Þjóðviljinn - 03.01.1990, Qupperneq 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Ferðatilhögun
jafnaðarmanna
Um þessi áramót hafa jafnaðarmenn hugsað ráð sitt.
Atburðir í Austur-Evrópu lituðu áramótaboðskap og umfjöll-
un allra sem við stjórnmál fást. Á (slandi er komin upp sú
staða, að svo virðist sem forystumenn í fylkingum jafnaðar-
manna sjái á tímum byltingar og endurnýjunar í Austur-
Evrópu opnast nýja möguleika í samskiptum og samvinnu
flokka sinna hérlendis. Þetta eru mikil tíðindi.
Jafnaðarmenn heimsins líta á hugsjón sína um jafnrétti og
bræðralag sem ferðatilhögun um landslag möguleikanna.
Þeir nota síðan misjöfn farartæki og ólíkar aðferðir. Traktor-
ar Sovétríkjanna ætla sér það sama og margar svifflugur
Kvennalistans. Tækin eru margvísleg, útbúnaður misjafn,
umferðarreglur ólíkar. Markmiðið er þó hið sama og nú hefur
gefist í Austur-Evrópu yfirlit um margs konar umferðarslys,
farartálma og vonlausa tækni sem varast ber.
Andstæðingar jafnaðarstefnunnar fullyrða að hópferða-
bílar sósíalismans séu hættir að ganga. Foringjar jafnaðar-
manna telja hins vegar að vélarhreinsun sé lokið og fram-
undan sé öflugri rekstur en fyrr.
Forystumenn íslenskra jafnaðarmanna hafa látið í sér
heyra af þessu tilefni nærri áramótum. Formenn Alþýðu-
bandalagsins og Alþýðuflokksins rituðu ítarlegar skýringar-
greinar í Þjóðviljann og Alþýðublaðið, tímamótaskrif sem
hljóta að opna nýja farvegi í íslenskum stjórnmálum. Ára-
mótaboðskapur Olafs Ragnars Grímssonar og Jóns Bald-
vins Hannibalssonar er nauðsynleg lesning öllum þeim sem
vilja skilja og taka þátt í mótun samfélags okkar.
Fáeinum dögum áður hafði Svavar Gestsson
menntamálaráðherra og fyrrum formaður Alþýðubanda-
lagsins riðið á vaðið hér í Þjóðviljanum og látið í Ijósi mjög
afdráttarlausar skoðanir um breytta tíma í íslenskum
stjórnmálum, nýtt pólitískt landslag. Um samstarf Alþýðu-
flokksins og Alþýðubandalagsins sagði Svavar Gestsson:
„Ég held að það sé stærsta verkefni minnar kynslóðar í
stjórnmálum að ná upp samstarfi vinstrimanna og félags-
hyggjufólks og þeirra sem byggja afstöðu sína á því að
halda eigi utan um menningarlegt og efnahagslegt sjálf-
stæði þjóðarinnar.'1 Svavar ályktaði einnig á þennan hátt:
„Menn verða að þora að hugsa hlutina algerlega upp á nýtt
og lyfta sér yfir gömlu flokkaskilin, gamla skotgrafahernað-
inn, bæði innan flokks og milli flokka." Svavar tekur fram að
hann eigi ekki bara við samstarf á nýjum grundvelli við
stuðningsmenn Alþýðuflokksins, heldur líka Framsóknar-
flokksins og Kvennalistans. Svavar bendir á þá staðreynd
að Alþýðuflokknum og Alþýðubandalaginu gengur betur að
vinna saman nú en áður. Ein skýring hans er þessi: „...við
sem erum í forystu þessara flokka erum ekki eins merktir af
átökum þeirra og forverar okkar voru." Svavar Gestsson
telur að það eina sem „geti spillt fyrir því að þessir flokkar
geti náð saman með öðrum félagshyggjuflokkum" sé af-
staðan til Evrópusamstarfsins og hversu náin tengsl eigi að
skapa við það efnahagssvæði.
Ólafur Ragnar Grímsson, formaður Alþýðubandalagsins,
tók afar skýrt til orða í áramótagrein í Þjóðviljanum 30.
desember. Þar fjallar hann m.a. um hrun kommúnismans og
gjaldþrot lenínismans með þeim hætti að búast má við
hugmyndafræðilegri umræðu í kjölfarið. Um samstarf Al-
þýðuflokks og Alþýðubandalags segir Ólafur Ragnar:
„Flokkar sem eiga sameiginlegar rætur í evrópskri jafnaðar-
hreyfingu munu nálgast hver annan og áhrif fortíðarinnar á
samskipti þeirra hverfa smátt og smátt." Ólafur telur af-
stöðuna í utanríkismálum hafa skipt íslenskum jafnaðar-
mönnum í tvær fylkingar hingað til, en nú verði forsenda
þeirrar skiptingar „safngripur líkt og margt annað". Formað-
ur Alþýðubandalagsins telur að jafnaðarmenn eigi að leggja
niður úrelta merkimiða eins og „kratar" og „kommar" og
segir síðan: „Þeir sem eru fangar fortíðarinnar munu fljót-
lega verða viðskila við fjöldann í þeirri för sem nú er hafin."
Ef til vill verður þessi setning sú afdrifaríkasta sem ís-
lenskur stjórnmálamaður lét frá sér á árinu 1989.
ÓHT
KLIPPT OG SKORIÐ
Alþýðubandalagið
og umheimurinn
Einar Heimisson skrifaði við-
horfsgrein hér í blaðið rétt fyrir
nýár og lagði út af leiðara hér í
blaðinu sem fjallaði um efnið
„Alþýðubandalagið og um-
heimurinn.“ Rauður þráður
greinar hans er sá að Alþýðu-
bandalagið hefi verið alltof ein-
angrað frá umheiminum og að
siíkur sambandsskortur hafi ver-
ið íslenskum vinstrimönnum
mjög til vansa. Og hafi út úr öllu
saman komið vitleysa eins og sú,
sem hann nefnir með þessum
orðum hér: „Það er séríslenskt
fyrirbaeri sem tæpast á sér hlið-
stæður í Vestur-Evrópu að leið-
togar svo stórs vinstriflokks skuli
hafa farið í vináttuheimsóknir til
austur-evrópskra kommúnista-
flokka framundir 1970“.
Hér er rangt með farið í tveim
greinum. í fyrsta lagi var hér uih
að ræða einn flokk, en ekki
flokka. Það hljómar hlálega nú,
að sá flokkur skyldi hafa verið
Kommúnistaflokkur Rúmeníu,
en tengist blátt áfram því, að
menn ofmátu gildi þess, að Rúm-
enar neituðu að taka þátt í
innrásinni í Tékkóslóvakíu 1968.
Önnur voru flokkslegu tengslin
austur á bóginn ekki. Hitt er svo
annað mál, að stórir vesturevr-
ópskir vinstriflokkar eins og
Kommúnistaflokkur Ítalíu og
Sósíaldemókrataflokkur Þýska-
lands hafa allar götur gert út
nefndir til pólitískra viðræðna við
valdsflokkana í Austur-Evrópu,
bæði um árgeiningsmál og
eitthvað sem þessir aðilar voru
sammála um. Vesturþýskir sósí-
aldemókratar hafa stundað slík
samskipti ekki aðeins sem ríkis-
stjórnaflokkar heldur og þegar
þeir voru í stjórnarandstöðu.
Gott ef þeir höfðu ekki fasta sam-
starfsnefnd í gangi með SED,
valdsflokkinum í Austur-
Þýskalandi.
Á bandarískum yfirlitsskrám
um flokka á vinstriarmi var Al-
þýðubandalagið jafnan merkt
sem „óháður“ flokkur eða
jafnvel „einangrunarsinnaður“.
Það hefur verið allsterk tor-
tryggni í flokknum á flokkslegum
tengslum út á við, og hún var fyrst
og síðast tengd því, að menn
töldu sig hafa komið sér upp sér-
stöðu sem skipaði þeim hvergi á
vísan bás í fylkingum vinstri-
flokka. í reynd hefur Alþýðu-
bandalagið ekki haft mikil form-
leg samskipti við erlenda flokka
nema ef vera kynni SF í Dan-
mörku, hvað sem nú verður. En
það skiptir miklu í þessu sam-
bandi, að í upplýsingaþjóðfé-
laginu svonefnda eiga menn
margra annarra kosta völ til að
fylgjast með því sem gerist í
heiminum en að reka sendinefnd-
ir fram og til baka.
Ábyrgðarleysi
ritstjórans
En þessi sögulegu mál eru smá-
munir hjá því sem síðar kemur.
Höfuðboðskapur Einars Heimis-
sonar snýr að nútímanum, að
samskiptum íslands við Evrópu-
bandalagið. Og þótt hann tali í
þeirri formúlu, að íslendingar
þurfi vel og rækilega að athuga
sinn gang í Evrópumálum (sem
allir eru sammála um að þeir
þurfi að gera) þá er meiningin
einkum sú að skamma ritstjóra
Þjóðviljans fyrir að hann skuli
gerast svo djarfur að vara við því
að íslendingar séu dregnir hálf-
meðvitundarlausir inn undir
stofnanir Evrópubandalagsins.
Hann segir:
„Það er fullkomið ábyrgðar-
leysi sem í því felst hjá ritstjóra
Þjóðviljans að afskrifa Evrópu-
bandalagið sem „eitthvert yfir-
þjóðlegt apparat“ sem íslending-
um sé hollast að standa utan við.
Evrópubandalagið er óefað
áhrifamesta stofnun í okkar
heimsálfu og myndar strauma á
alþjóðavettvangi sem illt getur
verið fyrir smáþjóð að ætla sér að
stríða gegn. íslendingar verða að
gaumgæfa vel hvort sjálfstæði
þjóðarinnar sé betur varðveitt
með því að standa innan banda-
lagsins og hafa þar áhrif ellegar
kjósa það áhrifaleysi sem fylgir
því að standa utan við það.“
Hér er öllu snúið við, ef satt
skal segja. Það væri hið mesta
ábyrgðarleysi af ritstjóra eins vin-
striblaðs að vera skoðanalaus í
þessu stórmáli Eða þá svo glám-
skyggn að halda að það sé hægt
að „varðveita sjálfstæði íslands“
með því að gangast undir stofn-
anir Evrópubandalagsins. Stofn-
anir sem eru svo sannarlega yfir-
þjóðlegar, hljóta að setja skorður
sjálfsákvörðunarrétti þjóðríkja
og eiga alls ekki það hól skilið að
verða kallaðar lýðræðislegar.
Ekki espa
ólukku manninn
í annan stað er í máli Einars
uppi höfð furðuleg nauðhyggja:
Evrópubandalgið er svo stórt og
voldugt að þangað verða menn
að fara, það er einskonar Skugga-
Sveinn sem menn mega ekki espa
ef þeir eiga ekki að hafa verra af,
vonandi heyrir enginn hvað sá
ábyrgðarlausi sveinstauli, rit-
stjóri Þjóðviljans, er að jarma um
þetta mál. Evrópukappið er
reyndar svo mikið hjá greinarhö-
fundi, að hann virðist gleyma því
að fleiri gerast nú syndugir en
margnefndur ritstjóri: eða hafa
ekki talsmenn allra stjórnmála-
flokka verið að lýsa því yfir að
það sé reyndar best fyrir ísland
að standa utan EB? Um það er
víst ekki deilt eins og stendur,
heldur um tilhögun nauðsynlegra
viðræðna við bandalagið. Einari
Heimissyni er hinsvegar svo
mikið niðri fyrir að hann fer að
tala um viðræður við EB sem
einskonar trúnaðarmál í lokuð-
um hópi sem smákarlar eiga ekki
að skipta sér af. Hann segir:
„Það er hlutverk ríkisstjórnar-
innar að leggja mat á hugsanlega
aðild íslands að Evrópubanda-
laginu. Flokkur ritstjóra Þjóð-
viljans á aðild að þeirri stjóm og
hefur full tök á að taka þátt í því
mati. Ritstjóri Þjóðviljans ætti að
bíða með slík skrif þar til ríkis-
stjórnin hefur komist að niður-
stöðu.“
Forræðishyggja
Með öðmm orðum: við eigum
að bíða eftir því hvað ríkisstjóm-
inni þóknast að gera í málum sem
miklu varða um framtíð íslensks
þjóðfélags - þá fyrst megum við
láta uppi okkar skoðun! Evrópu-
nauðhyggjan er orðin svo sterk
að hún vill kippa lýðræðislegri
umræðu úr sambandi að ekki sé
talað um þá vinstrimennsku sem
vill virkja fólk sem mest til skiln-
ings á og afstöðu til þeirra mála
sem varða ekki bara efnahag og
lífskjör heldur sjálfa framtíð
þjóðarinnar í landinu. Styggjum
ekki höfðingja í Bmssel með
þjóðlegri sérvisku, tmflum ekki
ráðherrana með því að hafa eigin
skoðanir - þetta er inntak ræð-
unnar og satt best að segja hefur
maður ekki horft upp í jafn
ramma forræðishyggju lengi.
ÁB
þJÓÐVILJINN
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími:681333
Kvöldsími: 681348
Símfax:681935
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjórl: Hallur Páll Jónsson.
Rit8tjórar: Árni Bergmann, Ólafur H. Torfason.
Fréttastjórl: SigurðurÁ. Friðþjófsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, ElíasMar(pr.),Guðmundur
RúnarHeiðarsson, HeimirMár Pótursson, HildurFinnsdóttir(pr.),
Ingibjörg Þorsteinsdóttir, Jim Smart (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson
(Ijósm.), Lilja Gunnarsdóttir, ÓlafurGíslason.ÞorfinnurÖmarsson
(íþr.), Þröstur Haraldsson.
Skrlfstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrif8tofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Utkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla6, Reykjavík, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Askriftarverð á mánuði: 1000 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 3. janúar 1990