Þjóðviljinn - 02.03.1991, Blaðsíða 11

Þjóðviljinn - 02.03.1991, Blaðsíða 11
MINNING Leifur Trausti Þorleifsson Hólkoti F. 13. október 1911 -D. 24.febrúar 1991 Hann varð bráðkvaddur á heimili sínu síðastliðinn sunnu- dag. Heilsa hans var orðin tæp um nokkur undanfarin ár, en þó kom andlát hans svo snögglega, að- standendum hans nokkuð á óvart. Leifur var fæddur á Búðum í Staðarsveit. Foreldrar hans voru hjónin Dóróthea Gísladóttir og Þorleifur Þorsteinsson, sem þá höfðu nýlega byggt sér íbúðarhús á Búðum, nálægt því sem Búðaós fellur í sjó ffam og nefndu húsið Vinaminni. Eina systur átti Leifúr, Björgu, f. 6. júní 1919. Dóróthea og Þorleifúr höfðu komið með Finnboga Lárussyni og konu hans Björgu Bjamadótt- ur, þegar þau keyptu Búðir 1906, og settust þar að og ráku þar út- gerð, landbúskap og verslun. Þau komu frá Gerðum í Garði, þar sem þau höfðu stundað samskon- ar atvinnu. Þorleifúr hafði verið formaður á bátum Finnboga þar í Garðinum og hélt áfram for- mannsstarfl í útvegi Finnboga á Búðum. Dóróthea var starfsstúlka hjá Björgu húsfreyju, og vann eink- um við innanbæjarstörf, þar voru mikil umsvif á stóru heimili þar sem voru mörg böm þeirra hjóna og margt starfsfólk við hinn um- fangsmikla rekstur sem þar fór fram. Þorleifúr þótti mjög laginn og heppinn sjómaður og stundaði sjó nokkuð alla sína ævi, en einnig var hann bóndi og stundaði bú- skapinn af umhyggju og snyrti- mennsku. Leifur ólst upp hjá foreldrum sínum, fyrst i Vinaminni og síðar i Hólkoti í Staðarsveit. 1914 keypti Þorleifúr ásamt Þorsteini foður sínum jörðina Hólkot og ráku þar félagsbú um nokkur ár, þar til Þorsteinn og kona hans fluttust til Þuríðar dóttur sinnar, sem þá var farin að búa í Máva- hlíð í Fróðárhreppi. A yngri ámm vann Leifúr fyrst og fremst við bú foreldra sinna, en stundaði einnig sjó á vetrarvertíðum á Suðumesj- um og á vorvertíðum á Amar- stapa á Snæfellsnesi, einnig fór hann a.m.k. eitt sumar á síldveið- ar. Við ffáfall foður síns, en hann lést í júlí 1938, mjög fyrir aldur fram, tók hann við bústjóm með móður sinni um fimm ára tímabil og var þá nokkuð bundinn við bú- skapinn. Arið 1940 eignaðist hann fjögurra smálesta opinn vélbát og stundaði róðra á honum ffá Búð- um þegar stundir gáfust. Dórót- hea og Leifúr leigðu jörðina 1943, Þórði Gíslasyni og Mar- gréti Jónsdóttur sem bjuggu þar í tvö ár. Aftur tóku þau Dóróthea og Leifur við jörðinni og bjuggu þar í þtjú ár; 1948 leigðu þau jörðina þeim sem þetta ritar og bjó ég þar næstu tuttugu árin. Enn tóku þau Dóróthea og Leifúr við jörðinni og héldu þar heimili, en ráku ekki búskap með hefðbundnum hætti. Dóróthea og Leifur höfðu tek- ið svo mikla tryggð við jörðina að þar vildu þau una ævi sinnar daga og stóðu við það og áttu þar heima til dauðadags, enda bæði með fastmótaða skapgerð, og vildu ekki bregðast ætlunarverki sínu. A þessum árum stundaði Leifur sjóróðra bæði frá Búðum og einnig Ólafsvík, oftast einn. Bátinn sem hann keypti 1940 hafði hann endurbyggt heima á Hólkoti á þeim árum sem hann var ekki við búskap. Heilsu Dórótheu var nú mjög tekið að hnigna og dvaldist hún oft síðustu árin hjá skyldfólki sínu og öðru hvoru á sjúkrahús- um. Hún lést í október 1982, á nítugasta og sjöunda aldursári. Eftir lát- móður sinnar var Leifur oftast einn í Hólkoti. Öðru hvoru brá hann sér þó á sjó á litl- um plastbáti sem þeir áttu í félagi hann og Leifúr nafni hans í Máva- hlíð. Heilsa Leifs var orðin mjög tæp síðustu árin. Hann var lengi búinn að þjást af bakraun og svo um árabil var hann mjög mæðinn og var mað asma og átti erfitt með alla áreynslu. Ungur maður og fram eflir ævi var Leifúr mjög kraftmikill og fylginn sér við öll störf og hlífði sér hvergi, enda kappsfúllur og afburða afkastamikill svo að á orði var haft að enginn vissi afl hans þegar hann vann að setningu báta í Amarstapalendingu, en trú- legt að þá hafl hann ofreynt á þrekið og ekki beðið þess bætur eftir það. Að leiðarlokum hef ég per- sónulega margs að minnast um löng samskipti okkar. Hann var ævinlega tilbúinn að veita mér aðstoð við það sem ég var að fást við í búskapnum, þó einkanlega við byggingar því að hann var mjög laginn og reyndar góður smiður, þótt ekki hefði hann lært sérstaklega til þeirra hluta. Þá var oft gott að njóta hjálpar hans við heyskapinn þegar mikið lá við að hirða hey undan rigningu. Hann vílaði ekki fyrir sér að vaka alla nóttina lil þess að ljúka verkinu svo vel mætti fara. Leifur var hygginn vel og hugsaði mikið um náttúru lands- ins og vildi að þjóðin væri með- vituð um þau gæði sem landið hefur að bjóða og væri gætinn um meðferð gróðurs, einkum var honum hugleikin skógrækt og hafði af litlum efnum hafið til- raun með gróðursetningu tijá- plantna í landareign sinni. Einnig hafði hann mjög mikinn áhuga á að islenska þjóðin varðveitti vel sjálfstæði sitt og afsalaði sér ekki forræði sínu yfir auðlindum landsins og menningararfleifð. Eina dóttur átti Leifur, Konný Breiðíjörð, og er hún búsett hús- ffeyja í Reykjavík. Hún á tvö böm, pilt sem heitir Leifur og stúlku sem heitir Margrét. Þau hafa reynst Leifi mjög vel og hef- ur nafni hans verið mjög um- hyggjusamur við afa sinn og veitt honum margar ánægjustundir í einsemdinni. Að lokum færi ég dóttur hans og fjölskyldu hennar og öðrum ættingjum og vinum innilegar samúðarkveðjur við fráfall Leifs og bið Guð að blessa þeim minn- inguna um traustan vin. Kristján Guðbjartsson Minningar frá bamæsku birt- ast gjaman í huganum sem mynd- ir á tjaldi, jafnvel eins og stutt at- riði í kvikmynd. Myndin af Leifi á Hólkoti, er ég sá hann í fyrsta sinn fyrir 34 árum, stendur mér enn ljóslifandi fyrir hugskots- sjónum. Ólafsvíkurrútan stöðvaðist við afleggjarann að bænum Hólk- oti í Staðarsveit og út steig maður. Lítil stúlka, nýkomin í sveit til vandalausra, skynjaði að þar kom maður sem ungu heimasætumar á bænum biðu með mikilli eftir- væntingu. Hann gekk heim á leið, hægum en ákveðnum skrefúm, hallaði svolítið fram á við og var ekki laust við að hann stigi öld- una. A andliti hans Ijómaði elsku- legt bros. Maðurinn var þreyttur enda nýkominn af sjónum og lagði sig til svefns og svaf lengi, lengi. Yf- ir honum hvíldi einhver dulúð og þrátt fyrir ítrekaðar spumingar bamsins kom fátt annað í ljós en að maðurinn hét Leifúr Þorleifs- son og var bróðir húsfireyju, stundaði sjómennsku og var kom- inn heim yfir háannatímann til að hjálpa við heyskapinn. Á annarri mynd, sem birtist á tjaldinu, situr hann í litla eldhús- króknum við gluggann, með birt- una í hnakkann, og hellir á kaffi- könnuna af ólýsanlegri alúð og gætni. Við hlið hans er opin skúffa full af skrúfúm og furðu- hlutum sem hann virðist geta breytt í hvað sem er ef á þarf að halda. Hjá honum sitja litlar stúlkur og borða hafragrautinn sinn og hann spjallar við þær á sinn sérstæða hátt með glettni í augum og hefúr samræðumar gjaman eitthvað á þessa leið: „Jæja, heillin mín, hvemig líst þér nú á...?“ Þar var ekki hjalað um eitthvert ómerkilegt dægurmál eins og fullorðnum er gjamt þeg- ar talað er við böm, heldur var rætt um lífið og tilveruna og undur náttúrunnar; þama fóm fram heimspekilegar samræður. Leifúr hafði lag á að tala þannig við böm, eða öllu heldur hlusta á þau, að þau fundu til sín og þorðu óhrædd að láta skoðun sína í ljós, hversu kjánaleg sem hún var, án þess að eiga á hættu að verða að athlægi. Líklegast hefur þessi eiginleiki átt þátt í því að hann gat lokið því verki sem honum var kærast og talaði siðar um sem ævistarf sitt; hann smíð- aði sér bát sem hann gerði út á i mörg ár. Hann átti eldgamlan og lúinn trébát sem þótti góður til sjós, flutti hann heim að Hólkoti, reif hann í sundur borð fyrir borð og sneið nýtt í stað þess sem rifið var og kom því fyrir á sínum rétta stað. Ekki var vinnuaðstaðan góð og verkfæri af skomum skammti en hann vandaði valið á efniviðn- um. Oft þurfti hann að vera út- sjónarsamur til að leysa tæknileg vandamál sem komu upp við smíðamar og þá naut hann sín vel. Borðin vom negld saman með saumi sem varð að halda við á meðan hann var hnoðaður. Ekki var aðra hjálp að fá en telpu- hnokkana á bænum sem krupu tímunum saman undir bátnum og studdu með slaghamri við saum- inn á meðan Leifur barði þvert á naglana. Enn er það nokkur ráð- gáta hvemig hann gat fengið okk- ur til að eyða fríinu sem við áttum frá skyldustörfunum í að krjúpa þama undir bátnum. Á milli þess sem hann smíð- aði ræddi hann við okkur um alla heima og geima. Hann hafði mik- inn áhuga á náttúruvisindum og undmm alheimsins og hugsaði í miklu stærri víddum en margir samtímamenn hans, það skildi ég síðar. Á sjötta áratugnum varð honum tíðrætt um hættu á gróður- eyðingu, ofnýtingu fiskstofna og annarra náttúruauðlinda, ofbeit búljár og ýmis þau eíni sem menn em að vakna til vitundar um nú um allan heim. Ekki skipti hann ofl skapi en þó átti hann til að taka kostulegar rispur þar sem hann æsti sig yfir heimsku mannanna. Þeim ræðum lauk alltaf á sama hátt með því að hann staldraði við, kimdi og sagði glettnislega: „Ja, nú varð ég reið- ur.“ Svo var ekki rætt meira um það. I mínum huga var Leifúr heimsmaður. Ekki í venjulegum skilningi þess orðs heldur vegna þess að hann hugsaði stórt og í víðu samhengi. Þetta var merki- legt fyrir þær sakir að hann var í eðli sínu einfari og síðari hluta ævinnar var hann einbúi á Hólk- oti. Einhvem veginn hafði ég það alltaf á tilfinningunni að hann vildi lifa fijáls utan við daglegar reglur samfélagsins, stunda sínar veiðar og nærast og hvílast á þeim tímum sem honum hentaði, hvort sem það fór saman við hefðir ann- arra eða ekki, og láta hveijum degi nægja sína þjáningu. Síðustu æviárin var hann reglulega heilsuveill en vildi fyrir alla muni búa í koti sínu eins lengi og stætt var. Reyndar gerði hann það miklu lengur og bar að þakka það umhyggju og hjálp- semi nágranna hans og vina á næsta bæ, Bláfeldi, og svo dóttur hans og ættingjum. Þrátt fyrir það að oft var hann svo lasburða að hann gat ekki far- ið út úr húsi dögum saman virtist hann aldrei einangrast í andanum. Við ræddumst oft við í síma á síð- ari árum. Þá viðraði hann hug- myndir sínar um merkilega hluti eins og upphaf heimsins, stöðu heimsmála og samskipti Islands við aðrar þjóðir og velti jafnan upp nýjum og fiumlegum fleti á hveiju máli. Leifúr endaði ævi sína á afar táknrænan hátt. Hann lést um borð í gamla bátnum sínum sem hann var að vitja um eftir óveðrið á dögunum. Við hlið hans stóð bóndinn á Bláfeldi sem alltaf hef- ur reynst honum vel. Það var engu líkara en að hann væri að leggja af stað í sína síðustu sigl- ingu. í þetta sinn ekki til fiskveiða heldur á vit hins ókunna sem hann hafði velt svo mikið fyrir sér. Marta Ólafsdóttir Lilja Kjartansdóttir F. 24.janúar 1905 —D. 8.febrúar br. s.l. fór gekk beint að húsinu okkar, f Föstudaginn 15. febr. s.l. fór fram útfor Lilju Kjartansdóttur, Efstahjalla 23, Kópavogi en hún lést 8. febr. 1991. Lilja var fædd 24. jan. 1905 að Stóru-Skógum í Miðdölum, Dalasýslu. Foreldrar hennar voru Guðríður Guðmunds- dóttir og Kjartan Einar Daðason, þau eignuðust 10 böm. Lilja eignaðist 4 böm með manni sínum Júlíusi Bjamasyni, þau slitu samvistir. Þau urðu fyrir þeirri þungu sorg að missa eldri soninn, Kjartan, 13 ára gamlan. Með nokkrum fátæklegum orðum langar mig að minnast elskulegrar frænku minnar. Eg sakna hennar, og gegnum huga minn renna minningabrot og allt em það góðar og bjartar minning- ar. Ég gleymi seint indælum sum- ardögum sem hún átti með okkur, nokkrum úr íjölskylduhópnum, vestur í Flatey. Þetta var í fyrsta skipti sem hún kom þangað, þótt Sigríður systir hennar hefði búið þar ámm saman, en á þeim tíma sem það var, leyfðu hvorki efni né aðstæður henni ferðalög. Lilja gekk beint að húsinu okkar, Bræðraminni, og sagði að þetta væri húsið hennar Siggu, hér hefði hún oft komið í draumum sínum. Þennan tíma sem Lilja dvaldi í Flatey, þá orðin fullorðin kona, fór hún iðulega með á smá- fisk. Hún lét sig ekki vanta í slík- ar ævintýraferðir. Hún gladdist með bömunum í fjölskyldunni sem fengu „alvömfisk" en vor- kenndi þeim sem fengu aðeins marhnút á færið sitt. Lilja elskaði allt sem hét að ferðast og notaði hvert það tækifæri sem henni gafst til að sjá sig um þegar líða tók á ævi hennar. Utanlandsferðir hennar vom henni mikil upplifun. Lilja var vel gefin og fróð, ein- staklega minnug og myndaði sér skoðun á flestu því sem til um- ræðu var hverju sinni. Lilja var fost fyrir og óhrædd við að láta skoðanir sínar í ljós og lítilmagn- ann varði hún ætíð. Við systraböm hennar, hér i Stykkishólmi, emm henni inni- lega þakklát fyrir allt, ekki síst fyrir hve fús hún var að gera sér ferð vestur til að vera með okkur á hátiðarstundum. Kveðjustundin í Fossvogs- kirkju verður okkur ógleymanleg. Þar hjálpaðist allt að, fagurt vetr- arsíðdegi, undurfagur söngur og hljóðfæraleikur sem seint gleym- ist. Svona hefði frænka mín, Lilja Kjartansdóttir, viljað hafa þetta. - Aðstandendum öllum sendi ég samúðarkveðjur. Gréta Við kvöddum þig vina ikyrrlátu veðri þá kvöldsól úr skýjunum braust. Þú áttir þitt takmark í vöku og vinnu og visku frá drottni þú hlaust. Þú stóðst jafnan upprétt i störfum þins tima þvi starfsgleðin veitti þér þrótt. Þvi gleðjast við mcettum við gröfina þína, nú guð hefur bamið sitt sótt. Einar Laugardagur 2. mars 1991 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.