Þjóðviljinn - 13.11.1990, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Hvers á þjóðin að gjalda?
Áminningar handa alþingi
Þegar þjóðinni var um og ó
hvort hún ætti heldur að halda
fomum sið feðra sinna ella þá að
taka kristni að hætti annarra
þjóða, var heiðingjanum Þorgeiri
að Ljósavatni fólginn sá vandi á
hendur að segja upp þau lög sem
fylgja skyldu nýjum sið. „En síð-
an er menn komu í búðir,“ stend-
ur í Islendingabók Ara fróða, „þá
lagðist hann niður Þorgeir og
breiddi feld sinn á sig og hvíldi
þann dag allan og nóttina eftir og
kvað ekki orð.“ Hér voru góð ráð
dýr, og því þurfti mikið við; vand-
inn varð ekki leystur nema með
því móti að hugsa málið rækilega
og í góðu næði. Málamiðlun Þor-
geirs á alþingi árið 999 (að tali
Fomaannáls; aðrar heimildir
nefna árið 1000) hefur löngum
þótt frábært snilldarbragð og bera
vott um skýra hugsun undir feldi.
Síðan þjóðin varð sjálfstæð að
nýju hefur hún kosið fulltrúa þá
sem setja henni lög á alþingi og
velja ríkisstjóm, en helsta hlut-
verk stjómarinnar er að ráða úr
öllum þeim sundurleitu vanda-
málum sem ber að höndum. Þjóð-
in greiðir ráðherrum sínum
laun fyrir að hugsa röksamlega
um hlutina, og þegar einhver
ráðherra hefur svikist um þá
skyldu að hugsa tiltekinn vanda
til hlítar, þá er mál til komið að
víkja honum úr starfi og senda
kauða í vinnumennsku austur íyr-
ir íjall ella þá í vegabætur norður
á Melrakkasléttu. Alþingi er skylt
að fylgjast með öllu því sem ríkis-
stjóm lætur af sér leiða og kynna
Hermann Pálsson skrifar
sér þau rök sem liggja til þess sem
hún gerir.
Eg sé yfirleitt ekki íslensk
dagblöð, svo að ég veit harla lítið
um hugsanir þeirra ráðherra
semnú stýra landi og þjóð, enda
er ísiands sjaldan getið í þeim
bresku blöðum sem ég les að jafti-
aði. En um daginn rakst ég á
danska blaðið Politiken, og í því
las ég þá ömurlegu og ótrúlegu
ffétt að íslenskir ráðamenn hefðu
gefið útlendum herveldum 150
miljónir króna, og þessa fémuni
tóku þeir ekki úr eigin vösum
heldur af þeim peningum sem
þjóðin hafði falið alþingi og rikis-
stjóm að ávaxta sem best og verja
til þarfra hluta. Hvers á þjóðin að
gjalda? Hvers konar rök lágu til
þess að ráðamenn þjóðarinnar
töldu sér heimilt að glutra þannig
fjármunum hennar? Eg hef velt
slíkum spumingum fyrir mér um
hálfsmánaðar bil og rætt málið
við þá Islendinga sem hér eiga
heima, og hef nú komist að þeirri
niðurstöðu að ráðherrar hafi
bmgðist þeirri heilögu skyldu að
hugsa málið ofan í kjölinn áður en
þeir tæmdu ríkissjóð og gáfu stór-
veldum slíka rausnargjöf. Vel má
vera að með þessu móti geti
stjómin komið sér í mjúkinn hjá
Bandaríkjamönnum, Bretum og
öðmm sem bíða eftir því í óþreyju
að hleypa nýrri styijöld af stað í
arabískri eyðimörk, en þótt hér sé
um mikinn auð að ræða að ís-
lenskri mælingu þá horfir málið
öðmvísi við úr bæjardyrum stór-
velda. Kostnaður Breta við her-
deildimar í Arabíu nemur meim
en 200 miljónum íslenskra króna
á dag, og þó em útgjöld Banda-
ríkjamanna mörgum sinnum
meiri. Þær 150 miljónir sem þjóð-
in hefur ekki eftii á að fleygja í ar-
abíska eyðimörk em því ekki
nema svo sem dropi í hafið.
Vitaskuld er það siðferðileg
skylda allra þjóða að fordæma
árás íraka á Kúveita, en hitt nær
engri átt að skattleggja íslenska
þjóð í því skyni að bjarga Kúveit-
um úr klóm Iraka. Ef ríkisstjóm
hefði farið að fordæmi Þorgeirs
að Ljósavatni og iagst undir feld
til að rökhugsa málið, hefði hún
komist að þeim niðurstöðum sem
nú verða raktar.
1. Islendingar áttu engan þátt í
hermdarverkum íraka, en á hinn
bóginn em stórveldin að nokkm
leyti samsek Irökum. Allt fram að
þeirri stundu að Irakar sendu her-
sveitir sínar að leggja Kúveitu
undir sig, vom Bretland, Banda-
ríkin, Sovétrikin, Frakkland og
Kína að selja írökum hvers konar
vopn, en vopnasölur hafa jafnan
leitt til styijalda. Stórveldin eiga
sjálf að gjalda þeirrar heimsku
sinar að fylla vopnabúr íraka, en
hitt er fjarstæða að fara að refsa
vopnlausri og saklausri þjóð sem
hefúr raunar óbeit á öllum hem-
aði.
2. Þótt herveldin eyði geysi-
miklu fjármagni til hemaðar í Ar-
abíu, þá telja þau slíkum pening-
um ekki illa varið. Hershöfðingj-
ar hafa nú þegar numið geysi-
mikla þekkingu um hemað í eyði-
mörkum; verið er að reyna ný
vopn, og hitt þykir ófriðarsinnum
fróðlegt að vita hvemig hermenn
bregðast við ofúrhita í eyðimörk,
hve lengi þeir þola að sitja í skrið-
drekum, hvers konar búningar
henti best og hvers konar mata-
ræði, enda þykir sjálfsagt að fara
vel með þá ungu menn sem em
dæmdir til fallbyssufóðurs. Þá
hefur þekkingu manna á hemaði
að næturlagi skotið ffam svo að
um munar. Slíka þekkingu telja
stórveldin sér til tekna, þótt Is-
lendingar græði harla lítið á
henni.
3. I stað þess að greiða her-
veldum mikla peninga í uppbót
fyrir þá heimsku þeirra að selja
Irökum vopn, hefði stjómin getað
varið þessu fjármagni i því skyni
að ljúka við þjóðarbókhlöðu vest-
ur á Melum. En fjárveitinguna
hefði stjómin getað tileinkað friði
og menningu um leið og mótmælt
var morðför Iraka suður í Kú-
veitu.
Hermann Pálsson er fyrrverandi
prófessor i norrænum fræðum við
Edinborgarháskóla.
Þegar einhver ráðherra hefur svikist um
þá skyldu að hugsa tiltekinn vanda til hlítar,
þá er mál til komið að víkja honum úr starfi
og senda kauða í vinnumennsku
austurfyrir fjall ella þá í vegabœtur
norður á Melrakkasléttu
Alþýðubandalagið: Eftir Akureyri
Á fundi miðstjómar Alþýðu-
bandalagsins í Kópavogi sl. vor
lögðu nokkrir Birtingarfélagar ffam
tillögu til ályktunar um utanríkis-
mál og tengsl flokksins við ýmis A-
Evrópulönd. Með þessari tillögu,
sem hlaut ítarlega umfjöllun á fund-
inum, var hafin sú umræða um for-
tíð, stöðu og stefnu Alþýðubanda-
lagsins sem lauk á aðalfúndi mið-
stjómar á Akureyri nú nýlega með
afnámi stefiiuskrárinnar frá 1974.
Með afhámi hennar, gerðu að ffum-
kvæði Birtingar, sneri flokkurinn á
táknrænan hátt frá forræðishyggju
og miðstýringu, en samþykkti síðan
jafnframt róttæka stjómmálaálykt-
un í anda evrópskrar jaíhaðar-
stefnu.
Stefnuskráin
fyrrverandi
Sú stefna sem samþykkt var á
landsfúndi 1974 mun hafa verið
málamiðlun ýmissa afla í flokkn-
um. Á þeim tíma höfðu kommún-
istar enn áhrif innan Alþýðubanda-
lagsis og setti það sitt mark á
stefnuskrána. Þar var því_ að finna
ýmislegt i anda A-Evrópusósíal-
ismans, stjómamálastefnu sem
kúgaði og undirokaði hundruð
milljóna Evrópubúa í áratugi.
Flokkurinn hefúr í reynd ekki tekið
mið af nefhdri stefhuskrá I mörg ár,
í ljósi breyttra aðstæðna og stjóm-
málastrauma var hún nánast dautt
plagg ffá upphafi. Afhámið nú er
því aðeins táknrænt. Með því er
verið að segja að sú stefna sem
Runólfur Ágústsson skrifar
samþykkt var 1974 hafi í ljósi sög-
unnar reynst röng og verið mistök.
Með tillögunni á Kópavogs-
fúndinum var sett fram ákveðin
gagnrýni á samskipti flokksins við
kommúnistaflokka A-Evrópu og þá
einstaklinga innan flokksins sem
fýrir þeim stóðu. Á vordögum var
flokkurinn ekki fyllilega tilbúinn til
að samþykkja svo mikla sjálfsgagn-
rýni. Nú hefúr flokkurinn hins veg-
ar talað: Sú stefha og þær hugsjón-
ir sem fólk elti til A-Evrópu voru
dapurleg mistök, mistök sem fjöld-
inn allur af ágætu félagshyggjufólki
gerðist sekt um. í einfeldni elti
þetta auðtrúa fólk mýrarljós komm-
únismans, í dag horfir þetta sama
fólk upp á frelsun fólksins undan á-
þján áðumefhdrar stjómmála-
stefhu. Alþýðubandalagið vill ekk-
ert með slíkar hugmyndir hafa. Al-
þýðubandalagið er I dag flokkur
sem byggir á ffelsi, jöfnuði og lýð-
ræði. Alþýðubandalagið byggir á
réttlæti fólki til handa. Ekkert af
þessu bauð sósíalismi A-Evrópu
upp á. Þessi staða hlýtur að vera
viðkomandi einstaklingum alvar-
legt umhugsunarefhi, hvenær verð-
ur fólk úrelt í pólitík?
Róttæk
jafnaðarstefna
Á Akureyri var smþykkt ný
stjómmálaályktun fyrir flokkinn.
Ályktun þessi er nú hinn nýji
grundvöllur Alþýðubandalagsins. I
henni er að finna helstu áhersluat-
riði flokksins á komandi árum.
♦Uppskurð á undirstöðuat-
vinnuvegum þjóðarinnar með það
fyrir augum að auka arðsemi þeirra
og bæta þannig kjör þjóðarinnar. I
því sambandi á að skoða sérstak-
lega hugmyndir um kvóta-
leigu(auðlindaskatt) í sjávarútvegi.
*Frekari uppbyggingu og þróun
velferðarkerfisins, en slíkt krefst
aukins fjármagns og endurskipu-
lagningar til að auka skilvirkni
kerfisins.
*Alþjóðleg aðlögun hagkerfis
og atvinnulífsins, þar sem íslend-
ingar taki með fúllri reisn þátt í al-
þjóðlegri þróun í viðskiptum,
menningu og stjómmálum.
*Mótun nýrrar umhverfisstefhu
sem taki til allra sviða samfélags-
ins.
*Ný utanríkis og öryggisstefha
íslendinga, þar sem herinn hverfi af
landi brott í ljósi nýrrar skipunar
heimsmála.
*Skipulega nýtingu sameigin-
legra auðlinda landsmanna.
Flokkurinn byggir stefhu sína á
heilbrigðu sjálfstæðu atvinnulífi,
sem skili þjóðarbúinu þeim tekjum
sem þarf til að allir þegnar þessa
lands geti búið við mannsæmandi
kjör. Tekjum þjóðarbúsins á að
vetja þegnunum til hagsbóta og
jafna með þeim kjör fólksins. Jafh-
ffamt verður að vera fyrir hendi fé-
lagslegt öryggisnet í formi góðs
velferðarkerfis, þannig að þeir sem
við lakari aðstæður búa njóti sömu
möguleika og aðrir þjóðfélagsþegn-
ar. Síðast en ekki síst er Alþýðu-
bandalagið flokkur lýðræðis, sem
stefnt er gegn fámennisvaldi hægri-
manna í skjóli peninga. Frelsi fólks
til athafna, réttlát tekjuskipting,
gott velferðarkerfi og lýðræðislegir
stjómarhættir em því homsteinar
Alþýðubandalagsins.
Komandi kosningar
Miklar breytingar hafa orðið á
Alþýðubandalaginu undanfarin
misseri. Flokkurinn hafði steytt á
skeri. Undir nýjum skipstjóra hefúr
hann verið dreginn í slipp og gerð á
honum klössun. Á Akureyri var
síðan skipt um vél. Senn sér nú fyr-
ir endan á því verki sem vinna
þurfti. í komandi kosningum á Al-
þýðubandalagið að hafa alla burði
til að ná góðri siglingu. Til þess að
svo megi vera þurfa ffambjóðendur
flokksins hins vegar að vera trú-
verðugir fúlltrúar hinnar róttæku og
raunsæju jafhaðarstefnu, annað er
bæði ófúllnægjandi og ósannfær-
andi.
Runólfur Ágústsson laganemi er fé-
lagi í Birtingu og á sæti í miðstjórn
Alþýðubandalagsins
„Nú hefur flokkurinn hins vegar talað:
Sú stefna og þær hugsjónir sem fólk elti
til A-Evrópu voru dapurleg mistök, mistök
sem fjöldinn allur af ágœtu
félagshyggjufólki gerðist sekt um ”
\
Þriðjudagur 13. nóveinber 1990 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5