Þjóðviljinn - 01.09.1990, Blaðsíða 7

Svona gerum viö
Almenningsbókasöfnin standa
á gömlum merg hér á landi en
fyrsta lestrarfélagið var stofnað í
lok 18. aldar. Vaxandi áhugi á
menntun, aukin þjóðerniskennd
og fróðleiksþorsti almennings
leiddi til þess að lestrarfélögum
fjölgaði ört á 19. öld. Lög um
skólaskyldu voru ekki sett hér
fyrr en árið 1907 og voru lestrar-
félögin því nokkurs konar skólar
fyrir almenning.
í fyrstu lögunum um almenn-
ingsbókasöfn, sem sett voru
1955, var megináhersla lögð á
menntunarhlutverk bókasafna
en í núgildandi lögum stendur að
þau séu „...mennta-, upplýsinga-
og tómstundastofnanir fyrir al-
menning". Samkvæmt yfir-
lýsingu Menningar- og vísinda-
stofnunar Sameinuðu þjóðanna
(UNESCO) um almennings-
bókasöfn er hlutverk þeirra m.a.
það „...að gefa-fullorðnum jafnt
sem börnum möguleika á að
fræðast um samtíð sína, halda
áfram að afla sér menntunar og
fylgjast með framförum í vísind-
umoglistum". Almenningsbóka-
söfnum ber því skylda til að beita
sér gegn ólæsi og örva lestur jafnt
barna sem fullorðinna.
Til þess að vinna að þessu
kappkosta söfnin að hafa sem
fjölbreyttast efni á boðstólum en
með auknu framboði á ýmiss
konar tómstundaiðju minnkar sá
tími sem hver og einn hefur til
bóklesturs og slæm fjárhagsstaða
safnanna kemur niður á sam-
keppnisaðstöðu þeirra við aðra
tómstundastarfsemi. Þau verða
því að beita sér enn frekar til þess
að geta gegnt hlutverki sínu sem
best:
Flest almenningsbókasöfn
hafa reglulega sögustundir fyrir
yngstu kynslóðina og stundum
koma sögumenn í heimsókn og
segja sögur. Böm af dag-
heimilum koma í heimsókn auk
þess sem barnaheimili og dag-
mæður fá lánaða bókakassa frá
söfnunum. Lestrarþeysur em í
gangi í mörgum söfnum með
bókaverðlaunum handa þeim
sem hafa lesið flestar bækurnar
og svarað spurningum úr þeim.
Mjög gott samstarf er við marga
grunnskóla og koma nemendur í
safnkynningu og fá reglulega lán-
aðar bækur auk þess sem stofnað
er til lestrarralls með fyrir fram
völdum bókum í samvinnu við
kennara.
Rithöfundakynningar bæði
fyrir börn og fullorðna eru fastir
liðir í almenningsbókasöfnunum
og njóta stöðugra vinsælda.
Ljóðormur 10
Kemur út á miðnætti á
gleðistund bókaunnenda
í Norræna húsinu
Tíunda hefti Ljóðorms, tímarits
um Ijóðlist, kemur út á miðnætti á
gleðistund þeirri sem Rithöfu-
ndasamband íslands, Hagþenkir
og Félag bókaútgefenda heldur í
Norræna húsinu í kvöld til að
fagna afnámi virðisaukaskatts á
bókum.
Ljóðormur er að þessu sinni
helgaður ljóðaþýðingum, en rit-
inu hefur borist mikið af þýddum
ljóðum eftir höfunda frá ýmsum
löndum, og var ákveðið að gefa
þeim gott rými í þessu hefti.
Meðal höfunda sem eiga ljóð í
ritinu eru írinn Seamus Heaney,
Nígeríumaðurinn Wole Soyinka,
Sylvia Plath og Reiner Maria
Rilke. Auk þess er að finna í heft-
inu grein eftir Eystein Þorvalds-
son, Spunnin sannindi, sem er
yfirlitshugleiðing um ljóð nýrra
höfunda 1989.
Ritstjórar Ljóðorms eru
Eysteinn Þorvaldsson, Heimir
Pálsson, Pjetur Hafstein Lárus-
son, Sigrún Ragnarsdóttir, Vig-
dís Grímsdóttir og Þórður Helga-
son.
Frá almenningsbókasöfnunum
Bókasöfnin hafa líka mjög
gjarnan sýningar í samvinnu við
ýmsa aðila og sýningar á bókum
og öðru efni er tengist því sem
ofarlega er á baugi í þjóð-
félaginu. Margs konar leshringir
og tómstundaklúbbar fyrir full-
orðna fá inni í almenningsbóka-
söfnunum fyrir starfsemi sína.
Bókasöfnin eru með heim-
sendingarþjónustu fyrir aldraða
og sjúka, oft í samvinnu við kven-
félög eða aðra þjónustuklúbba.
Auk þess lána þau bókakassa í
skip, í dvalarheimili og vist-
heimili og mörg þeirra senda
bókakassa inn á sjúkrahúsin.
Hljóðbækur Blindrabókasafns
íslands eru sendar í almennings-
bókasöfnin þar sem blindir og
sjónskertir og aðrir þeir sem ekki
geta fært sér venjulegt prentað
letur í nyt geta fengið þær lánað-
ar.
Samkvæmt áðurnefndri yfir-
lýsingu Menningar- og vísinda-
stofnunar Sameinuðu þjóðanna
eru almenningsbókasöftiin sjálf-
sagðar menningarmiðstöðvar
hvers samfélags sem draga að sér
fólk með sameiginleg áhugamál.
Þar getur fólk ekki aðeins fengið
bækur og önnur gögn að láni
heldur einnig séð listsýningar,
komið á bókmenntasýningar,
fyrirlestra, o.fl.þ.h. Auk þess er
sífellt meiri eftirspurn eftir upp-
lýsingaþjónustu almennings-
bókasafnanna.
Eins og sjá má af framantöldu
leggja almenningsbókasöfnin sitt
af mörkum í baráttunni gegn
ólæsi en til þess að þau nýtist sem
best þarf að leggja aukna áherslu
á samvinnu við aðrar menningar-
og uppeldisstofnanir sem vinna
að sama markmiði. Foreldrar eru
þó sá hornsteinn sem allt byggist
á og því mikilvægt að allir geri sér
grein fyrir því að lestur bóka er
ekki síður hollt og nauðsynlegt
tómstundagaman en þátttaka í
félagslífi og íþróttum.
Þóra Óskarsdóttir
bókafulltrúi ríkisins
vskw
SALA BOKA A ISLENSKU
ÁN VIRÐISAUKASKATTS
1. SEPTEMBER 1990
Minnisatriði fyrir bóksala og bókaútgefendur
C
4-7ala bóka á íslensku er undanþegin
skattskyldri veltu frá og með 1. september 1990.
Undanþágan hefur þá þýðingu að skráðir aðilar
innheimta ekki útskatt af sölu eða afhendingu bóka
á íslensku, jafnt frumsaminna sem þýddra, en hafa
samt sem áður rétt til endurgreiðslu innskatts af
aðföngum er varða söluna.
Undanþágan tekur bæði til sölu í heildsölu og
smásölu, þ.e. frá útgefanda til bóksala og frá
bóksala til endanlegs neytanda.
Aðföng bókaútgefenda vegna útgáfu bóka eru með
virðisaukaskatti eins og verið hefur. Undanþágan
tekurtil dæmis ekki til sölu á prentþjónustu frá
prentsmiðju. Virðisaukaskattur vegna prentunar
bóka og annars útgáfukostnaðar er hins vegar
innskattur hjá skráðum bókaútgefanda.
A-^kráðir aðilar sem selja undanþegnar bækur
og tímarit skulu sanna á fullnægjandi hátt að hver
einstök sala sé undanþegin skattskyldri veltu.
Smásalar (bókaverslanir) skulu skrá hverja einstaka
sölu undanþeginnar bókar og tímarits í sérstaka
sjóðvél eða í sjóðvél með tveimur aðskildum
teljurum. Skal þá sala bóka og tímarita skráð í annan
teljarann en sala með virðisaukaskatti skal skráð í
hinn teljarann.
Um nánari reglur og leiðbeiningar vísast til bréfs
ríkisskattstjóra til samtaka bókaútgefenda og
bókaverslana, dags. 24. ágúst sl.
RSK
RÍKiSSKAlTSIjÓRi
ÞJÓÐVILJINN - SfÐA 7
HVÍTA HÚSIÐ / SÍA