Þjóðviljinn - 02.07.1991, Qupperneq 5

FIETTIIR
A Umsjón: Dagur Þorleifsson
„Á eftir komi sameiginleg
stefna í öryggis- og vamarmálum“
Viðtal við Felipe Gonzales, forsætisráðherra Spánar
Financial Times birti 9. maí 1991 viðtal við forsætisráðherra
Spánar, Felipe Gonzales, sem tekið var á ritstjórnarskrifstofu
biaðsins meðan hann var í opinberri heimsókn til Bretlands,
en á síðasta degi hennar kvaðst hann telja, að samkomulag
þyrfti að verða samtímis, um hinar tvær fyrirhuguðu ráðstefnur rík-
isstjórna aðildarlanda EBE, en önnur verður um efnahagslega og
peningalega samfellingu þeirra, en hin um pólitíska samfellingu
(union) þeirra, þótt sum aðildarlandanna, svo sem Bretland, hafi lít-
inn hug á hinni síðarnefndu.
Blm.: Hvenœr viljið þér, að
rikisstjórnaráðstefnurnar verði
haldnar og hvað viljið þér hafa
efst á dagskrá þeirra?
Gonzales: Að samþykktum
tímamörkum ber okkur að hafa
lokið undirbúningi að gerðum rík-
isstjómaráðstefnanna í árslok
(1991) og ætlast er til að þjóðþing-
in hafi staðfest þær fyrir árslok
(1992). Þótt mál hinnar eínahags-
legu og peningalegu séu flóknari
en hinnar pólitísku, þá held ég, að
betur horfi um árangur á henni. En
til álita kemur ekki, að ég tel, að til
annarrar ráðstefnunnar verði boð-
að, en ekki hinnar. A móti því yrðu
allmörg aðildarlönd. Sakir þessa
geta ráðstefnumar dregist litið eitt
á langinn.
Blm.: Spánn vœntir aukinna
framlaga til miður vel stœðra að-
ildarlanda, en hve mikillar aukn-
ingar?
Gonzales: Upphæðin er ekki til
umfjöllunar sem stendur, og erfítt
Tartarar
segjast eiga
Krím
ing 240 fulltrúa Krímtart-
ara, haldið í Símferopol á
Krím, lýsti því yfír fyrir
helgina með öllum þorra at-
kvæða að skaginn væri ættland
þeirra og heyrði þeim til öllu
öðru fólki fremur. Kaus þingið,
sem nefnt er kurultai upp á mið-
aldamongólsku, ennfremur
stjórnarnefnd, sem á að fara
með umboð allra Krímtartara,
hvar sem þeir eru í Sovétríkjun-
um.
„Krím er föðurland þjóðar
Krimtartara og þar hafa þeir einir
rétt til sjálfsákvörðunar,“ segir í
yfirlýsingu þingsins. Þar segir
einnig að Krimtartarar eigi að ráða
auðlindum skagans og sumar-
leyfastöðum þar, sem mikið eru
sóttir. Sá þekktasti af slíkum stöð-
um er Jalta, sem einnig er þekkt af
ráðstefnu Churchills, Roosevelts
og Stalíns þar í heimsstyijöldinni
síðari.
Krímtartarar tala tyrkneskt mál
og eru múslímar, en rekja ættir
sinar til Mongóla Djengisar stórk-
ans. Stalín lét herleiða þá af skag-
anum, vegna gruns um stuðning
við Þjóðveija, og segja þeir að um
90.000 af þeim hafi látið lífið í
þeim fiumingum. Sovéska stjómin
viðurkenndi 1987 að herleiðingin
hefði verið ólögleg, en hefur verið
hikandi við að greiða fyrir að þeir
herleiddu og afkomendur þeirra
snem aflur til Krím. Núverandi
íbúar skagans, um tvær og hálf
miljón talsins, eru flestir Rússar
og Úkraínumenn og em þeir yfir-
leitt ekki hrifnir af því að fá tartar-
ana þangað aftur. Um 150.000
þeirra hafa þó fiust til skagans síð-
ustu fjögur árin, en um 350.000
aðrir em enn á víð og dreif annars-
staðar í Sovétrikjunum.
er að fella fjárhagsáætlanir inn í
samkomulagsgerð (um efnahags-
lega og peningalega samfellingu).
Litið er nú á nokícur kennileiti á
leiðinni til uppbyggingar þess, sem
við nefnum Sameinuð Evrópa
(European Union). - Hvað efna-
hagslegri og peningalegri samfell-
ingu viðvikur, þá teljum við þörf á,
að pólitískur samruni gangi um
leið fram. Þá kemur að misjöfnuði
þeim, sem er aðildarlanda á milli
um ffamlög með tilliti til tekna
þeirra. Spánn leggur lítið eitt meira
ffam en hann fær til baka. Meðal-
tekjur á mann á Spáni em þó um
80 prósent af meðaltekjum í Evr-
ópsku samfélögunum. Auðsætt er
þannig, að sum aðildarlanda fá
meira til baka en þau leggja ffam,
jafhvel þótt hærri en meðaltekjur
hafi en Spánn, en því munu upp-
bætur á útfluttar búvörur aðallega
valda.
Blm.: I ár eru fjármál Evr-
ópsku samfélaganna í hnút vegna
þess að kostnaður af sameiginlegu
landbúnaðarstefnunni hefur farið
úr böndum.
Gonzales: Tiltölulega er staða
þeirra mála miklu betri nú en
1987. Satt að segja vildum við
gjaman fá umræður um fjárlögin í
ár, en þær verða raunar ekki upp
teknar fyrr en 1992. Ég minnist
þess, að á erfiðum fundi um fjárlög
mörg ár ffam í tímann og hallann á
þeim, sneri italski forsætisráðherr-
ann, Andreotti, sér að Jacques Del-
ors, sem gramdist, að við höfðum
ekki leyst vandann, og sagði „Del-
ors, þér ætlist þó ekki til, að við
greiðum syndagjöld okkar í eitt
skipti fyrir öll?“
Blm.: Teljið þér, að sá pólitíski
samruni (aðildarlanda), sem
ræddur verður á ríkisstjómaráð-
stefhunni, skuli taka til landvama?
Gonzales: Hjá því verður ekki
komist. Úr því að æskt er sameig-
inlegrar stefnu í utanrikismálum,
er erfitt að hugsa sér annað, en á
eftir komi (sameiginleg) stefha í
öryggis- og vamarmálum. Evr-
ópsku samfélögin geta ekki ein-
skorðað stefnu sína í utanríkismál-
um við verslun og peningaleg sam-
skipti við viðskiptaaðila sína.
Persaflóakreppan er dæmigerð um
það, sem hlýst af sameiginlegri
stefnu í utanríkismálum án sam-
eiginlegrar stefhu í vamarmálum.
Þegar friður var saminn, átti Evr-
ópa ekki hlut að máli, en Banda-
ríkin og Ráðstjómarríkin gátu sest
að samningaborðinu. En Israel og
önnur lönd í heimshlutanum eiga
70 prósent viðskipta sinna við að-
ildarlönd Evrópsku samfélaganna.
Blm.: Hvað segið þér um skipt-
an Atlantshafsbandalagsins i
framtiðinni?
Gonzales: Ég held, að besti fari
á, að við henni verði ekki hróflað í
bráð. A komandi ámm verður ekki
sú staða mála, sem fyrr á ámm var
á milli Atlantshafsbandalagsins og
Varsjárbandalagsins. Nú er um það
að ræða að halda Atlantshafs-
bandalaginu í horfi og að taka upp
sameiginlega stefnu (Evrópsku)
samfélaganna í utanrikis- og ör-
yggismálum, - Douglas Hurd (ut-
anríkisráðherra Bretlands) hefur
lagt til þessara mála: Til reynslu
látum við aðeins til okkar taka
deilur utan vettvangs Atlantshafs-
bandalagsins. En erfitt væri að
segja sem svo: Að þessu eða hinu
lýtur sameiginleg stefna okkar í ut-
anríkis- og öryggismálum, en á
heimshluta (zone) okkar hefjumst
við ekki að.
Blm.: Teljið þér, að á rikis-
stjómaráðstefnunum verði staða
ráðherraráðsins styrkt gagnvart
framkvœmdastjóminni og Evrópu-
þinginu?
Gonzales: Annað helsta vanda-
málið á pólitísku ráðstefnunni
verður að gera ekki upp á milli
stofnana (Evrópsku) samfélag-
anna. Þær vom uppbyggðar að
ákvörðunum, sem ríkisstjómir að-
ildarlanda tóku sín á milli. Þær em
uppsprottnar af samráði þeirra. Hér
á ég við mikils háttar ákvarðanir.
Af daglegum ákvörðunum hefur
framkvæmdastjómin vanda. Rikis-
stjómimar hafa hom í síðu Evr-
ópuþingsins. Afráðið var, ef til vill
ótímanlega, að setja upp þá stofn-
un, kjöma í beinum kosningum, og
þingið æskir nú réttar til stjómar-
taka á framkvæmdastjóminni.
Þinginu þurfum við að láta eftir
nokkur ítök. Láta mætti því eftir að
staðfesta útnefningu framkvæmda-
stjómarmanna. Og það mun deila
völdum með ráðherraráðinu.
Blm.: Ur þvi að Spánn hefur
notið góðs af aðild að Evrópsku
samfélögunum, hvers vegna mein-
ar hann löndum i Austur-Evrópu
aðildar?
Gonzales: Þetta er óverðskuld-
að. Frá 1975 til 1985 átti Spánn í
mjög örðugri efnahagslegri
kreppu. Við nutum uppörvunar, en
ekki eins einasta peseta í aðstoð. -
Við ættum ekki að loka augum fyr-
ir hlutunum. Ég held ekki, að
(Lech) Walesa átti sig á, að Vestur-
Évrópa muni ekki greiða reikning-
inn vegna 40 ára kommúnisma (í
Póllandi) ffemur en áður vegna 40
ára Franquisma (á Spáni). Enginn
telur sér , skylt að greiða þann
reikning. Ég veit ekki til, að halla-
laus opinber geiri sé í nokkm landi
í Vestur-Evrópu, hversu vel sem
það er stætt. Þess vegna hlýtur fé
þetta að koma ffá einkageiranum,
og einkageirinn leggur ekki út í þá
fjárfestingu, fyrr en betur sést,
hvað ofan á-verður í Austur-Evr-
ópu. - Við eina útförina í Moskvu
hitti ég frú Thatcher að máli í
kjallara breska sendiráðsins. í sjör
ár höföum við haft inngöngu í Evr-
ópsku samfélögin á orði. Þar eð
okkur gafst ekki tírni, til ítarlegra
viðræðna, minnti ég hana á sögu af
fötluðum manni í pílagrímsför í
hjólastól, sem út af vegi veltur, svo
að hann meiðist, en bað þá til Fa-
timu meyjar: „Lát ekkert verra
henda mig. Ég vil vera eins og ég
var áður. Lát mig ekki missa hend-
ur mínar eins og áður fótleggi.“
Frú Thatcher varð ekki svarafátt.
Innganga í Evrópsku samfélögin
væri tvíþætt, að hún sagði. I fyrsta
lagi yrði að gangast undir alls kon-
ar hluti til að komast inn, en inn
komin yrðum við að reyna að fella
burt alla þá hluti, sem upphaflega
var undir gengist.
Blm. : Þér biðjið Bretland að
hugsa ráð sitt varðandi Gibraltar.
Getið þér kveðið nánar að orði?
Gonzales: Sameiginleg afnot af
flugvellinum í Gibraltar liggja
beint við. A því svæði þörfnumst
við flugvallar. Fjarri virðist réttu
lagi að gera nýjan flugvöll 20 km
ffá starfræktum flugvelli, meðan
við vinnum að uppbyggingu Evr-
ópsku samfélaganna. Eg fæ ekki
séð, hvers vegna undirritaður
samningur á milli Bretlands og
Spánar skuli ekki koma til fram-
kvæmda. Um þetta þarf ekki að
velta vöngum, heldur að hafast að.
- Ef hugað er að, í hvaða átt vindar
sögunnar blása, dylst ekki, að
breytingar eru i aðsigi. Hér erum
við í fáránlegri sjálfheldu. Við föll-
umst á sameiginleg afhot af flug-
velli í Heathrow eða Barajas, en
ekki af flugvelli í Gibraltar. Bret-
landi er Gibraltar sem árleg ferð til
tannlæknis, en Spáni er Gibraltar
sem steinvala i skó árlangt.
H.J.
Eiginkona mín, móðir okkar, tengdamóðir og amma
Ólöf Ólafsdóttir
Grundargerði 21
Reykjavík
sem lést þriðjudaginn 25. júní, verður jarðsungin frá Fossvogs-
kirkju miðvikudaginn 3. júlí kl. 15:00.
Sigurjón Auðunsson
Ólafur Hjörtur Sigurjónsson Kristín Hafsteinsdóttir
Jórunn Sigurjónsdóttir
Vilberg Sigurjónsson Sigrún Andrésdóttir
Hólmfríður Sigurjónsdóttir Nils Axelsson
Guðrún Sigríður Sigurjónsdóttir
og barnabörn
Síða 5
ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 2. júlí 1991