Þjóðviljinn - 19.12.1989, Blaðsíða 3

FRÉTTIR
Loðna
Haustvertíð lokið
Ein sú lélegasta frá upphafi
að blandast engum hugur um
að þetta hefur verið ein léleg-
asta haustvertíð frá upphafí vega
og Ijóst að tap verksmiðjanna
hleypur á tugum miljóna fyrir
utan það tap sem þjóðarbúið hef-
ur orðið fyrir. Að viðbættum
tekjumissi þeirra fjömórgu sem
eiga afkomu sína að meira eða
minna leyti undir veiðum og
vinnslu, sagði Jón Ólafsson fram-
kvæmdastjóri Félags íslenskra
fiskimjölsframleiðenda.
Svo til öll loðnuveiðiskipin eru
komin til heimahafnar eftir eina
erfiðustu og lélegustu haustvertíð
á seinni tímum enda lítið hægt að
athafna sig á miðunum sökum
hafíss. Engu að síður hugsa menn
gott til glóðarinnar eftir áramótin
ef tíðin verður skapleg og ís trufl-
ar ekki veiðarnar því loðnan er
komin fram eftir að hafa verið
talin af um tíma.
Samkvæmt bráðabirgðatölum
Loðnunefndar var í gær búið að
tilkynna inn til löndunar á vertíð-
inni samtals rúm 52 þúsund tonn
en ekki er ólíklegt þegar öll kurl
verða komin til grafar að lokatöl-
ur vertíðarinnar verði eitthvað í
kringum 55 þúsund tonnin. Til
samanburðar má geta þess að á
miðnætti þann 17. desember 1988
var heildarloðnuaflinn orðinn um
305 þúsund tonn og þrem sólar-
hringum seinna eða þann 20. des-
ember var hann orðinn um 311
þúsund tonn.
-grh
Húsnæðislán
Vanskil yfir 600 miljónir
Gjaldfallnarskuldirhafa hœkkað umþriðj-
ung á árinu en hlutfall þeirra afhöfuðstóli
hefur lœkkað
Rösklega 640 miljónir króna
voru gjaldfallnar af lánum
Byggingarsjóða ríkisins og verka-
manna um síðustu mánaðamót. Á
sama tíma í fyrra voru 480 milj-
ónir í vanskilum, sem er þó held-
ur minna hlutfall af heildarhöfuð-
stóli lánanna.
Að sögn Jens Sörensens for-
stöðumanns Veðdeildar Lands-
bankans hefur höfuðstóll lána
hækkað mikið á einu ári og því er
þessi hækkun vanskila ekki óeðli-
leg. Benti hann á að þótt 535 milj-
ónir hefðu verið gjaldfallnar í
Byggingarsjóði ríkisins um síð-
ustu mánaðamót en 404 miljónir
á sama tíma í fyrra hefði hlutfall
gjaldfallinna skulda af höfuðstóli
minnkað úr 1,486% í 1,415%.
Að sama skapi hefði þetta hlut-
fall í Byggingarsjóði verkamanna
minnkað úr 1,205% í 1,156%
enda þótt skuldirnar hefðu hækk-
að úr 76 miljónum í 108 miljónir á
einu ári.
Til marks um hvernig inn-
heimta gjaldfallinna lána hefur
gengið sagði Jens 76,5% þeirra
hafa verið innheimtar í nóvember
í ár en 70,3% vanskilaskulda
voru greiddar í nóvember í fyrra.
Þá hafa vanskilin vitaskuld
minnkað talsvert eftir mánaða-
mótin, þótt ekki liggi fyrir tölur í
því sambandi. -þóm
Loðdýr
Verðlækkun á minkaskinnum
Frá l%-8% eftir tegundum en um 4% ídoll-
urum talið sé miðað við uppboðið í september
Auppboði sem lauk í Kaup-
mannahöfn í síðustu viku
lækkuðu minkaskinn í verði frá
l%-8% eftir tegundum. Þetta var
fyrsta uppboðið á nýju sölutíma-
bili þar sem sem seld er fram-
leiðsla ársins 1989, en uppboðs-
tímabilið stendur fram í septemb-
er árið 1990.
Talið í bandarískum dollurum
lækkaði verð á minkaskinnum að
meðaltali um 4% sé miðað við
uppboðið í september og seldust
um 46% af skinnunum á uppboð-
inu. Mest varð verðlækkunin í
Scanbrown-læðuskinnum eða um
8%. Meðalverð var um 1.184
krónur og seldust aðeins 33%
skinnanna. Þá lækkaði verð á
Kvikmyndasjóður íslands á úr
vöndu að ráða á næstunni því
alls bárust 88 umsóknir um styrki
sem nema samtals um 400 miljón-
um króna. Á fjárlögum er gert
ráð fyrir óbrettri krónutölu til
Kvikmyndasjóðs og því hefur
hann aðeins 71 miljón króna til
reksturs, kynninga og styrkveit-
inga.
Umsóknirnar ná til 5 tegunda
kvikmynda. Varðandi bíómyndir
bárust 6 umsóknir til framleiðslu
og 32 til undirbúnings og hand-
ritsgerðar, auk 3ja framhalds-
styrkja. Til framleiðslu heimilda-
mynda bárust 22 umsóknir og 9 til
Scanblack-læðuskinnum um 7%
en af þeim seldust aðeins 32% og
var meðalverð þeirra 1.046 krón-
ur. Pastelskinn lækkuðu minnst í
verði eða um 1% og seldust 45%
skinnanna. Meðalverð þeirra
reyndist vera 1.110 krónur.
Að mati Sambands íslenskra
loðdýraræktenda endurspeglar
salan á þessu uppboði markaðs-
stöðuna og er í samræmi við það
sem markaðssérfræðingar hafa
spáð. Jafnframt er talið að þessi
verðlækkun í dollurum ásamt
lágu söluhlutfalli muni sennilega
flýta fyrir samdrætti í fram-
leiðslunni erlendis þannig að
jafnvægi milli framboðs og eftir-
spurnar komist á fyrr en ella.
-grh
miljónir úr sjóðnum
undirbúnings og handritsgerðar.
7 umsóknir liggja fyrir til fram-
leiðslu stuttmynda og 2 til hand-
ritsgerðar. Þá bárust 2 umsóknir
til framleiðslu teiknimynda og 1
til framleiðslu leikbrúðumyndar.
í úthlutunarnefnd sitja Helgi
Skúlason, Sigríður Dúna
Kristmundsdóttir og Sigurður
Valgeirsson, en ritari hennar er
Jón Egill Bergþórsson. Nefndin á
greinilega erfitt verk fyrir hönd-
um ef farið verður eftir þeirri línu
sem lögð er í nágrannalöndun-
um: að veita fáa en stóra styrki
fremur en marga smáa.
-þóm
Kvikmyndasjóður
88 umsóknir
Alls er sótt um 400
Um það bil 170 manns sóttu ráðstefnu samgönguráðuneytisins um áhrif mannvirkja á umhverfið. Mynd:
Jim Smart.
Kröfur um umhverfisvemd
Auður SveinscLóttir líkti náttúruverndarmálum við jólahreingerningarþarsem
allt vœri á síðasta snúningi og skítnum sópað undir teppið rétt fyrir klukkan sex á
aðfangadag
Föstudaginn í síðustu viku stóð
samgönguráðuneytið fyrir
ráðstefnu um áhrif mannvirkja-
gerðar á umhverfið. Þátttakend-
ur í ráðstefnunni voru fulltrúar
fjögurra stofnana sem heyra
undir ráðuneytið, Pósts og sím-
amálastofnunar, Flugmálastjórn-
ar, Vegagerðar rikisins og Vita og
hafnarmálastofnunar. Þar að
auki sátu ráðstefnuna nokkrir
fulltrúar annarra stofnana, svo
sem Hollustuverndar ríkisins, og
Verktakasamband íslands átti
einnig fulltrúa og frummælanda á
henni.
Steingrímur J. Sigfússon, sam-
gönguráðherra, sagði ráðstefn-
una haldna vegna þess að sam-
göngumálaráðuneytið hefði með
þær stofnanir að gera sem hefðu
mjög viðamiklar framkvæmdir
með höndum og hefðu mikil áhrif
á mótun landsins með sinni
mannvirkjagerð og framkvæmd-
um.
Breyttur tíðarandi
Ráðherrann sagði að allir
þekktu þau umhverfisáhrif sem
vegalagnir, flugvallagerð, og
hafnagerð og svo framvegis gætu
haft. Það væri afar mikilvægt að
þeir sem að þessum verkun ynnu,
væru áhugasamir og jákvæðir í
garð almennrar umhverfisvernd-
ar og þeir höguðu störfum sínum
þannig að takast mætti að láta
mannvirki falla vel að umhverfi
og náttúru.
Að mati Steingríms hefur tíð-
arandinn breyst frekar en að full-
yrða megi að menn hafi ekki sinnt
umhverfisþættinum nægjanlega í
fortíðinni. Kröfur um umhverfis-
vernd hefðu aukist og meðvitund
manna um náttúruna og um-
hverfið hefði vaxið og það væri
auðvitað af hinu góða. Ráðstefn-
an væri fyrst og fremst viðbrögð
við þessum viðhorfum en ekki á-
fellisdómur yfir fortíðinni. Vélar
og tæki væru nú orðin miklu
öflugri en menn hefðu áður þekkt
og gætu unnið meiri spjöll en
áður ef þeim væri ekki stýrt af
skynsemi.
„Þessi ráðstefna er tilraun til
að gera athafnir úr orðum en láta
ekki sitja við það að vera stofu-
umhverfisverndarmaður, eins og
ég hef stundum sagt og rtota þá
sams konar samlíkingu og notuð
hefur verið yfir svo kallaða stof-
ukomma," sagði Steingrímur.
Það mætti segja um umhverfis-
vemdina að sumir væru kannski
meira í því að tala, væru miklir
umhverfisverndarmenn heima í
stofu, en minna yrði síðan úr
framkvæmdum. Hann vildi
gjarnan sýna það í verki að í sam-
gönguráðuneytinu og stofnunum
þess væru menn meðvitaðir á
þessum sviðum.
Að sögn ráðherrans á að fylgja
þessari ráðstefnu eftir. Það komi
til að mynda til greina að setja
samræmdar reglur í umhverfism-
álum fyrir stofnanir ráðuneytis-
ins, svipað og gert hefði verið í
fyrra varðandi útboð og tilhögun
framkvæmda. Hann gæti vel
hugsað sér slíkar reglur og fleira
væri í athugun.
Stefna í stað
ráðherra
Fjölmörg erindi voru flutt á
ráðstefnunni. Ef rennt er yfir
dagskránna má sjá erindi Stefáns
Thors skipulagsstjóra ríkisins um
umhverfi og skipulag og Helga
Jóhannessonar deildarstjóra í
samgönguráðuneytinu um lög og
rétt þegar kemur að framkvæmd-
um. Auður Sveinsdóttir lands-
lagsarkitekt og formaður Land-
verndar varpaði fram þeirri
spurningu hvort tvöfalt siðgæði
ríkti í umhverfismálum og var
niðurstaða hennar sú að oft á tíð-
um mætti segja það.
Auður líkti náttúruverndar-
málum við jólahreingerningar
þar sem allt væri á síðasta snún-
ingi og skítnum sópað undir tepp-
ið rétt fyrir klukkan sex á aðfang-
adag. Teppið sem breitt væri yfir
skítinn væri ekki alltaf persneskt
eða þýskt, það væri líka íslenskt,
náttúra íslands væri teppi. En
það vildi þannig til að að teppið,
hin íslenska náttúra, væri ákaf-
lega viðkvæm. Þó íslendingar
væru ekki margir að tölu væri
í BRENNIDEPLI
ótrúlegt hvað þeim tækist að mis-
bjóða náttúrunni og skilja eftir
sig spor sem ekki væri hægt að
afmá.
í erindi sínu gerði Auður stofn-
un umhverfismálaráðuneytis að
umfjöllunarefni. Það væri í sjálfu
sér ekkert markmið að stofna
sérstakt ráðuneyti umhverfis-
mála, markmiðið væri að setja
íkveðna stefnu í umhverfismál-
um og fela ákveðnu ráðuneyti að
fylgja henni eftir, bæði gagnvart
sjálfu sér og öðrum ráðuneytum.
Fannst Auði sem áhugi
stjórnmálamanna á umhverfis-
málum snérist meira um formið
en innihaldið og umræðan um
umhverfismál hefði verið á
skammarlega lágu plani undan-
famar vikur.
Svo gripið sé niður í annað
framsöguerindi. Þá ræddi Hreinn
Haraldsson deildarstjóri hjá
Vegagerðinni um undirbúning
framkvæmda, hönnun, rannsókn
og hagsmunaaðila. Hann sagði
ma. að þegar gert væri upp á milli
valkosta eða lausna í hönnun
mannvirkja, einkum þeirra
stærri, geti umhverfisþátturinn
verið afgerandi f valinu. Tók
Hreinn sem dæmi ákvörðun um
veg yfir eða undir Hvalfjörð. Þar
væri rætt um þrjár lausnir: göng í
bergi undir fjörðinn, langar
jarðvegs- og grjótfyllingar út í
fjörðinn sitt hvoru megin og brú,
eða pípu í botni þar á milli. Fyrsta
lausnin hefði lítil sem engin áhrif
á umhverfið en hinar tvær hefðu
töluverð áhrif á útlit utanverðs
Hvalfjarðar og vafalaust mikil
áhrif á vatnaskipti og strauma og
þar með lífríki fjarðarins, auk
hugsanlegra áhrifa á siglingar.
f sambærilegum tilfellum er-
lendis sagði Hreinn víða farið að
reyna að setja eitthvert fjárhags-
legt mat á þessa umhverfisþætti,
þannig að þeir giltu við saman-
burð á hagkvæmni mismunandi
lausna.
Fjöldi annarra erinda var hald-
inn sem ekki gefst kostur á að
fara út í hér. Má þar nefna erindi
Þóru Ellenar Þórhallsdóttur, þar
sem hún velti upp spurningunni
„Hvað er viðkvæm eða verðmæt
náttúra?“, og erindi Agnars Ing-
ólfssonar prófessors við Háskóla
íslands, en hann fjallaði um áhrif
mannvirkjagerðar á lífríki sjávar.
Ragnhildur Hjaltadóttir skrif-
stofustjóri í samgönguráðuneyt-
inu var einn ráðstefnustjóranna.
Hún sagði að sér væri efst í huga
að með þessari ráðstefnu hefði
tekist að ná saman 170 manns úr
þeim fjórum stofnunum sem sæju
um framkvæmdir varðandi sam-
göngumannvirki, þe. Póst og
símamálastofnun, Flugmála-
stjórn, Vegagerð ríkisins og Vita-
og hafnamálastofnun. Áhersla
hefði verið lögð á að ráðstefnan
væri ekki einungis fyrir yfirmenn
þessara stofnana, heldur einnig
aðra starfsmenn eins og tækni-
menn, verkstjóra, eftirlitsmenn
og fleiri.
Auk þessara stofnana var
Verkatakasambandi íslands boð-
ið að eiga fulltrúa á ráðstefnunni.
Ragnhildur sagði stórkostlegt
hvað áhugi manna á þessum mál-
um virtist mikill.
Umhverfisvernd
og arðsemi
Viðfangsefni ráðstefnunnar
var mjög víðtækt að sögn Ragn-
hildar. Ferli framkvæmda frá því
ákvörðun um mannvirkjagerð
væri tekin og undirbúningur haf-
inn þangað til land væri grætt að
verki loknu, hefði verið fylgt.
Þannig hefði verið fjallað um
mismunandi stig undirbúnings út
frá ólíkum sjónarmiðum. Það
mætti segja að ráðstefnan hefði
verið hugsuð sem kennslustund í
umhverfismálum. Hún vonaði að
umhverfismat fyrir framkvæmdir
yrði í framtíðinni jafn sjálfsagt og
til dæmis burðarþolsmælingar.
Ragnhildur tók undir með einum
frummælanda, Auði Sveinsdótt-
ur, um að breyta þyrfti huga og
hjarta til að ná fram úrbótum í
umhverfismálum.
Ragnhildur sagði þá staðreynd
að ráðstefnan var haldin og sú
þátttaka sem var á henni, væri
tvímælalaust merki um þann
aukna áhuga sem væri nú á um-
hverfismálum almennt. Engin
fyrirstaða hefði verið að fá menn
til að tala á ráðstefnunni. Áður
hefði málunum kannski verið
stillt upp í tvær andstæður. Ann-
ars vegar umhverfisgæði sem
taka þyrfti tillit til og hins vegar
bein arðsemissjónarmið varð-
andi framkvæmdir. í dag væri í
auknum mæli farið að líta á þessa
tvo þætti sem nána vini, þar sem
hvor þarfnaðist hins. Á ráðstefn-
unni hefði komið fram áhersla á
að tekið yrði tillit til umhverfis-
þátta strax í upphafi, í stað þess
að huga að þeim á seinni stigum.
Þannig næðist fram mest þjóð-
hagsleg hagkvæmni. -hmp
Þriðjudagur 19. desember 1989 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3