Þjóðviljinn - 16.03.1991, Síða 4

Ágreiningur
, Dagur Þorleifsson skrifar
Emjenixak
FKBTTIflR
Honecker og Margot kona hans, fyrrum fræöslumálaráðhen-a, í gönguferö I skóginum skammt frá hersjúkrahúsinu I Beelitz.
Var samið um flótta Honeckers til Mos
Erich Honecker, sem
1971-89 var helsti ráöa-
maður austurþýska rík-
isins sem leið undir lok
s.l. ár, er enn á ný ofar-
lega á baugi í alþjóða-
stjórnmálum, flestum á óvart.
Sovésk stjórnvöld hafa nú til-
kynnt þeim þýsku að á miðviku-
dag hafi leiðtoginn fyrrverandi,
sem kominn er undir áttrætt,
verið fluttur til Moskvu, þar sem
hann muni gangast undir lækn-
isaðgerð.
Þýska stjórnin krafðist þess í
fyrradag af sovésku stjóminni að
hún sendi gamla manninn aftur til
föðurlands hans, en þar hefur stað-
ið til að honum yrði stefnt fyrir
rétt. Er hann sakaður um ábyrgð á
dauða þeirra manna, er austurþýsk-
ir landamæraverðir skutu til bana
er þeir reyndu að flýja frá Austur-
Þýskalandi til Vestur- Þýskalands.
Þýska stjórnin segir að þessi
brottflutningur Honeckers úr landi
sé brot á alþjóðalögum og sovésk
stjórnvöld viðurkenna að út frá
sjónarhóli þeirra laga sé þessi ráð-
stöfún þeirra ekki óaðfinnanleg, en
færa fram sér til afsökunar að þau
hafi gert þetta af mannúðarástæð-
um. Honecker var skorinn upp við
krabbameini s.l. ár og er sagður
þjást af hjarta- og nýmasjúkdóm-
um. Klaus Kinkel, dómsmálaráð-
herra Þýskalands, sagði í gær að
þessi ráðstöfun sovéskra stjóm-
valda væri „ótrúleg" og auk annars
brot á samningum Þýskalands og
Sovétríkjanna. „Og það em engir
samningar milli bananalýðvelda,“
sagði Kinkel. En hann bætti því
við að hann teldi ótrúlegt að
Honecker yrði framseldur og þar
með væri að Hkindum búið með
allar fyrirætlanir um réttarhöld yfir
honum.
Nokkm eftir að Honecker lét af
völdum í október 1989 leitaði hann
hælis í sjúkrahúsi sovéska hersins í
Beelitz, skammt frá Potsdam, og
hefúr dvalist þar síðan. Dómsmála-
yfirvöld í Berlín hafa mælst til
þess að hann yrði framseldur, en
sovésk yfirvöld tregðast gegn því.
í Þýskalandi ganga nú fjöllun-
um hærra sögusagnir um bak-
tjaldamakk milli þarlendra ráða-
manna og sovéskra um örlög
Honeckers. Otto Lambsdorff, for-
maður Frjálsdemókrataflokksins
þýska, sagðist í gær hafa gmn um
að hópur þingmanna i æðstaráði
Sovétríkjanna hefði neitað að
greiða atkvæði með endanlegri
staðfestingu sexríkjasamningsins
um sameiningu Þýskalands, nema
því aðeins að Honecker yrði forðað
frá málsókn, og þar sem staðfest-
ing samningsins var meginmál fyr-
ir stjórn Gorbatsjovs hafi hann
ekki séð sér annað fært en að gefa
eftir fyrir þingmönnum þessum.
I austanverðu Þýskalandi, þar
♦
sem áður var riki Honeckers, efúð-
ust sum blöðin um það í gær að
þýska stjórnin væri eins reið og
hneyksluð og hún létist vera.
„Þetta hefði ekki getað gerst án
þess að sambandskanslarinn
(Helmut Kohl) hefði lagt blessun
sína yfir það“, stóð í leiðar^ í
Dresdner Morgenpost. Leiðarahof-
undur lætur í Tjós gmn um að um
þennan flutning á Honecker hafi
verið samið þegar í júlí í fyrra, er
þeir Gorbatsjov og Kohl hittust í
Kákasus og mddu úr vegi ágrein-
ingsefnum viðvíkjandi sameiningu
Þýskalands.
Berliner Zeitung lætur í ljós að
Bonnstjómin hafi að öllum líkind-
um ekki síður en sú sovéska
verið ófús að láta koma til rétt-
arhalda yfir Honecker, þar eð við
slíkan málarekstur hefði trúlega
eitt og annað orðið opinbert sem
háttsettir þýskir stjórnmálamenn
vildu síður að kæmist i hámæli.
um
þróunarsjóð
I viðræðum Evrópubandalags-
ins og Fríverslunarsambands Evr-
ópu (EFTA) um fyrirhugað Evr-
ópskt efnahagssvæði, sem bæði
bandalög myndi, er enn um að
ræða verulegan ágreining út af
sjóði, sem gert er ráð fyrir að
stofnaður verði fátækari EB-ríkj-
um til hjálpar.
Þessi ríki óttast að þau verði
útundan í efnahagsmálum ef
EFTA- ríkin, öll tiltölulega þróuð
og auðug, sameinast EB í sameig-
inlegum markaði Evrópsks efna-
hagssvæðis. En í gær sagði Pertti
Salolainen, utanríkisviðskiptaráð-
herra Finnlands, að EFTA-ríkin
kærðu sig ekkert um að leggja
ffarn í fyrirhugaðan sjóð til hjálpar
EB- ríkjum þessum, þar eð einnig
í EFTA-löndum væru landshlutar
sem þyrftu slíkrar aðstoðar við.
Ennffemur, sagði Salolainen, yrðu
öll Vestur-Evrópuríki að gaum-
gæfa vel gang mála í austurhluta
Evrópu og vera reiðubúin til auk-
innar aðstoðar við ríki þar.
Þá er ljóst að EFTA-ríki hafa
ekki sætt sig við að ákvarðanataka
í málum Evrópska efnahagssvæð-
isins verði eingöngu í höndum
EB.,
í EFTA eru Austurríki, Sviss,
ísland, Noregur, Svíþjóð og Finn-
land. Austurríki hefur þegar sótt
um aðild að EB og sænska þingið
hefur veitt stjóm sinni umboð til
að leggja fram aðildarumsókn fyr-
ir hönd Svíþjóðar.
A Böévar Guðmundsson skrifar
Café Liberation
og íbúðin við
Blekingegötu
Eitt umfangsmesta afbrotamal 1 sögu Danmerkur er að syngja
sitt síðasta vers þessa dagana eftir tveggja ára yfirheyrslur og
rannsókn. Það hefur að sjálfsögðu horfið dálítið í skugga um-
byltinganna í Austur-Evrópu og nú síðast stríðsins við Persa-
flóa, og er það þó á undarlegan hátt tengt hvoru tveggju. Það
væri því ekki alveg ástæðulaust að gera örlitla grein fyrir þessu
máli nú þegar örlög viðkomandi aðila eru um það bil að ákvarðast fyrir
dómi. Þetta afbrotamál er kallað Blekingegötumálið i Danmörku, eftir
götu í friðsömu íbúðarhverfi á Amager, sem reyndist vera miðstöð fyrir
skipulagningu bankarána, mannráns, vopnarána og peningaútflutn-
ings.
Hinn róttæki andi sjöunda ára-
tugarins var ekki alltaf jafn friðsam-
ur á svipinn, ungir róttæklingar
sögðu samfélaginu stríð á hendur og
börðust með öllum tiltækum vopn-
um fyrir því sem þeir álitu betri
heim. Hryðjuverkahópar á borð við
Baader-Meinhof og Rote Armee
Fraktion réttlættu aðgerðir sínar
með því að hið kapítalíska iðnaðar-
samfelag væri svo gegnum rotið að
öll meðul væru heimil til að koll-
varpa því. Og samúð margra þeirra
sem aðhylltust þennan hugsunarhátt
lá hjá striðandi lýði þriðja heimsins
og þeim sem höfðu mátt flýja sitt
heimaland.
En Danir eru friðsamt fólk, og
fæsta gmnaði að danskir róttækling-
ar blönduðu sér í alþjóðapólitík
öðruvísi en að safna fé með happ-
drætti eða safna gömlum fötum og
skóm handa fátækum frelsisherjum í
Afríku og Asíu. Á íslandsbryggju á
Amager, þar sem göturnar heita
Vestmannaeyjagata og Reykjavíkur-
gata og fleiri góðkunnum nöfnum,
stofnaði á 8. áratugnum hópur ungra
stuðningsmanna stríðandi frelsisafia
kaffihús sem opinberlega skyldi
vinna að fjárstuðningi við þriðja
heiminn og hét því fagra nafni Café
Liberation.
Afbrot jukust mjög í Danmörku
á 9. áratugnum, en það var alveg í
takt við þróunina annars staðar í
heiminum og því engin ástæða til að
gcra sér alvarlega rellu út af því. En
óneitanlega þótti mörgum liart hvað
framin voru stundum stór bankarán
og fæst þeirra komust upp.
Þannig var t.d. með vopnað rán í
„Den Danske Bank“ í Lyngby árið
1983, þar sem ræningjamir komust á
brott með einn stærsta feng í sögu
danskra bankarána. Það komst aldrei
upp hverjir ræningjarnir voru, en
sama ár voru tveir arabar handteknir
á Charles de Gaulle fiugvellinum í
París og franska lögreglan lagði hald
á sex miljónir danskra króna sem
þeir höfðu í farangri sínum. Þessir
náungar voru báðir félagar í PELP,
sem cr sérdeild palestínsku frelsis-
hreyfingarinnar PLO. Að sögn lög-
reglunnar voru dönsku peningarnir
hluti þýfisins frá bankaráninu í
Lyngby.
Þetta mál gleymdist fiestum í
skugga annarra stórrána, og Danir
héldu áfram að lifa í sínum Fróða-
firði, einstöku réttlát sál lagði kann-
ski leið sína í Café Liberation á Is-
landsbryggju til að ræða vonsku
heimsins og leggja nokkrar kaffi-
krónur af mörkum til frelsis og
framfara.
En svo gerðist það haustið 1988
að stórt rán var framið snemma
morguns er verið var að flytja pen-
ingaveltu dagsins í pósthús við
Kobmagergötu í miðborg Kaup-
mannahafnar. Ræningjarnir sluppu
naumlega með feng sinn, en áður en
það varð skiptust þeir og Iögreglu-
pjónar sem komu á vettvang á skot-
um með þeim afleiðingum að ungur
lögregluþjónn lést á staðnum. Málið
vakti að vonum mikla athygli og enn
sem fyrr virtist lögreglan gjörsam-
Iega ófær um að leysa gátuna. Það
var ekki fyrr en í apríl, vorið 1989,
að dönsku dagblöðin birtu hverja
rosafréttina á fætur annarri um að
hópur fólks hefði verið handtekinn
grunaður um aðild að undangengn-
um stórránum, og að þetta fólk
tengdist allt Café Liberation á ein-
hvern hátt. Málið vakti strax mikla
athygli, ekki hvað síst vegna þess að
lögreglan krafðist þess að hópurinn
yrði úrskurðaður í gæsluvarðhald
fyrir að hafa aðstoðað „vopnasveit,
hóp eða samtök, sem hefðu sem
markmið að beita ofbeldi til að hafa
áhrif á gang opinberra mála eða
valda samfélagsröskun“ - eins og
það heitir í 114. grein dönsku refsi-
laganna, svokallaðri „lagagrein um
hermdarverk“.
uðu öllum sakargiftum.
Leið nú og beið og lítið gerðist,
blöðin staðhæfðu að ákærurök lög-
reglunnar væru smá og nær ein-
göngu byggð á líkum, og þar sem
Danmörk er eitt þessara landa þar
sem ekki er hægt að halda fólki
endalaust í gæsluvarðhaldi án þess
að það sé dregið fyrir rétt, töldu
margir að þetta væri enn eitt merki
þess hve ráðvillt og getulaus lög-
reglan væri.
En 3. maí 1989 varð heyrin-
kunnugt í blöðum og útvarpi að bíll
hefði ekið á rafmagnsmastur
skammt fyrir utan Birkerod á Norð-
ur-Sjálandi og að bíl^tjórinn væri
lífshættulega særður. I bílnum fann
lögreglan nafn eins hinna fangels-
uðu frá Café Liberation, hálfa milj-
ón króna, vopn og auk þess nafn og
númer á íbúð við Blekingegötu a
Amager.
Og nú joru hjólin heldur betur
að snúast. I íbúðinni við Blekinge-
götu reyndist vera stórt vopnasafn,
sprengiefni, vélbyssur, jarðsprengj-
ur, handsprengjur og ma. 26
sprengjur tií að granda skriðdrekum.
Auk þess fannst þar námkvæm áætl-
un og æfingaplan fyrir ránið í
Kobmagergötu, og síðar meir bæði
nöfn og fingraför einstaklinga úr
hópnum frá Café Liberation. Það
komu einnig í ljós að sögn gögn sem
sönnuðu samband hópsins við
PLEP, ma. höfðu nokkrir verið í
þjálfunarbúðum fyrir hermdarverka-
menn í Mið-Austurlöndum. Lyklam-
ir þrír sem blöðin birtu myndir af
En svo gerðist það haustið 1988 að stórt rán var framið snemma
morguns er verið var að flytja peningaveltu dagsins í pósthús við
Kóbmagergötu í miðborg Kaupmannahafnar. Ræningjarnir sluppu
naumlega með feng sinn, en áður en það varð skiptust þeir og lög-
regluþjónar sem komu á vettvang á skotum með þeim afleiðingum að
ungur lögregluþjónn Iést á staðnum.
Lögreglan varðist allra frétta, en
dagblöðin fengu fieiri og fieiri upp-
lýsingar, ma. að hópurinn hefði ver-
ið skyggður af lögreglunni í hartnær
tíu ár og væri grunaður um fieiri
hinna stærri rána, og að þau hefðu
-vcrið framin til stuðnings PELP.
Auk þess lét lögreglan birta í blöð-
unum mynd af þremur lyklum sem
fundust á hinum handteknu, sem
vörðust auðvitað allra frétta um það
að hvaða dyrum þeir gengju. Og það
fréttist einnig að hin handteknu neit-
reyndust ganga að íbúðinni í Blek-
ingegötu.
Eins og við mátti búast var nú
auðveldur eftirleikurinn fyrir lög-
regluna að fá varðhald þessa fólks
framlengt.
Nú er málið sem sagt að verða
til lykta leitt. Enn hefur þó almenn-
ingur ekki fengið fullt yfirlit yfir
umfang þess. Ljóst virðist samt
vera, að ákæruvaldið telji sig hafa
nægar sannanir fyrir eftirfarandi at-
riðum:
Að hópurinn hafi skipulagt og
framkvæmt fjölda rána, ma. hafi
hann skipulagt rán á Svíanum J.
Rausing, sem er sonur sænska auð-
jöfursins sem býr til allar pappa-
hymumar. Ránið var vandlega und-
irbúið, það átti að ráðast á Rausing í
íbúð hans í Svíþjóð og fela hann svo
í sumarhúsi í Noregi og krefjast
lausnargjalds, sem síðan yrði notað
til aðstoðar við Palestínuaraba. Þetta
fór þó í handaskolum á síðasta
augnabliki.
Að hópurinn hafi staðið að rán-
inu í Kobmagergötu og einhver úr
hópnum hafi hleypt af skotinu sem
varð lögregluþjóninum að bana.
Að hópunnn hafi haft náið sam-
band við PLEP.
Að hópurinn hafi tekið íbúðina
við Blekingegötu á leigu á fölskum
forsendum og notað hana til að
skipuleggja starfsemi sína og auk
þess geymt í henni vopn sem stolið
var úr vopnageymslu sænska og
norska hersins.
Að hópurinn hafi búið yfir mik-
illi tæknigetu, ma. haft möguleika á
að hlera útvarpsrásir lögreglunnar.
Að hópurinn hafi notað stolna
bíla til starfsemi sinnar og ráðið yfir
þrautþjálfuðum aðferðum til að
komast yfir þá.
Að hópurinn hafi gert skrá yfir
fyrirtæki í eigu danskra gyðinga, og
einnig einstaklinga.
Það sem nú liggur fyrir dönsk-
um dómstólum er að ákvarða sekt
hvers og eins, ekki minnst hefur ver-
ið reynt að komast að því hver skaut
lögregluþjóninn unga sem kom á
vettvang þegar pósthúsránið í
Kobmagergötu var framið.
Að vonum setja menn gjarnan
upp pólitísk gleraugu þegar þetta
mál er rætt, þeir sem hallast til hægri
segja með spökum svip, að þama sé
þessum vinstrimönnum réttilega
íýst, ekki sé þeim trúandi til að
fylgja bami yfir læk frekar en Sigga
kóngsböðli.
Þeir sem hafa slagsíðuna til
vinstri gagnrýna hins vegar oft að-
gerðir lögreglunnar, og ekki hvað
síst það getuleysi hennar að hafa í
áratug skyggt hóp fólks sem stund-
aði vopnarán, mannrán og bankarán
í stómm stíl, án þess að geta sannað
nokkurn skapaðan hrærandi hlut
þangað til tilviljunin rétti henni upp
í hendumar klesstan bíl þar sem í
var lykill og númer að íbúðinni í
Blekingegötu.
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 16. mars 1991
Síða 4