Þjóðviljinn - 18.01.1990, Qupperneq 4

þJÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Farandfólk
íslands
Lengi vel var hægt að ræða um stjórnmál og félagsmál
á íslandi með slagorðaglamrinu einu saman, því rann-
sóknir og raunverulega yfirsýn vantaði. Á síðari árum
hefur orðið gerbreyting á möguleikum þeirra sem vilja
taka þátt í vitrænni og nytsamlegri umræðu. Þeirgeta nú í
æ ríkari mæli stuðst við áreiðanlegar kannanir og stað-
reyndir um hag fólks og fyrirtækja, þróun og óskir íbúanna.
Félagsvísindastofnun Háskóla Islands hefur öðlast
traust fyrirtækja, stofnana og almennings í kjölfar viða-
mikillar og vandaðrar þjónustustarfsemi af þessu tagi. Ekki
leikur vafi á að stofnunin hefur átt þátt í merkilegri þróun
með fDessu móti, bæði með því að tengja Háskólann
þjóðlífinu með ýmsum hætti og með því að beina umræðu
og framtaki inn á heillavænlegar brautir.
Félagsvísindastofnun hefur nú unnið fyrir Húsnæðis-
stofnun eitt af þessum þörfu verkefnum, sem gera okkur
auðveldara að átta okkur á samfélaginu og taka ákvarð-
anir. Hér er um að ræða kannanir á húsnæðis- og búset-
umálum hérlendis. í þessari viku hefur umræða skapast
um þær niðurstöður sem birtar eru í skýrslunni „Búsetu-
óskir og fólksflutningar“. í Ijós kemur, að íbúar lands-
byggðarinnar, ekki síst aðfluttir, hafa margir hverjir áhuga
á að flytja þaðan og til stærri þéttbýlisstaða, helst Reykja-
víkur.
Allmikil tíðindi eru hér á ferð. Óánægja fólks á lands-
byggðinni gæti virst yfirþyrmandi. Til dæmis getur hvorki
meira né minna en tæpur þriðjungur Vestfirðinga hugsað
sér að flytja af heimaslóðum. Mikill áhugi á búferlaflutn-
ingum er hjá íbúum á Austfjörðum og Norðurlandi vestra.
Sáttastir við hlutskipti sitt eru hins vegar Akureyringar, en
þar á eftir Reykvíkingar.
En hvers vegna vill fólkið á landsbyggðinni flytja? í
Brennidepli Þjóðviljans í gær er ágætlega gerð grein fyrir
ýmsum ástæðum þess. Atvinnu- og kjaramál vega
þyngst segja aðspurðir, síðan þjónusta og menning, en
félagslíf í þriðja sæti. Almennt má draga orsökina saman í
eitt orð: Lífsgæði.
Þetta er samt bara hálfur sannleikurinn. Lífsgæði stær-
stu þéttbýlisstaðanna eru hreinlega auglýst betur en lífs-
gæði mesta dreifbýlisins. Fjölmiðlar og listafólk á íslandi
er oftast of ónýtt að miðla og túlka þá fjársjóði mannlífs og
menningar sem í dreifbýli finnast. Sem dæmi um gleði-
lega undantekningu má benda á málverkasýningu Sigur-
jóns Jóhannssonar í Listasafni ASÍ um þessar mundir, þar
sem fólkið og vinnan í síldinni á Siglufirði hefur magnast í
fjölskrúðugt listrænt veldi.
íbúar á landsbyggðinni hafa verið svo duglegir að
kvartaog kveina í réttlætisbaráttu sinni, aðfólkið, ekki síst
það yngsta, er farið að trúa því að eitthvað sé í grundvall-
aratriðum bogið við það að búa „úti á landi“. Fyrst eftir að
útvarp, sjónvarp og dagblöð komu upp föstum fréttamið-
stöðvum á Akureyri skall flóðbylgja neikvæðra frétta af
Eyjafjarðarsvæðinu á almenningi, þótt ástandið hefði
ekkert breyst og væri raunar allt hið bærilegasta. Hins
vegar fékk þjóðin það ranglega á tilfinninguna að Akureyri
og nágrannabyggðir væru á hausnum.
Það vekur líka efasemdir margra um að lífsgæðin séu í
raun betri í þéttbýlinu, að víða í dreifbýli þar sem fólk er á
förum ef færi gefst, er mikil og vel launuð atvinna, fjörugt
félags- og menningarlíf. Þar við bætist sú staðreynd, að
íslendingar hafa flust búferlum um þetta land sitt linnu-
laust allt frá landnámi og telja sumir fræðimenn það ein-
mitt skýringu þess að hér hafa ekki þróast neinar hérað-
amállýskur að gagni, þrátt fyrir stórt land og margar mjög
einangraðar sveitir.
ÓHT
KLIPPT OG SKORIÐ
„Ef þú hefur enga skoðun, þá
hafa aðrir bara skoðun fyrir þig.“
í Bæjarins besta á ísafirði í síð-
ustu viicu er langt viðtal við Har-
ald L. Haraldsson sem hefur ver-
ið bæjarstjóri þar í níu ár en ætlar
að láta af störfum eftir kosningar
í vor. Hann er opinskár um starf
sitt og skoðanir, og þegar blaða-
maður segir honum að hann hafi
verið misvel þokkaður af bæjar-
búum og ásakaður fyrir um-
deildar ákvarðanir segir hann:
„í svona starfi gengur oft á
ýmsu og ég held að það hljóti að
vera lélegur bæjarstjóri sem
öllum líkar vel við, því að það
þarf að taka ákvarðanir og
sumum líkar vel við þær en öðr-
um ekki.“
Blaðamaður nefnir þá að Har-
aldur hafi þótt „of pólitískur" í
starfi sínu þar sem hann sé fram-
kvæmdastjóri bæjarsjóðs en ekki
bæjarfulltrúi - og Haraldur ansar
að bragði:
„Hvað er pólitík? Hún getur
verið flokksleg og hún getur líka
verið að hafa skoðanir á hlutun-
um. Ég tel að í bæjarmálefnum
skipti flokkspólitík engu máli.
Við hljótum öll að vera sammála
um að hér eigi að vera góð þjón-
usta, gott velferðarkerfí og gott
gatnakerfi. Menn skiptast ekki í
flokka eftir þessum málum, hins
vegar er spurningin hvað á að
vera númer eitt og hvað númer
tvö. Ef það er pólitík þá hefur
maður náttúrulega pólitfskar
skoðanir. Ég held líka að í starfi
eins og mínu þá verði maður að
hafa skoðanir, því annars er mað-
ur bara leiddur áfram og örugg-
lega í ógöngur."
Eiginlega flokkast þetta frem-
ur undir heilbrigða skynsemi en
skoðanir og betur að satt væri að
allir væru sammála um að hafa
gott velferðarkerfi.
Skynsemi í
framkvæmdum
Haraldur vill líka að heilbrigð
skynsemi fái að ráða í bæjarmál-
unum:
„Ég hef lengi haldið því fram
að stefna bæjarstjórnar ætti að
vera sú að miða lántökur þannig
að þær verði aldrei meiri en helm-
ingur af afborgunum á hverjum
tíma. Segjum sem dæmi að borga
þurfí 40 milljónir í afborganir; þá
verði lántökur ekki hærri en 20
milljónir og framkvæmdir verði
látnar stjórnast af því. Með þessu
móti ætti að vera hægt að ná
skuldum niður í viðunandi ástand
á einu kjörtímabili. Það ætti
hreinlega að setja það í lög að
sveitarfélög megi ekki fara yfir
ákveðið mark í lántökum og sé
þess þörf þá þurfí þau að sækja
sérstaklega um það til félags-
málaráðuneytisins ...
Til þess að bæta upp þann sam-
drátt sem verður að vera í fram-
kvæmdum til að lækka skuldirnar
bendi ég á að leggja ætti meginá-
herslu á að fegra umhverfið. f>ar
er hægt að ná verulegum árangri
án verulegs tilkostnaðar og allir
yrðu ánægðir. Mér finnst núna að
bæjarfulltrúar bæði meiri og
minnihluta séu farnir að átta sig á
þessu. Hins vegar er vandamálið
þessar flokkspólitísku línur. Á
meðan þær eru ríkjandi er alltaf
mjög erfitt að stíga á bremsuna.
... Það skiptir ekki máli hvort hér
er vinstri eða hægri meirihluti í
bæjarstjórn, allt þetta fólk hefur
mjög gaman af að standa í fram-
kvæmdum.“
Hér telur bæjarstjórinn upp
ýmsar framkvæmdir sem honum
þóttu sumar ótímabærar og segir
síðan:
„Hér á ísafirði stöndum við
mjög framarlega með svo til alla
þjónustu sem sveitarfélög veita í
dag og fá þeirra geta hæit sér fyrir
það sem við bjóðum upp á, og
menn verða að gera sér grein fyrir
þessu. Þær nýframkvæmdir sem
ég taldi upp áðan kosta annað
eins og skuldastaða bæjarfélags-
ins er í dag og fólk getur bara
spurt sjálft sig hvaða skynsemi er
í þessu. Ég held að núverandi
flokkar í bæjarstjórn ættu að taka
saman höndum og marka ein-
hverja stefnu út úr þessum erfið-
leikum fremur en að fara af stað
með kosningaloforð um ein-
hverjar nýjar framkvæmdir.“
Alþýöubanda-
lagsmenn góðir
í samstarfi
Hvar stendur þú í flokkspólit-
íkinni? spyr blaðamaður Harald,
og hann er hreinskilinn sem fyrr:
„Ég hugsa að ég standi hægra
megin við miðju en ég tel mig nú
ekki sjá verulegan mun á t.d.
„vinstri sjálfstæðismönnum“ og
„hægri kröturn". Og ef maður
lítur á Alþýðubandalagsmenn
sem eru til hægri í þeim flokki í
dag þá má segja að eini munurinn
á þeim og krötum sé utanríkis-
stefnan. Aður en þú komst til að
taka þetta viðtal þá var ég einmitt
að velta því fyrir mér hvernig mér
hefur gengið að vinna með bæjar-
fulltrúunum. Og að öllum öðrum
ólöstuðum þá finnst mér að ég
hafi átt í gegnum tíðina einna
bestu samskipti við bæjarfulltrúa
Alþýðubandalagsins. Hvaða
skýringar eru á því veit ég ekki
u
Það er freistandi að halda því
fram að Alþýðubandalagsmenn
séu líka hallir undir heilbrigða
skynsemi.
Enn af heil-
brigðri skynsemi
Jón Ásbergsson í Hagkaupum
skrifar utanríkisráðherra opið
bréf í Morgunblaðinu í gær um
íslenska aðalverktaka og banda-
ríska herinn á Miðnesheiði. Þar
segir m.a.:
„Á meðan allir stjórnmála-
flokkar hafa svarið og sárt við
lagt að aldrei skyldi þjóðin leggj-
ast svo lágt að þiggja greiðslu
fyrir dvöl varnarliðsins hér á
landi hafa þeir allir sem einn snú-
ið blinda auganu að þeim ofsa-
gróða sem Islenskir aðalverk-
takar sf. hafa haft af varnarlið-
inu. Sá gróði er auðvitað það
gjald sem Kaninn hefur greitt
fýrir dvöl sína hér. En greiðslan
hefur bara ekki gengið til þjóðar-
innar heldur aðeins til nokkurra
útvaldra meðal okkar. Og nú eiga
þessir útvöldu innistæður í
bönkum og ríkisskuldabréf sem
nema a.m.k. 5 milljörðum króna.
Er annar eins auður ekki til í
landinu.
Þessu vilt þú nú breyta með því
að láta ríkið kaupa fyrirtækið.
Láta okkur skattborgarana borga
dýru verði það sem við í raun
hefðum alltaf átt að eiga. Það er
lítil sanngirni í slíku. Einhvern
tímann hefði maður líka haldið
að fjármálaráðherra úr röðum
Alþýðubandalagsins - maður
sem þar að auki hefur fengið er-
lend friðarverðlaun - teldi skatt-
peningunum betur varið í annað
en „hermangið“.“
Jón stingur svo upp á lausn á
málefnum íslenskra aðalverk-
taka og framkvæmdum fyrir her-
inn í þrem tölusettum liðum, og
verður ekki annað sagt en þar
stýri heilbrigð skynsemi penna.
Að öðru leyti en því að hann
stingur ekki upp á hinu augljósa:
að herinn verði sendur úr landi
strax.
Ólyginn laug
Kvikmyndageddan á þessu
blaði brosti út í annað að frétt í
DV í fyrradag þar sem þeim var
blandað saman í einn graut
leikkonunum Shirley Temple og
Shirley MacLaine, þótt ólíkar
séu, undir nafni og mynd af þeirri
síðarnefndu:
„Shirley MacLaine var eitt sinn
fræg barnastjarna en þegar hún
eltist hneig frægðarsól hennar til
viðar. Þá sneri hún sér að pólitík
og andatrú. Shirley hefur nú snú-
ið sér að kvikmyndaleik á nýjan
leik... “ Nýi blaðamannaskólinn
þarf að láta annað eins og þetta til
sín taka.
SA
Ólyginn j
sagði...
Shirley MacLaine
var eitt sinn fræg bamastiarna
þJÓÐUILJINN
Síðumúla 6 -108 Reykjávík
Sími: 681333
Kvöldsími: 681348
Símfax: 681935
Útgofandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritatjórar: Ámi Bergmann, Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóif: Siguröur Á. Friöþjófsson.
Aðrir bia&amenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Guömundur
RúnarHeiöarsson, HeimirMár Pétursson, HildurFinnsdóttir(pr.),
Ingibjörg Þorsteinsdóttir, Jim Smart (Ijósm.), Kristinn Inovarsson
(Ijósm.), UljaGunnarsdóttir, ÓlafurGfslason.ÞorfinnurOmarsson
(íþr.), Þröstur Haraldsson.
Skrtfstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrtfstofa: Guörún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýslngastjórl: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Sfmavarsla: Sigriður Kristjánsdóttir, Þorgeröur Sigurðardóttir.
Bílstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiöslu- og afgrsiðslustjóri: Guörún Gísladóttir.
Afgrsiðsia: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innhsimtumaður: Katrín Báröardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síöumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prsntun: Blaöaprent hf.
Vsrð í lausasöiu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 1000 kr.
4 SÍDA - ÞJÓÐVIUINN FlmmtucUgur 18. janúar 1990