Þjóðviljinn - 28.03.1991, Blaðsíða 13

hæíu afspringum ensku auðstétt-
arinnar, þeim sem gengu á fræg-
ustu skólana og höfðu allan tíma
og fjárráð til að sinna hugðarefn-
um sínum. Eitt er víst, það ganga
ekki aðrir í betur burstuðum
skóm og fínni ffökkum. Hann
skrifar stíl sem gæti verið mörg-
um rithöfundum öfundarefhi,
yddar setningamar þangað til þær
eru óaðfinnanlegar; sest við pí-
anóið og enginn veit fyrr en kom-
inn er einn þjóðsöngurinn enn og
heldur áhrifameiri fyrirlestra en
ég hef heyrt hjá öðrum prófessor-
um. En horfir reiður um öxl sé
hann bendlaður við kúnst. Vegna
þess að hann viðurkennir ekki
hina hefðbundnu skilgreiningu á
list, en eins og alkunna er hefur
hún hér á landi einkennst af
skýrri skiptingu í List annars veg-
ar og fondur hins ómenntaða
fjölda hins vegar. I síðari hópnum
hefúr djassinn löngum átt fast
heimili og þar af leiðandi Jón
Múli líka. Ekki vegna þess að
hann deili hatri lýðskrumara á
fagurkerahætti, heldur veit hann
sem er að lífsmáttur hins skapaða
verks helgast ekki af lærdóms-
gráðum listamannsins eða borg-
aralegri stöðu hans.
Með öðrum þjóðum hafa
stærstu Iistamenn djassins aflað
honum mestra vinsælda og fylg-
is, en ef íslenskur almenningur
hefði verið spurður um stórmenni
djassins í einni af þessum óend-
anlegu skoðanakönnunum, hefði
Jón Múli Ámason örugglega lent
í fyrsta sæti, langt fyrir ofan vini
sína Louis Armstrong og Duke
Ellington. Hann hefúr skrifað
heila bók um djassinn, ritað um-
sagnir um tónleika þar sem skýr
greining birtist í knöppu formi
(Steini Steingrims... kann að
spila með báðum höndum, en það
er meira en hægt er að segja um
suma ungu pianistana okkar),
kynnt djass í útvarpi í nær hálfa
öld og samið djössuð lög og
djasslög, þar á meðal eina is-
lenska djasslagið sem kalla má
þjóðareign, valsinn Vikivaka.
Um suma listamenn, sem
ekki náðu að safna saman kröft-
um sínum til skipulegra átaka, en
vom öllum öðrum fjölhæfari og
skemmtilegri til samvem, hefur
stundum verið sagt að þeir hafi
gert lífið að list sinni. Alvöru-
listamennimir væm hins vegar
svo önnum kafnir við sköpunina
að þeir hefðu ekki tíma til að vera
skemmtilegir. Bæði skrif Jóns og
lagasmíðar bera góðri listgáfú
vitni, en hann hefúr líka alltaf vit-
að af þeirri staðreynd að menn fá
ekki annað líf til að skemmta sér
og öðmm. Þess vegna getur
meira að segja hversdagslegt
símtal orðið að stuttum leikþætti
með lágróma kynningu þar sem
persónur em kynntar til sögunnar
- Þetta er herra Jón Múli Ama-
son, cand. phil. - síðan vindur
verkinu fram með meitluðu orð-
færi og tvíræðum athugasemdum
og lýkur einlægt á sögu sem teng-
ist umræðuefninu og þegar mað-
ur ætlar að kveðja, kemur oftar en
ekki - Hefúrðu heyrt... og þá
koma að minnsta kosti tvær sögur
til viðbótar og um það leyti sem
samtalinu lýkur er maður orðinn
yfirmáta sæll og glaður og lofar
forsjónina fyrir að hafa ástæður
til að hringja í svona mann.
Enn er ótalinn sá þáttur í ka-
rakter Jóns Múla sem mér hefúr
þótt mest til koma; það er innlif-
un hans þegar tónlist er annars
vegar og skiptir þá ekki máli
hvort hann spilar lag í kennslu-
sfimd, situr á tónleikum eða spil-
ar fyrir mann af plötuspilara
heima í stofú. Hann er fúllkom-
lega laus við hina lífsþreyttu af-
stöðu þess sem allt þykist hafa
heyrt og flestu hallmælir og er
jafri leiðinleg og hún er niður-
drepandi fyrir andann. Hver dag-
ur ber með sér nýjar perlur tón-
listarinnar, snilldarverk sem hann
X
skellir á fóninn þegar gest ber að
garði. Síðan hlamma menn sér í
stólana og hlusta í andakt og
standa upp nýir og betri menn
með sálarranninn fúllan af birtu.
Listin er löng en lífið stutt,
segir máltækið. Listarinnar vegna
vona ég að líf Jóns Múla verði
sem lengst og að ég fái tækifæri
til að hrósa honum ennþá meira á
áttræðisafmælinu.
Tómas R. Einarsson
Sveitadreng norður í Mý-
vatnssveit þótti það ekki lítil upp-
hefð að eiga til frændskapar að
telja við þá rödd sem allir lands-
menn þekktu úr morgunútvarpi
og fféttum Ríkisútvarpsins. Hins
vegar hafði honum seint komið
til hugar að þessi rödd líkamnað-
ist ffammi fyrir sjónum hans:
Hún var útvarpið sjálft þar sem
það stóð uppi á skápnum í bað-
stofúnni og flutti fféttir jafnt utan
úr heimi ffá Súes og Ungverja-
landi sem af innlendum vettvangi
eins og landhelgisdeilunni. Hún
var líka höfúðborgarsólin sem
stundum rann upp á himinhvelið
bak við Esju eða Móskarðs-
hnjúka þegar léttar öldur gjálff-
uðu við Kolbeinshaus eða brotn-
uðu í fjöru við Skúlagötuna. Hún
tengdi alla landsmenn, var þeim
samastaður í tilverunni - öryggið
sjálft.
En svo er það einn síðsumar-
dag undir kvöld að inn í eldhús-
dyr í gamla bænum á Grænavatni
er allt í einu kominn ókunnur
maður - og hefúr ratað inn göng-
in og hvergi barið til að gera vart
við sig, líkt og hann hefði
skömmu áður brugðið sér út und-
ir vegg. Henni ömmu minni verð-
ur heldur bilt þar sem hún á engra
gesta von, en ánægjubrosið fer
ekki af andliti hennar það kvöld
eftir að komumaður segir: „Eg er
Jón Múli.“ Jafnskjótt er hann
heimamaður, kominn að vitja
ffænku sinnar og sumardvalar á
unglingsárum meira en tuttugu
árum áður, segir sögur og leikur á
als oddi. Ekki er hins vegar ör-
grannt um að útvarpið verði ekki
jafn merkilegt og áður eftir að
rödd þess hefúrþannig verið svift
dulúð sinni og holdgerst í þröng-
um eldhúsganginum.
Eftir að gesturinn hafði kvatt
á bæjardyratröppunni um kvöldið
með flatbrauðspart í hendinni var
hann ekki lengur bara rödd, held-
ur raunverulegur afkomandi Jóns
Hinrikssonar og þingeyskur upp-
runi hans auk þess staðfestur enn
ffekar bæði í Reykjahlíðar- og
Skútustaðaætt. Og nú fór að
heyrast af honum á öðrum svið-
um ásamt Jónasi bróður sínum: -
í ljóðum og lögum um þær
mundir sem bisnissmenn vissu
ekki sitt ijúkandi ráð en vildu
ffesta jólunum ffam í mars til að
geta grætt meira. Eða þegar ungir
elskendur minntust kjarrsins
græna inni í Bolabás og létu sig
engu skipta hvort allra meina bót
fengist við þeirri ókennilegu sýki
sem stakk sér niður á meðal jám-
hausa og nefndist deleríum bú-
bónis. Stundum fféttist af honum
blásandi f básúnu sína fyrir
verkalýðinn og jafnvel marser-
andi í einkennisbúningi í kröfú-
göngum á fyrsta maí. Stundum
var hins vegar á hann minnst í
sambandi við sveiflu og amerísk-
an djass og jafnvel gekk hann svo
langt að láta mynda sig með rám-
um og raddlitlum negra sem hét
Armstrong rétt eins og súgþurrk-
unarmótoramir sem á þeim árum
slógu taktinn í sumarsinfóníunni
á flestum bæjum í Mývatnssveit
og áttu það til að springa í marga
parta.
Engu af þessu var unnt að
koma heim og saman við gamal-
gróna þingeyska bændamenn-
„Jón Múli Ámason les fréttimar
ingu, en eigi að síður féll maður- var þó ekki allt talið. Maður að
inn ekki í áliti á þeim slóðum, og nafni Stalín hafði rikt austur I
Rússíá, var að vísu löngu horfinn
úr heiminum en fór hríðversnandi
eftir því sem lengra leið frá láti
hans. Kepptust þannig flestir við
að rífa hár sitt og klæði og afneita
persónunni og hlutu að launum
vegtyllur ýmsar og upphefð
ásamt fyrirgefningu syndanna.
En einn var sá sem aldrei baðst
afsökunar á tilveru sinni og skoð-
unum fyrr og síðar og átti það
meira að segja til að rífa kjaft og
réttlæta þær í moldviðri fjöl-
miðla. Auk þess hafði sá hinn
sami verið settur inn eftir að hafa
mótmælt á Austurvelii að íslend-
ingar væm vélaðir inn í hemaðar-
bandalag til að tryggja hér ævin-
lega hersetu og dæmdur í fram-
haldi af því til missis almennra
mannréttinda. Þótt kommúnismi
og uppsteit gegn landsins rétt-
skikkuðum yfirvöldum væm al-
mennt ekki talin til fyrirmyndar
leyfðist Jóni Múla slíkt án þess
að missa traust þingeyskra
ffænda sinna, enda arfúr hvers
kyns uppivöðslusemi sterkur á
þeim slóðum eins og átti eftir að
koma í ljós síðar. Minning for-
feðranna spillti ekki heldur fyrir
og þar var nafn afa hans eitt af
þeim stóm, hvort heldur var fyrir
róttækar kröfúr á sinni tíð eða
annálaðan glæsileika sem marka
má af sögimni um hinn sanna ar-
istókrat og séntilmann, sem sýnd-
ur var Islendingi í enskum klúbbi
en reyndist vera Jón í Múla.
Á fúndum herstöðvaandstæð-
inga og sósíalista þótti það löng-
um við hæfi að ekki færi annar
með fúndarstjóm en Jón Múli,
enda maðurinn öðrum ffernri á
því sviði, ekki síst þegar safna
þurfti sjóðum í rauðar fotur.
Reyndust þá ýmsir ekki fast-
heldnir á síðasta þúsundkall ekkj-
unnar þegar hugsjónin krafðist
hans með alkunnri rödd sem hver
og einn fann snerta við samvisku
sinni. Þó minnist ég best er ég
einhveiju sinni sótti hann í bíl til
einhvers fúndar - en hann mun
þá hafa saknað hraðfants síns -
að það var ekki fundarefhið sem
við ræddum. Nei, allan tímann
sagði hann mér sögur af helvítinu
honum Skálaglam, sem hann
taldi útspekúleraðastan hesta og
hafði kynnst á þeim árum þegar
hann fór með heybandslestir
heim af Grænavatnsengjum.
Á sjötugsafmælinu á páska-
dag óska ég Jóni Múla langrar
upprisu i þessu lífi við góða
heilsu og flyt honum kveðjur
allra Grænvetninga.
Erlingur Sigurðarson
frá Grænavatni
Vetrarleikar
Léttis
á Akureyri
íþróttadeild hestamannafé-
lagsins Léttis efnir til vetrar-
leika um páskana í Akureyrar-
bæ, eins og í fyrra. Fengu leikar
þessi feikna góðar viðtökur þá
og þótti hestaáhugafólki þeir
kærkomin nýbreytni.
Vetrarleikamir hefjast á skír-
dag kl. 14 með hópreið hesta-
manna inn á mótssvæðið. Þar
taka síðan við sýningar af ýmsu
tæi.
Laugardaginn fyrir páska
hefst opin töltkeppni í öllum ald-
ursflokkum kl. 10. Síðan er áætl-
að að opin keppni í 150 metra
skeiði hefjist skömmu fyrir kl.
15. ,
Á annan í páskum hefst hátíð
hestamanna á fánareið og móts-
setningu kl. 13. Þá verða úrslit í
töltinu og gæðingaskeið.
Þess má geta að alla dagana
verða fjölbreytilegar sýningar,
t.d. söðulreið, unglinga- og
kvennasýning og fimleikar á
hesti. Að sjálfsögðu verða einnig
valin kynbótahross sýnd, stóð-
hestar og hryssur eldri en sex
vetra. Ekki má gleyma að ræktun-
arbúin á Höskuldsstöðum og I
Litla-Garði í Eyjafirði verða með
sýningar og einnig mun Félag
hrossabænda sýna valin sölu-
hross.
Allar keppnisgreinamar em
opnar og vonast forráðamenn
keppninnar eftir góðri þátttöku
utanbæjarmanna og em vegleg
verðlaun í boði. BE
Eiður Matthfassen á gæðingnum
Hrlmni, en þeir félagar sigmðu I
tölti á vetrarieikunum á Akureyri (
fyrra.
Föstudagur 28. mars 1991 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA13