Þjóðviljinn - 06.12.1989, Blaðsíða 4

þJÓÐVILJINN Málgagn
sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Með Gorbatsjov
gegn Bush
á Natófundi
Bush Bandaríkjaforseti gerði í fyrradag forsætis- og utan-
ríkisráðherrum Natóríkja grein fyrir viðræðum þeirra Gorbat-
sjovs Sovétforseta sem fram fóru við Möltu um síðustu helgi.
Eins og margítrekað hefur verið í fréttum virðast allir mjög
ánægðir með þann fund, eins þótt ekki hafi verið teknar á
honum stórar ákvarðanir. Möltufundurinn er metinn sem
traustur gaur í þá líkkistu kalda stríðsins, sem hefur verið í
smíðum undanfarin misseri, og menn hafa hátt um það, að
hann sýni meðal annars að mikil tækifæri hafi skapast til
afvopnunar, til að létta martröð vígbúnaðarkapphlaupsins af
íbúum jarðarinnar.
Það vekur óneitanlega nokkra athygli, að þegar Bush
skýrir frá leiðtogafundinum á ráðherrafundinum í Brussel,
þá er það helst forsætisráðherra íslands sem tekur það að
sér að gagnrýna Bandaríkjaforseta fyrir að hafa vísað á bug
hugmyndum Gorbatsjovs um að vinna að afvopnun á höfum
úti, en á það mál hefur sú ríkisstjórn sem nú situr lagt
sérstaka áherslu.
Steingrímur Hermannsson tók til máls í Brussel og ítrek-
aði afstöðu íslendinga til afvopnunar í höfunum. Hann setti
málið í það eðlilega samhertgi, að til lengdar yrði ekki staðið
gegn því eftir að árangur hefði náðst í afvopnunarviðræðum
á landi, að hefjast handa um að takmarka vígbúnað á höfum
úti. í framhaldi af þessu hefurforsætisráðherrafjallað um þá
röksemd Bandaríkjamanna, sem oft heyrist, að ekkert megi
gera sem geti orðið til að stefna í hættu siglingaleiðum milli
bandamanna í Ameríku og Evrópu. Og Steingrímur hefur
vísað henni frá með tilvísun til þess, að ekki megi síður
tryggja siglingar yfir Atlantshaf norðanvert með samkomu-
lagi um að draga úr flotaumsvifum.
Það hefur semsagt gerst, að á Natófundi stendur íslensk
ríkisstjórn með nokkrum hætti við hlið Gorbatsjovs gegn
sjónarmiðum Bandaríkjamanna. Og sem betur fer er and-
rúmsloft allt svo breytt, að það er ekki einu sinni hægt að
ganga út frá því sem vísu að Morgunblaðið, sem er enn mun
íhaldssamara á gömul Natósjónarmið en sú stjórn sem nú
situr í Washington, fari að leggja út af þessari stöðu sem
dæmi um óviðeigandi sovétdekur eða eitthvað þvíum líkt.
Sú afstaða sem fram kom í máli forsætisráðherra í Brúss-
el er blátt áfram í fullkomlega eðlilegu samræmi við íslenska
hagsmuni. Við viljum síst af öllu að sá árangur sem næst í
því að grisja eldflaugaskóginn á þurru landi á meginlandi
Evrópu verði til þess að herstjórar ríghaldi í óbreyttan víg-
búnað á höfum úti eða jafnvel áframhaldandi vígbúnaðar-
kapphlaup þar. Kemur þar margt til - bæði mengunarhætta
sem tengist siglingum kjarnorkuknúinna kafbáta allt í kring-
um okkur og svo það, að vígbúnaðarkapphlaup á höfum úti
er að því leyti hættulegra en á þurrlendi, að erfiðara er að
koma við því örugga og gagnkvæma eftirliti meó umsvifum
sem aðilar verða að semja um.
Og síðast en ekki síst: sú afstaða íslensku ríkisstjórnarinn-
ar sem fram kom í Brússel er ekki barasta eðlileg íslensk
hagsmunagæsla. Hún er nýmæli um leið. Hún er framhald
þeirrar viðleitni núverandi ríkisstjórnar sem fram hefur kom-
ið með ýmsum hætti, að íslendingar skuli ekki vera þol-
endur, ekki óvirkir fylgihnettir Bandaríkjamanna hvenær
sem friðar- og afvopnunarmál ber á góma. Eins og reyndin
hefur lengst af verið hvenær sem Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ur haft bein áhrif á mótun utanríkisstefnunnar eða ráðið
henni.
ÁB
KLIPPT OG SKQRIÐ
Bókaflóð og
bókaverðlaun
Um þetta leyti árs stynja menn
og dæsa yfir bókaflóði og stund-
um eru áherslur á þá leið, að engu
er líkara en um sé að ræða sérís-
lenskt syndaflóð sem engu eirir.
Við skulum ekki taka undir
það nöldur, enn síður vegna þess
að bókaútgefendur eru í hátíða-
skapi, eiga aldarafmæli og halda
upp á það með veislu og bóka-
verðlaununum. Ekkert eðlilegra
náttúrlega en að þeir fitji upp á
einhverju slíku.
Eins og fram hefur komið í
fréttum er öðruvísi að þessum
bókaverðlaunum staðið en menn
eiga von á. Til dómnefndar eru
kvaddir fulltrúar ýmissa al-
mannasamtaka og ef menn vilja
leggja á sig mikla velvild í túlkun,
þá gætu þeir sagt sem svo að nú sé
efnt til stéttaþings um hinar bestu
bækur. Gagnrýnin gæti svo beinst
að því, að vissulega eru þessi
bókaverðlaun mjög auglýsinga-
tengd: þær tíu bækur sem í byrjun
desember eru nefndar til undan-
úrsiita í þessum verðlaunaleik fá
mikla lyftingu í hugum fólks. Við
skulum barasta vona að slík
„hönnun metsölulista“ reynist
ekki verr en þegar dagblöðin eru
að koma upp slíkum listum með
því að hringja í bókabúðir og
spyrja: hvað selst nú mest hjá
ykkur?
Metsölulistar
Metsöluhstar eru reyndar í
gangi um allan heim. Þeir hafa
tvíbent áhrif: Vitanlega geta þeir
lyft bæði góðum bókum og hæpn-
um hærra í vinsældum en verða
myndi ef allir héldu sig í þagnar-
bindindi um söluhæstu bækur.
Hitt er svo víst, að þegar menn
fara að góna á metsölulista hér á
íslandi í byrjun desember, þá
leiðir það fyrst og fremst til þess
að athyglin beinist að örfáum
bókum, en aðrar hverfa í skugg-
ann, verðugar og óverðugar.
Þetta gerist með þeim einfalda
hætti að íslendingar kaupa marg-
falt fleiri bækur til gjafa en handa
sjálfum sér. Þeir eru oftar en ekki
í óvissu um það hvar eigi að bera
niður og freistast því mjög til að
hlaupa á eftir fréttum um sölu-
hæstu bækur. Því með því að
kaupa einhverja þá bók sem best
selst, halda menn að þeir tryggi
sig gegn klaufaskap, þeir séu alt-
ént „réttu megin“ í almenningsál-
itinu. Og viðtakandinn „getur þá
bara skipt“ eftir jól ef hann eða
hún fær fimm eintök af vinsælli
karlabók eða sjö eintök af vin-
sælli kvennabók.
Ævisöguflóðið
Það hefur verið til þess tekið að
bókauppskeran í ár einkennist
venju fremur af ævisögum. í
þessu er ekki eins ákveðin íslensk
sérstaða og margir halda - bækur
um feril og einkalíf frægs fólks
eru mikil vara um allar jarðir,
ekki vantar það. Munurinn er þá
helstur sá, að feiknalega margar
íslenskar ævisögur eru samtals-
bækur, oftar en ekki í rauninni
tímaritsviðtal sem hefur dregist á
langinn þar til komin er bóka-
rlengd.
Slíkar bækur má gera vel eða
illa eins og allt. En oftar en ekki
skilja þær eftir ófullnægju - það
er eitthvað sem vantar. Séra
Gunnar Kristjánsson víkur að
þessu máli í grein sem hann birtir
í nýútkomnum Andvara. Hann
fjallar þar um endurminningar
presta, en slíkar bækur voru
óvenju margar á bókavertíð í
fyrra. Hann tekur dæmi af þrem
merkisklerkum sem láta aðra um
að skrifa sögu sína, sumpart upp
úr viðtölum, sumpart með öðrum
hætti:
„Ævisögur þeirra Sigurbjörns
biskups, séra Sigurðar Hauks og
séra Rögnvalds (Finnbogasonar)
eru ritaðar af öðrum en þeim
sjálfum. Engin þeirra er játning-
arsaga, engin trúir lesandanum
fyrir neinum leyndarmálum. All-
ar eru þær ritaðar vegna þrýstings
frá útgefendum, sem prestarnir
hafa látið undan. Allir eru þessir
þrír prestar í fremstu röð sakir
stflsnilldar. Allir hafa þeir farið á •
kostum í töluðu og rituðu máli.
Lesandinn hlýtur að spyrja sjálf-
an sig hvers vegna þessir andans
og orðsins menn hafa ekki skrifað
sögur sínar sjálfir. Þetta form á
æfisöguritun virðist miður heppi-
legt til að ná fram raunverulegri
æfisögu. Undantekningar eru að
vísu til og má þar minnast sam-
vinnu þeirra séra Árna Þórarins-
sonar og Þórbergs Þórðarsonar."
Of þægilegt form
Já - ein furðan er einmitt þessi:
hvers vegna skrifa ekki einu sinni
þeir sem vel eru ritfærir sína
sögu, úr því verið er að þessu á
annað borð? Séra Gunnar víkur
seinna í grein sinni að því, að þær
prestasögur sem hann fjallar um
gætu orðið „spennandi“ - að því
tilskildu að „presturinn sem í hlut
á reynir að brjóta sitt eigið hlut-
verk til mergjar eftir bestu getu.
Ævisaga sem gerir lítið annað en
rekja ætt prestsins og ryðja síðan
yfir lesandann hversdagslegum
sögum úr samskiptum prestsins
við samferðamenn sína er lítið
áhugaverð. Lesandinn á von á
átökum sálusorgarans við mann-
legan vanda, við sitt eigið líf, við
eigin efasemdir, eigin vonbrigði,
sorg, söknuð, örvæntingu. Hann
væntir þess að tímanna tákn séu
metin í Ijósi einhvers þess veru-
leika sem er merkilegri, traustari
og dýpri en hið hversdagslega
þref fjölmiðlanna."
Má vera að séra Gunnar Krist-
jánsson komi hér óbeint með svar
við þeirri spurningu sem áðan var
á minnst. Ævisagan gerir kröfur
til „átaka“ við eigið líf og annarra
og við tímann. Og þar er um að
ræða kröfur til hreinskilni sem
eru allt annars eðlis en tilfallandi
uplýsingar um ástamál sem eru
nú að komast í nokkra tísku. Við-
talsbókin er form sem getur hlíft
mönnum við slíkum átökum.
Hún gefur sögupersónunni fleiri
möguleika til að dyljast en ef hún
skrifaði sjálf. Hún er blátt áfram
þægileg - og eins og menn vita er
ekkert jafn vinsælt á íslandi og
það sem þægilegt er.
pJÓÐVILJINN
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími: 681333
Kvöldsími: 681348
Símfax:681935
Útgofandl: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Rttatjórar: Ámi Bergmann, Ólafur H. Torfason.
Fréttaatjóri: Sigurður Á. Friðþjófsson.
Aðrirblaðamenn: Dagur Þorleifsson, ElíasMar(pr.),Guðmundur
RúnarHeiðarsson, HeimirMár Pótursson, Hildur Finnsdóttir(pr.),
Ingibjörg Þorsteinsdóttir, Jim Smart (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson
(Ijósm.), LiljaGunnarsdóttir, ÓlafurGíslason.ÞorfinnurÖmarsson
(Iþr.), Þröstur Haraldsson.
Skrffatofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifatofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýaingaatjóri: Olga Clausen.
Auglýaingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílatjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgrelðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavik, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Sfmfax:68 19 35
Auglýaingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setnlng: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Áakriftarverð á mánuði: 1000 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 6. desember 1989