akureyri
20. maí 1926. Til Dalvíkur fluttu
foreldrarnir með Eberg kornung-
an. Þau höfðu eigi langa búsetu á
Dalvík og fluttu innan fárra ára til
Siglufjarðar. Faðir Ebergs var
Oscar Berg Elefsen vélsmiður og
vélgæslumaður, norskur að ætt.
Hann var frá eyjunni Senia, sem
íslenskir sjónvarpsnotendur hafa
haft tækifæri að sjá og heyra um á
undanförnum föstudagskvöld-
um. Móðir Ebergs var Sigríður
Guðmundsdóttir kona Oscars,
ættuð úr Standasýslu. Faðir
hennar var Guðmundur Björns-
son vélsmíðameistari, sem rak
lengi sitt eigið vélsmíðaverkstæði
á Siglufirði.
Eberg var stærðfræðideildar-
stúdent frá M.A. Eftir stúdents-
próf kynnti Eberg sér verkfræði
bæði hér heima við Háskólann og
í Þrándheimi, einnig las hann lög-
fræði, en þreytti ekki próf í þess-
um greinum.
Árið 1956 réðst Eberg til
Vatnamælinga, sem fastur starfs7
maður Raforkumálskrifstof-
unnar (nú Orkustofnun). Ævist-
arfið blasti við framundan. Eberg
var þá kvæntur og tveggj barna
faðir. Kona hans, Inga Marie lifir
nú mann sinn ásamt fimm upp-
komnum börnum. Þegar Eberg
réðst til Vatnamælinga var hann
nýlega fluttur frá Siglufirði til
Reykjavíkur eins og fólks-
straumurinn lá. Hann bar ætíð
sterkar taugar til Siglufjarðar.
Foreldrar og bróðir voru þar
eftir. Þau eru nú öll látin, bróðir-
inn Sigurður hvarf yfir móðuna
miklu á síðastliðnu vori.
Magnús Jónsson tengdafaðir
Ebergs var trésmíðameistari ætt-
aður af Vestfjörðum í föðurætt
en móðir hans var frá Haugasund
í Noregi. Una Einarsdóttir kona
Magnúsar og þá tengdamóðir
Ebergs var ættuð austan úr Holt-
um og víðar kvísluðust ættir
hennar um Rangárvalla- og Ár-
nessýslur. Fyrstu hjúskaparárin í
Reykjavík bjó Eberg hjá tengda-
foreldrum sínum að Vatnsstíg 10.
Magnús rak þar trésmíðaverk-
stæði um langt árabil. Innan fárra
ára bjuggu Inga og Eberg um sig
að Álfhólsvegi 97 í Kópavogi og
hafa verið þar síðan. Gilti einu
hvort þau voru á Vatnsstíg eða
Álfhólsvegi, þau var ánægjulegt
heim að sækja. Gestkvæmt hefur
verið á heimili þeirra.
Eberg var reiðubúinn að rétta
öðrum hjálparhönd, ef eitthvað-
fór aflaga hjá samferðamönnum
á lífsleiðinni. Sama gilti einnig er
hann kom að illa stöddum ferða-
löngum á afskekktum fjallveg-
um, hann var fljótur til að veita
hjálparhönd. Þess vegna eru nú
margir sem sakna þessa góða
drengs.
Eberg var hagur bæði á tré og
járn. Hann kunni fádæma vel
með öll smíðaverkfæri að fara.
Þar gilti vafalítið aðallega tvennt:
Eðlisleg greind og að hann tók út
þroska sinn með smíðaverkfæri í
hönd í smiðjum og verkstæðum
hjá móðurafa, föður og tengda-
föður.
Ég og fjölskylda mín sendum
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 23. nóvember 1989