Þjóðviljinn - 11.08.1990, Qupperneq 7

MENNING
GENSUNA SUMUS
Horfur í skákheiminum:
Leitin að keppinaut
fyrir Kasparov
og Karpov
Sovéski stórmeistarinn Sújetín telur að tveir ungir sovétmenn, Ivantsjúk
og Gelfand, séu líklegastir til að taka við skákkórónunni
Júsúpov). Menn hljóta þá að
tengja vonir sínar við þá sem
yngri eru. Það er ekki út í bláinn
að Kasparov segir, að ef hann á
annað borð tapar heimsmeist-
aratitlinum, þá verði það aðeins í
hendur yngri manns.
Allt nema jafnvægið
Af þessu leiðir að menn hafa
sérstakan áhuga á ívantsjúk og
Gelfand. Sérfróðir menn komu
snemma auga á gáfúr þeirra. Þeg-
ar Tígran Petrosjan kynntist Gelf-
and, þá bamungum og óreyndum,
í skákskóla sínum, þá lét hann svo
um mælt við mig: „Strákurinn er
fúrðunaskur á fléttur.”
Skömmu síðar féll það í minn
hlut að vera þjálfari Ivantsjúks.
Og ég þóttist þegar á fyrstu
stundu okkar við skákborðið sjá
fyrir mér sannar skákgáfur.
Um Ivantjúsk hefúr margt
verið skrifað og flestum ber sam-
an um að orða möguleika hans
eithvað á þessa leið: Ivantsjúk
hefúr allar skákgáfúr til brunns að
bera, en hann er ekki í nógu
sterku sálrænu jafnvægi og hon-
um eru því mislagðar hendur.
Og þetta hefúr svo sannarlega
komið fram, bæði á stórmótum og
í viðureign við erfiða andstæð-
inga. Við getum nefnt sem dæmi
skákir þeirra Ivantsjúks og
Kasparovs, þar sem sá fyrmefndi
og yngri hefúr beðið hvert skip-
brotið af öðru. Ef að Vasilíj Ivant-
sjúk tekst ekki að yfirstíga þessa
vanmetakennd er vafasamt að
honum takist að beijast með ár-
angri fyrir hinum æðsta sigri.
Engar dýfur
Svo virðist sem Gelfand sé
jafnlyndari. Hann barðist með á-
gætum við Kasparov á alþjóða-
móti í Linares (þar sem hann var
reyndar helsti keppinautur heims-
meistarans um fyrsta sætið). Skák
þeirra lauk með jafntefli. Og báð-
ir hlutu þá að „ganga á línu” all-
lengi.
Fyrir skemmstu kynntist ég
Boris Gelfand nánar. Ég hafði
Kasparov og Karpov með hinum um-
deilda Campomanes: en hver er á
leiðp I annað sætið?
heyrt því fleygt áður að hann væri
dæmigerður einæðingur, sem
ekkert sæi eða heyrði annað en
skák. Það er ekki rétt. Að sjálf-
sögðu hefúr skákin forgang í
huga hans, en hann er alls enginn
eintijáningur og er fyrst og síðast
fúllkomlega eðlilegur maður.
Boris Gelfand kann ekki að
hræðast yfir tafli, hann horfir
alltaf fram fyrir sig. Og þetta eyk-
ur honum kraft. Heilbrigð bjart-
sýni reynist honum dijúg í erfíð-
um orustum.
Næstliðið ár hefúr verið hon-
um mjög þénugt. Hann sigraði á
sterku, opnu stórmeistaramóti í
Palma-de-Mallorca (það vann
hann eins og að drekka vam, gæti
maður sagt). Hann náði góðum
árangri í Linares þar sem hann var
sá eini sem gat í alvöru keppt við
Kasparov. Yfírhöfúð lendir hann
ekki í umferðarslysum á sinni
braut. Verið getur að hann nái
ekki fyrsta sæti, en hann tekur
engar dýfúr heldur. Af ffaman-
sögðu má vel álykta sem svo, að í
þriðja og fjórða þrepi metorða-
stigans standi menn sem eru að
slá eign sinni á þann sess. Hitt er
svo annað mál, að upp í annað
sæti stigans er enn dijúgan veg að
fara.
(Alexej Súétín skrífaöi þessa grein fyrír
APN. áb snaraöi).
Dýr mundi Pavarotti allur
í
Rudas hinn féglöggi og Pavarotti (myndlistarham.
Skákheimurinn er frekar
íhaldssamur. Sá sem hefur
stigið upp í hásætið getur átt
von á þvi að hann fái að ríkja
árum saman. Um síðustu alda-
mót átti Emmanúel Lasker sér
engan keppinaut sem gæti
steypt honum frá völdum í
skákríkinu - yfír því ríkti hann
í 27 ár. Alexander Aijokhín bar
skákkórónuna í sextán ár (með
tveggja ára hléi). Mikhaíl Bot-
vinnik var heimsmeistari í
þrettán ár. Anatolij Karpov í
tíu ár. Og gleymum ekki heldur
garpi eins og Capablanca.
Nú hefur Garri Kasparov ver-
ið skákkóngur í fimm ár. En þótt
fúrðulegt sé og þótt mikill sægur
(í samanburði við það sem áður
var) beri nú titil stórmeistara, þá á
hann sér varla neinn keppinaut
annan en þann sama Karpov. Þeir
ganga enn einu sinni til einvígis á
þessu ári.
Slagurinn um
þriðjasætið
Ahugamenn um skák eru
orðnir vanir þessu. En samt hætta
þeir ekki að spyrja: Eigum við
innan tíðar von á enn einum
keppinaut um heimsmeistaratitil-
inn sem jafn skæður væri og
hættulegur og þessir tveir voru?
Menn hafa komið sér saman
um vissa umferðarstjóm í skák-
heiminum ef svo mætti að orði-
kveða. Menn hafa alþjóðlegu
skákstigatöfluna. Efstu tvær lín-
umar á listanum em uppteknar af
þeim Kasparov og Karpov, en
menn koma og fara í þriðja sæti.
Á síðustu ámm hafa þeir átt
þar viðkomu Englendingurinn
Nigel Short og Hollendingurinn
Jan Timman. Þá náði þessum á-
fanga stúdent ffá Lvov í Sovét-
rikjunum, Vasilíj ívantsjúk, en
hann er nú 21 árs að aldri. Nú er
þangað kominn jafnaldri hans frá
Minsk, Boris Gelfand. Sú skoðun
er útbreidd að annarhvor þeirra
eigi eftir að skora heimsmeist-
arann á hólm innan tíðar.
Ungur aldur hjálpar til
Fyrir því liggja næsta einfold
rök. Það er augljóst að án þess að
mjög verði eftir tekið em mögu-
leikar þeirra sem fæddust á sjötta
áratugnum smám saman að gufa
upp. Þetta var staðfest á áskor-
endamótinu í vor þegar Karpov
vann fyrirhafnarlítið gamlan
keppinaut sinn og jafnaldra,
Timman. Möguleikar þeirra stór-
meistara sem fæddir em á fyrri
hluta sjöunda áratugarins em
heldur ekki miklir (munum t.d.
Andrej Sokolov eða Artúr
Fyrir skömmu voru haldnir
útitónleikar í Köln. Þangað
kom stórstjarnan Pavarotti og
söng þessi vinsælu lög og þessar
vinsælu aríur sem hann er alltaf
að syngja. Áheyrendur voru níu
þúsund. Pavarotti fékk í vasann
um átján miljónir króna. Upp-
hæðin minnir fyrst og síðast á
það að það eru peningar í tenór-
um.
Pavarotti er heimsstjama -
eins og svo skýrt og greinilega
kom fram á sjónvarpstónleikum
með Palcido Domingo og Jose
Carreras, sem bámst beint frá
Caracallabaðhúsum í Róm út um
allan heim á dögunum. Að vísu
skal það segjast eins og er, að
hrifningin af Pavarotti er ekki ó-
blandin. Eins og fyrr var látið að
liggja: hann er alltaf að syngja
sömu klassisku slagarana. Og
peningasfybban af þessum elsku-
lega karli er svo stæk að margir
taka fyrir nefið.
Slóttugur
umboðsmaður
Þess vegna hafa líka margir
hom í síðu umboðsmanns og
verðleggjanda Pavarottis, Tibor
Rudas, sem er ungverskur amrik-
ani. Rudas er margreyndur í alls-
konar sýningabisness, hefúr feng-
ist við dansflokka með kórstelp-
um, söngleiki og skrúfað upp
verðið á slagarasöngvumm eins
og Frank Sinatra. Honum þótti
lengst af lítið til sigildrar tónlistar
koma og listamanna á því sviði -
vegna þess að peningar vom þar
alltof litlir í umferð: skítur á priki
semsagt.
Samt hefúr Rudas tekið að sér
að gera stórpening einmitt úr
nokkmm stórstjömum hins æðra
söngs. Þegar hann var að gera
stórfyrirtæki úr Pavarotti þá sagði
hann: Ef þú vilt vera viss um að
plötur þínar haldi áfram að seljast,
þá verður þú að gera eins og
Sinatra, þú verður að fara þangað
sem fólkið er. Þú mátt ekki láta
þér nægja óperuhúsin. Og í þess-
um anda em hannaðir stórtónleik-
ar fyrir Pavarotti, kannski á torg-
um og úti í görðum, og það er
mikið húllumhæ með magabitter-
auglýsingum á himni og við er
haldið með arðbærum hætti þvi
andrúmslofti gagnrýnislausrar að-
dáunar sem selur Pavarottiplötu í
svo sem 600 þúsund eintökum
eins og að drekka vatn.
Pavarotti málar í fristundum:
fiska og mandólínur og blóm í
vasa og litprúð hús. Og nafn hans
selur þessar myndir grimmt og
eftirprentanir af þeim - fyrir og
eftir og á tónleikum. Ekkert tæki-
færi er ónotað látið.
ÞJÓÐVIUINN — SÍÐA7