Þjóðviljinn - 25.04.1991, Blaðsíða 3

AÐ GEFNU TTT.EFNT
Tækifæri sem ekki má glatast
Morgunblaðið er í eftirtekt-
arverðum ham eftir kosn-
ingarnar. Sérstaklega er
blaðið í fyrradag áhuga-
vert, en pá komst það í
náttúrahamfarahaminn
og tilkynnti þjóðinni með fimm dálka
fyrirsögn á forsíðu að viðræður væru
hafnar um nýja Viðreisn. Eftir því sem
leið á daginn kom betur í ljós að „frétt“
blaðsins hafði ekki við merkilegri rök
að styðjast en þau að stjórnmálaforingj-
ar voru almennt að ræða málin, þar
með taidir Jón Baldvin og Davíð. Fór
enda svo að forseti fékk engum manni
umboð til stjórnarmyndunar en gaf
frest fram á föstudag til að halda áfram
óformlegum umræðum um myndun
nýrrar ríkisstjórnar. Eg setti gæsalapp-
ir utan um orðið frétt og það ekki að
ástæðulausu. „Fréttin“ er dæmi um af-
ar háþróuð Morgunblaðsvinnubrögð
sem gripið er til þegar mikið er talið
áframhaldandi samstarfi frá miðju til
vinstri eru til athugunar í fullri alvöru.
Merkilegasta útspilið síðustu daga er
sú ákvörðun Kvennalistans að lýsa sig
.. frétt Morgunblaðs-
ins var svo ríkulega
blönduð óskhyggju að
sannleiksgildi hennar
varð að engu þegar
veruleikinn kom í ljós.
reiðubúinn til viðræðna við núverandi
stjórnarflokka um stjómarmyndun. Um
leið tóku konumar ffam að afstaða þeirra
til álvers á Keilisnesi og samninga um
hefur hann bent á þá byggðaröskun sem
fylgi því að reisa álverið á Keilisnesi. Þá
hefur hann varað mjög við aðild okkar að
Evrópsku efnahagssvæði. Þrátt fyrir þessa
afstöðu Hjörleifs em engin skilyrði til að
álykta sem svo að Alþyðubandalagið sé
ekki samtalsfært um stjómarmyndun. Ef
skoðanamunur er innan flokksins um til-
tekin mál er það innanhúss viðfangsefni
flokksins að leysa slíkan ágreining, fyrir
nú utan það að ekki er fullreynt um niður-
stöður í samningum um þau tvö mál sem
hér hafa verið nefnd.
Vinstri hreyfingunni gefst nú sjaldgæft
tækifæri, sem hörmulegt væri að láta
ganga henni úr greipum. Ríkisstjómin hélt
velli í kosningunum, og svo maður nefni
það nú einu sinni enn, rikisstjóm sem hef-
ur náð einstæðum árangri. Flokkarnir
gengu vissulega til kosninganna óbundnir
af loforðum um áframhaldandi stjómar-
samstarf að þeim loknum. Alþýðubanda-
nýliðnum kosningum með samstöðu
stjórnarflokkanna á annan kantinn en
Sjálfstæðisflokkinn á hinn kantinn. Ef
marka hefði mátt skoðanakannanir í byij-
un kosningabaráttunnar hefðu niðurstöður
kosninga staðfest þetta rækilega, með
meirihluta Sjálfstæðisflokksins á þingi.
Kvennalistinn var i stjómarandstöðu á
kjörtímabilinu, en eigi að síður hefur allan
timann verið ljóst að hann á i fjölmörgum
málaflokkum samleið með flokkum frá
miðju til vinstri. Atvikin höguðu þvi svo
fyrir kosningar að Kvennalistmn var ekki í
vinstri fylkingunni en hefur hins vegar
skipað ser þar nú. Þar með em komin upp
ný skilyrði í íslenskum stjórnmálum.
Hægra megin sameinar Sjálfstæðisflokk-
urinn undir einni regnhlíf allskonar fólk og
hópa af hægri vængnum sem í öðrum
löndum era yfirleitt í fleiri flokkum. Hin-
um megin er fylking mið- og vinstri
flokka með Alþýðubandlagið sem ysta
mótvægið við Sjálfstæðisflokkinn.
Alþingi æskunnar að störfuraLjósmynd: Kristinn
liggja við og nú er sannarlega mikið í
hufí fyrir Sjálfstæðisflokkinn og þó sér-
staklega Davíð Oddsson, nýkjörinn for-
mann.
„Fréttin" er með öðram orðum flutt til
að hafa áhrif á atburðarásina, hún er
dæmigerð oftúlkun og blaðið er greinilega
Sjakað af gríðarlegri þörf Sjálfstæðis-
okksins fyrir að komast í ríkisstjóm. Og
svo sannarlega hafði fféttin áhrif en áreið-
anlega allt önpur en Morgunblaðsmenn
höfðu vonað. I ljós kom að fjölmargir
kjósendur Alþýðuflokksins um allt land
voru afar óánægðir með að flokkurinn
tæki þátt í myndun Viðreisnar og létu
óspart í sér heyra í þeim fiölmiðlum sem
opnir vora til slíks í fyrradag. Og eins og
áður segir kom í ljós þegar leið á daginn
að frétt Morgunblaðsins var svo ríkutega
blönduð óskhyggju að sannleiksgildi
hennar varð að engu þegar veruleikinn
konj í ljós.
I gær hélt svo blaðið áffam með lærð-
um leiðaraskrifum þar sem rakið er hve
einfalt það muni vera að koma saman
nýrri Viðreisn. Tekið er fyrir hvert málið
eftir annað og gerð grein fyrir þeim litla
mun sem höfundur,telur vera á stefnu við-
reisnarflokkanna. A baksíðu segir svo frá
því að Jón Baldvin og Davíð hafi „Rætt
um samstarfsgrundvöll flokkanna", eins
og segir í fyrirsögn, kvöldið áður. Þegar
fféttin er svo lesin kemur i ljós að í henni
er nákvæmlega ekki neitt sem bendir til
þess að viðræður Jóns og Davíðs hafi stað-
íð um annað en samtöl dagsins yfirleitt,
þar sem foringjamir fóra ynr málin. Eftir
stendur að sú Viðreisn sem Sjálfstæðis-
flokkurinn þráir svo heitt er langt frá því
að vera í burðarliðnum og möguleikar á
Evrópskt efhahagssvæði myndi ekki verða
í vegi fyrir þátttöku Kvennalistans í ríkis-
stjóm, þó með eðlilegum fýrirvöram um
árangur í báðum samningunum. Enda þótt
Merkilegasta útspilið
síðustu daga er sú
ákvörðun Kvennalist-
ans að lýsa sig reiðu-
búinn til viðræðna við
núverandi stjórnar-
flokka um stjórnar-
myndun.
stjómarflokkamir hafi meirihluta á þingi
og þyrftu strangt til tekið ekki á Kvenna-
listanum að halda, er enginn vafi á að yfir-
lýsingin hafði mikil ánrif þar sem hún
þýddi að í hugsanlegum meirihluta gætu
orðið 37 þingmenn og þyrffi því ekki at-
beina allra þipgmanna til að tryggja fram-
gang mála. Otti Alþýðuflokksms um að
Hjörleifur Guttormsson hefði einskonar
neitunarvald i stjómarsamstarfi var því
ástæðulaus. Afstaða Hjörleifs, eða kannski
afstaða annarra til meintrar afstöðu Hjör-
leifs, er svo kapituli út af fyrir sig. Hjör-
leifur hefur ekki lýst skilyrðislausri and-
stöðu við orkufrekan iðnað, hvorki ál-
bræðslu eða annarskonar verksmiðjur, eins
og látið hefur verið í veðri vaka. Hann
hefur á hinn bóginn gagnrýnt málsmeðferð
og talið að samningsdrög um álbræðslu
sem fyrir liggja væry langt frá því að vera
fullnægjandi fyrir Islendinga. Auk þess
lagið og Framsóknarflokkurinn drógu þó
ekki dul á að flokkamir teldu eðlilegt að
stjómarsamstarfmu yrði haldið áfram ef til
þeps fengist þingstyrkur. Stjómmálahefðir
a Islandi eru þanmg að menn geta enda-
laust rifist um það hvað kosið var um. Hér
tíðkast ekki tveggja fylkinga kerfi eins og
til að mynda á norðurlöndum þar sem skil-
in á milli hægri blokkarinnar annars vegar
og vinstri hins vegar era inngróin í stjóm-
málakerfi landanna. Þar era jafhaðarmenn
og ýmsar gerðir af vinstri og miðvinstri
flokkum í annarri, en íhaldsflokkamir og
nokkrar aðrar útgáfur af hægri og mið-
hægri flokkum í hinni. Kjósendur vita
næstum undantekningarlaust að þeir eru
að velja aðra hvora fylkinguna, svo skýrt
afmarkaða stöðu hafa flokkamir í hvorri
fylkingunni fyrir sig.
Aldrei þessu vant komu fram greini-
legar vísbendingar um fylkingamyndun í
..að vinstri fylkingin
næði að festa sam-
starfsvenjur sínar svo
í sessi að vinstri sinn-
ar og félagshyggjufólk
væri í raun sameinað
þótt það skipaði sér í
þrjá eða fjóra ólíka
flokka.
Sjálfstæðisflokkurinn er nú reiðubúinn
til að kaupa aðild sína að ríkisstjóm afar
dýra verði. Þannig mun liggja fyrir að Al-
þýðuflokkurinn fengi jafn marga ráðherra
ef hann fengist inn 1 Viðreisn og vafalaust
myndi þetta líka eiga við um aðra flokka
ef samstarf við þá væri til athugunar. Skýr-
ingarinnar á ákafa flokksins í að komast í
ríkisstjóm nú er ekki bara að leita í metn-
aði formannsins, sem er að vinna sér það
til pólitísks lífs að verða forsætisráðherra.
Oddvitar Sjálfstæðisflokksins sjá auðvitað
að með myndun ríkisstjómar allra hinna
flokkanna væri komin á nýskipan í stjóm-
málalífinu sem hæglega gæti staðið um
árabil. Flokkurinn gæti átt það á hættu að
vinstri fylkingin næði að festa samstarfs-
venjur sínar svo í sessi að vinstri sinnar og
félagshyggjufólk væri í raun sameinað
þótt það skipaði sér í þrjá eða fjóra ólíka
flokka. Margur stjómmalaforinginn hefur
átt sér þann draum að ná öllu félags-
hyggjufolki saman í einn flokk, en litlum
árangri náð. Enda þótt ný vinstri stjóm feli
ekki i sér nein fyrirheit um sameiningu
vinstrisinna og felagshyggjufólks i einn
flokk, skapar hún skilyrði til að gera
merka tilraun. Mið- og vinstriflokkar nafa
allar götur frá þvi núverandi flokkakerfi
var komið á hafl meirihluta þjóðarinnar á
bak við sig. Einhver þeirra, oft tveir sam-
tímis, hefur hinsvegar verið með Sjálf-
stæðisflokknum í ríkisstjóm i lengri eða
skemmri tíma. Eftir allar fyrri vinstri
stjómir hafa Alþýðuflokkurinn og Fram-
sokn skipst á að ganga til liðs við Sjálf-
stæðisflokkinn um myndun nýrrar stjómar.
Nú gefst hins vegar tækifæri sem vinstri
fylkmgin má ekki láta ganga sér úr greip-
um.
hágé.
Slða 3
ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 25. apríl 1991