Þjóðviljinn - 21.03.1991, Síða 2

Velkomin í tölu fullorðinna. Árnaðaróskir á
þessum nótum til fermingarbama birta ákveð-
ið viðhorf til fermingarinnar sem vígsluat-
haíhar. Fermingin er nánast manndómsvígsla í
hugum sumra, athöíh þar sem bemskuárin em formlega
skilin að baki. Til þess að forvitnast um manndómsvígslur
eða vígslusiði almennt og hvemig fermingin lítur út í því
ljósi var rætt við Jóhönnu K. Eyjólfsdóttur, mannffæðing
og kennara við Háskóla Islands.
Öllum vígslum, hvort sem það
eru manndómsvígslur eða annars
konar vígslusiðir, má skipta í þrjú
stig samkvæmt kenningum mann-
fræðingsins Amolds van Gennep.
Fyrsta stigið er aðskilnaður við-
komandi aðila frá samfélagi sínu.
Annað stigið er eins konar milli
stig, brú milli heima eða þroska-
tímabil. Lokastigið er síðan inn-
ganga í nýtt samfélag eða sam-
hengi. Til þess að skýra þessi stig i
manndómsvígslum má taka dæmi
frá frumbyggjum Astralíu. Þar er
bamið bókstaflega tekið frá móður
sinni og aðskilnaðurinn er gerður
mjög dramatískur með gráti og
kveinstöfum. Ungir drengir eru
látnir yfirgefa samfélagið á þennan
hátt og við tekur einangrun út í
eyðimörkinni. Þar sjá eldri og
reyndari einstaklingar um að upp-
fræða drengina. Þeir eru látnir
skýr merki um vígsluna og þá
breytingu sem verður á lífi þeirra.
Sem dæmi um slíkt má nefna um-
skurð, ör á húðinni eða brotnar
framtennur.
I Ástralíu fá bömin að sjá heil-
aga steina ættbálksins, leyndar-
dómar ættarinnar em skýrðir fyrir
þeim og þau em frædd um siíja-
reglumar og goðsögumar um upp-
mna ættbálksins. Þetta millitímabil
er tímabil reynslu, þroska og
menntunar. Tímabil fræðslunnar
getur varað frá nokkmm klukku-
tímum eða dögum og upp í nokkur
ár eftir mismunandi samfélögum.
Þegar áströlsku drengirnir koma
aftur til þorpsins og ganga þannig
á ný inn í samfélagið er tekið á
móti þeim með mikilli athöfn, há-
tíð eða skemmtan þar sem dreng-
imir fá gjafir, til dæmis ný föt. Eft-
ir þennan tíma em þeir ekki lengur
Fólk er hrætt við breytingar, hrætt við
að takast á við nýjar skyldur og vígslu-
siðirnir eða helgiathafnir þjóna þeim
tilgangi að draga úr þessum kvíða.
ganga í gegnum alls kyns raunir og
erfiðleika og þurfa jafnvel að fá
vitranir. Öll menntunin byggist
mikið á táknrænum atriðum. Til
dæmis em drengimir ekki til fýrir
samfélaginu á þessu tímabili, held-
ur em þeir álitnir dánir, svo þeir
em málaðir hvítir en það er tákn
dauðans. I mörgum samfélögum er
eitthvað gert við líkama þeirra sem
eiga að vígjast til þess að þeir beri
böm heldur fullorðnir og takast á
við réttindi og skyldur fullorðinna
manna. Til dæmis mega þeir gift-
ast eftir vígsluna. Þessi vígslusiður
breytir sem sagt bami í fullorðna
manneskju og um leið breytast öll
samskipti við foreldra og ættingja.
Stigin þrjú sem van Gennep
fann eiga ekki aðeins við um
manndómsvígslur heldur fylgja
þau öllum mikilvægum atburðum
á mannsævinni. Van Gennep taldi
að allar breytingar sem eiga sér
stað í lífinu hafi í för með sér
kvíða. Fólk er hrætt við breytingar,
hrætt við að takast á við nýjar
skyldur og vígslusiðimir eða helgi-
athafnir þjóna þeim tilgangi að
draga úr þessum kvíða. Helgiat-
höfnin hefur í för með sér skýrt
skilgreinda breytingu og hjálpar
fólki þar með að vinna með óttan-
um sem fylgir breytingunni. Gott
dæmi um svona er gifting. Þegar
gengið er í gegnum athöfn hjá
presti eða borgardómara verður
mjög ákveðin breyting. Fólk er
ekki lengur „par“ með óskilgreind-
ar skyldur heldur verður það
„hjón“. Annað dæmi sem nefna
má í þessu sambandi er jarðarforin.
JarðarfÖr er mikil athöfn þar sem
gengið er formlega frá lífi mann-
eskju. Van Gennep leggur áherslu
á að skilgreining sín eigi ekki bara
við um svona athafnir heldur öll
tímamót í lífínu.
Nú fara manndómsvígslur yf-
irleiít fram nálœgt kynþroskaaldr-
inum. Tengjast þœr líkamlegum
þroska?
Það eru mjög skiptar skoðanir
um það hvað hvort líkamlegar
breytingar skipti svo miklu máli
hvað varðar vígslumar. Sérstaklega
á þetta við um stúlkur því þær
ganga oft í gegnum svona vígslur
án þess að hafa haft fyrstu blæð-
ingar. Þær eru einnig mjög mis-
gamlar þegar þær ganga í gegnum
svona vígslur. Auk þess má benda
á að yfirleitt miðast vígslumar ekki
við einstaklinga heldur hópa.
Vígsluathafnimar fara jafnvel ekki
fram árlega heldur á nokkurra ára
fresti og þá er safnað saman öllum
börnum á ákveðnu aldursbili, til
dæmis öllum drengjum sem em á
aldrinum tólf til sextán ára. Vígsl-
umar þurfa því ekki að vera beint
tengdar kynþroskanum en óneitan-
lega eru samt töluverð tengsl. 1
sumum samfélögum eru bæði
stúlkur og drengir farin að lifa
kynlífi fyrir vígsluna en verða auð-
vitað að varast getnað. Þau geta
því stundað kynlíf en gifling kem-
ur samt ekki til greina fyrr en eftir
vígsluathöfnina því fyrr teljast þau
ekki fullorðnir einstaklingar. Beint
Jóhanna K. Eyjólfsdóttir, mannfræðingur. Mynd: Jim Smart
eða óbeint tengist þetta því samlífi
en ekki endilega hjá hveijum ein-
staklingi íyrir sig því þeir geta ver-
ið á svo ólíkum aldri.
Getur fermingin flokkast undir
manndómsvigslu að einhverju
leyti?
Allt sem gerist hér hjá okkur í
tengslum við ferminguna er mjög
svipað því sem gerist víða í tengsl-
um við manndómsvígslur og þær
falla vel að flokkun van Genneps.
Sem dæmi má nefna að í áströlsk-
um samfélögum taka drengimir af
sér bamafotin og eru í sérstökum
búningum á meðan millibilstíma-
bilið varir. Þegar þeir snúa til baka
fá þeir ný fot, nýjan skartgrip eða
eitthvað til að bera á sér. Gjafir
Svefnpokar
ajimgilak.
Skátabúðin selur hina heimsþekktu
Ajungilak svefnpoka, en Ajungilak er einn
stærsti svefnpokaframleiðandi í heimi. Við
hjá Skátabúðinni aðstoðum við val á þeim
poka er hentar þínum þörfum. Okkar ráð-
leggingar eru byggðar á áratuga reynslu.
SKATABUÐIN
-SMWR rRAMUR
SNORRABRAUT 60 SÍM112045
fylgja oft endurkomum vígslu-
bama í samfélagið og það eru þá
gjafir sem ekki eru ætlaðar bömum
heldur fullorðnu fólki. Allt þetta
getum við séð í fermingunum okk-
ar. Ef við lítum aðeins á fermingar-
athöfnina sjálfa má benda á hvíta
kuflinn sem allir eru íklæddir.
Bömin em því öll eins, ókyngreind
og ópersónuleg á meðan á milli-
tímabilinu stendur. Þau tilheyra
hvorki því sem á undan er gengið
eða því sem kemur á eftir. Þegar
þau taka kyrtilinn af sér kemur svo
í ljós nýjasta tíska. Undir kyrtlun-
um em engin bamafot, kjólar með
slaufúm eða slfkt, heldur klæðnað-
ur fúllorðins fólks.
Hvað gerist svo næst? Allt er
þetta í sama farveginum því næst
er farið heim og þar tekur öll ættin
á móti fermingarbaminu. Vestræn
samfélög skera sig ef til vill úr að
því leyti að það er bara ættin sem
tekur við baminu en ekki allt sam-
félagið en það á sér eðlilega skýr-
ingu: Okkar samfélög em einfald-
lega svo stór og flókin. Sameigin-
legar fermingarveislur em meira
að segja sjaldgæfar nema hjá ná-
skyldum bömum.
Tekið er á móti baminu með
hátíð því til heiðurs og nú er það
ekki lengur bam heldur unglingur
með þeim auknu réttindum og
skyldum sem því fylgja. Unglingar
fá gjaman að vera lengur úti, öðl-
ast meiri fjárráð og svo framvegis.
Einnig er tekið öðmvísi á ungling-
um en bömum af samfélaginu.
Ef við skoðum gjafirnar er
greinilegt að þær em ekki ætlaðar
bömum. Fermingargjafir em gjafir
fyrir fullorðna einstaklinga:
Hljómflutningstæki og orðabækur,
jafnvel á tungumálum sem bamið
er ekki byrjað að læra. Gjafir sem
eiga að endast. Til gamans má geta
Fermingin sem
manndómsvígsla:
Vígsla inn í
f rj álsræðistímabil
ÞJÓÐVILJINN - Fermingarblað
Síða 2