Þjóðviljinn - 14.09.1991, Blaðsíða 7

ERLENBAM iif FRETnR
Stórveldin
semja um
Afganistan
Leiðtogar Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna hafa komist að
samkomulagi um að stöðva aU-
an hernaðarstuðning við stríð-
andi fylkingar í Afganistan.
Tvær sveitir afganskra skæru-
Uða hafa átt í stríði við stjórn-
ina í Kabúl, sem er hliðholl
Moskvu stjórninni, síðan 1979.
Bæði leiðtogar skæruliða-
hreyfinganna og Najibullah, for-
seti Afganistans, hafa lýst yfir
ánægju með ákvörðun stórveld-
anna. Það voru utanríkisráðherr-
amir James Baker og Borís Pan-
kín sem í sameiginlegri yfirlýs-
ingu lögðu til vopnahlé milli
stríðandi afla og í því skyni
ákváðu stórveldin að hætta
vopnasendingum.
Frá og með næstu áramótum
verða engar vopnasendingar ffá
Bandaríkjunum og Sovétríkjunum
til Afganistan, vopnahléi verður
komið á og jafnframt verður gert
hlé á vopnasendingum frá öðmm
aðilum.
James Baker, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, lýsti sam-
komulagi þjóðanna um málefni
Afganistan við ákvörðun Sovét-
manna um að draga herlið sitt ffá
Kúbu og viðurkenningu Sovét-
ríkjanna á sjálfstæði Eystrasalts-
ríkjanna. Þar með er mtt úr vegi
þremur stórmálum sem öll hafa
verið á dagskrá leiðtogafunda
stórveldanna undanfarin ár.
Sovétmenn drógu herlið sitt
ffá Afganistan árið 1989 en ekk-
ert lát hefúr verið á bardögum í
landinu þrátt fýrir það.
Reuter/áþs.
Forseti Júgóslavíu biður um aðstoð SÞ
Stipe Mesic, forseti Júgóslav-
íu, bað í gær Sameinuðu
þjóöirnar um að stððva
blóðbaðið í Króatíu. Hann fór
fram á það að SÞ hlutuðust til
um málefni Króatíu og jafn-
framt var skorað á Evrópuríki
að viðurkenna sjálfstæði lýðveld-
isins og aflétta vopnasðlubanni. í
yfirlýsingu Mesic segir að hann
ætli að gera lokatilraun og biðja
Sameinuðu þjóðirnar að stöðva
stríðið sem Serbar standi fyrir.
Að minnsta kosti 11 Króatar
vom drepnir í bardögum í gær, þar
Króatlskur þjóðvarðliðsmaður
vaktar þjóðbrautina milli Zagreb
og Belgrad.
Sexfaldar lántökur hjá Finniun
Samkvæmt fjárlagafrum-
varpi finnsku stjórnarinnar,
sem lagt var fram á finnska
þinginu í gær, er gert ráð fyrir
að lántaka ríkissjóðs sexfaldist
milli ára. Áformað er að taka
um 28 miljarða finnskra marka
að láni, eða sem samsvarar rúm-
um 400 miljörðum íslenskra
króna. Á þessu ári svaraði lán-
taka finnska ríkissjóðsins til
tæpra 70 miljarða íslenskra
króna.
Ríkisútgjöldin hækka um 7%
milli áranna 1991 og 1992 sam-
kvæmt ffumvarpinu, sem fyrst og
ffemst stafar af verðlagsbreyting-
um. Þó er gert ráð fyrir niðurskurði
í heilbrigðisgeiranum upp á um
150 miljarða islenskra króna.
Heilbrigðiskerfið er stærsti út-
gjaldapósturinn í fjárlögunum en
næst á eftir kemur skólakerfið þar
sem verður um 5% raunlækkun.
Áætlað er að þjóðarframleiðslan
dragist saman um 5% á þessu ári
og standi í stað á því næsta. Þá er
búist við vaxandi atvinnuleysi sem
þó er mikið fyrir. Samkvæmt spám
verður atvinnuleysið 10% á næsta
ári en er um 8% á þessu. Ekki er
gert ráð fyrir neinum
launahækkunum á næsta ári, en
samningaviðræður samtaka
launafólks og atvinnurekenda eru
hafnar.
Reuter/áþs.
af sjö í af völdum sprengjuvörpu í
Vúkovar á landamærum Serbíu og
Króatiu.
Mesic, sem er Króati, snéri sér
til Sameinuðu þjóðanna eftir að
vamarmálaráðherra landsins lét
undir höfúð leggjast að hlýða fyrir-
mælum forsetans og kalla júgó-
slavneska herinn heim ffá bardaga-
svæðunum í Króatíu. Forsetinn
lýsti því yfir að hann liti svo á að
Júgóslavía væri ekki til lengur
vegna þess að öll starfsemi ríkja-
bandalagsins væri lömuð meðan á
valdaráni hersins stæði, eins og
hann komst að orði. Upplýsinga-
málaráðherra Króatíu, Branko
Salaj, gagnrýndi í gær alþjóðlega
vopnasölubannið og sagði að það
hefði dregið úr möguleikum Króa-
tíu til að veijast ofúreflinu,
Markovic, forsætisráðherra
Júgóslavíu, sagði i gær að hann
óttaðist að átökin í Króatíu ættu
eftir að fara sem eldur i sinu um
allt sambandsríkið og allsheijar-
borgarastyijöld væri yfirvofandi.
Hann kveðst vera að reyna að
mynda nýja ríkisstjóm sem á að fá
það meginverkefni að draga úr bar-
dögunum og koma á ffiði í land-
inu.
Reuter/áþs.
Walesa sakar EB um eigingimi
Lech Walesa, forseti Pól-
lands, lýsti því yfir í gær að
Evrópubandalagið væri
bæði eigingjarnt og skammsýnt
að vilja ekki samþykkja inn-
göngu Póllands, Ungverjalands
og Tékkóslóvakíu í Evrópu-
bandalagið.
I yfirlýsingu forsetans segir að
EB ætti að líta á umbætumar í Pól-
landi sem byltingarkenndar og ein-
stæðar. Þá er í yfirlýsingunni bent
á að útflutningur Pólverja til landa
EB nemi aðeins 1% og ætti því að
skipta bandalagið miklu máli.
Ráðgjafi forsetans í utanrikis-
málum, Janusz Ziolkowski, sagði
fféttamönnum í gær að löndin þijú,
sem áður tilheyrðu Austur- Evr-
ópu, töluðu öll einni röddu hvað
varðaði Evrópubandalagið.
Það var Frakkland sem beitti
neitunarvaldi í síðustu viku gegn
áætlun um að auðvelda Póllandi,
Ungveijalandi og Tékkóslóvakíu
inngöngu í bandalagið.
Reuter/áþs.
ATrvggvi Þór Aðalsteinsson skrifr, :
Tvísýnar kosningar í Svíþjóð
Það era gömul sannindi og
kannski ný að kölski býr í iðram
Heklu. Að minnsta kosti era Svíar
ekki í miklum vafa um hvar vonda
staðinn er að finna. Til marks um
það er sænska orðatiltækið „dra át
Heklefjáll" sem á góðri íslensku
heitir „farðu til andskotans“. Kurt-
eis Svíi segir þó ekki svona ljótt
nema alvarlega hafi hitnað i kolun-
um en undanfama daga hefur legið
við að ýmsir hafi sleppt svona lög-
uðu út úr sér. Á morgun, þann 15.
september, era nefnilega kosningar
og fúlltrúar verða valdir á þjóð-
þing, héraðsþing og í sveitarstjóm-
ir.
Menn hafa m.a. deilt harkalega
um húsnæðismál og nýja sjón-
varpsrás. Hugmyndir hægri manna
um að húsaleiga skuli fylgja lög-
málinu um framboð og efiirspum
veldur deilum enda grundvallar-
breyting í sænsku húsnæðiskerfi.
Snarpar sennur hafa spunnist út af
væntanlegri sjónvarpsrás utan rík-
isrekna sjónvarpsins en þar verða
auglýsingar leyfðar. Ákvörðunin
um rásina var tekin sl. vetur en
deilan snýst um hvemig staðið hef-
ur verið að vali þess sem fær þenn-
an eftirsótta rétt. Auglýsingar hafa
hingað til aðeins verið i kapalkerf-
unum.
Höfúðlínur sænskra stjómmála
hafa lengi verið skýrar hvað varðar
rikisstjómarmyndun. Annars vegar
vinstri armurinn, þ.e.a.s. jafnaðar-
menn og Vinstri flokkurinn, og
hins vegar borgaraflokkamir svo-
kallaðir. Þeir era nú þrir á þingi,
Hægfaraflokkurinn (thaldssamir),
Þjóðarflokkurinn frjálslyndir og
Miðflokkurinn. Frá 1988 hefur
Umhverfisflokkurinn einnig átt
fúlltrúa á sænska þinginu. I um
það bil hálfa öld hafa jafnaðar-
menn oftast haldið einir um stjóm-
völinn en studdir af Vinstri flokkn-
um. Á áranum 1976- 1982 stóðu
borgaraflokkamir að ríkisstjóm og
gekk á ýmsu. í kosningunum 1988
fengu jafnaðarmenn rúmlega 40%
atkvæða. Ríkisstjóm þeirra, hefur
því verið minnihlutastjóm. Á kjör-
tímabilinu hafa þeir sótt það sem á
vantar til þeirra sem við hefúr sam-
„Samstaða borgaraflokk-
anna er heldur ekki eins
mikil og þeir hafa viljað
* H
syna
ist í hvert sinn.
Þegar menn spá nú í stöðuna er
annars vegar talað um minnihluta-
stjóm jaftíaðarmanna, svipað og
verið hefur, og hinsvegar stjóm
fjögurra borgaraflokka. Auk þeirra
þriggja sem áður vora nefndir bæt-
ist Kristdemokratiska
samhállspartiet (KDS) við. Sá
flokkur kennir sig við kristindóm
og lýðræði og er sprottinn úr safn-
aðarstarfi. Flokknum hefur ekki
tekist í fyrri kosningum að fá mann
kjörinn á þing en allar skoðana-
kannanir hafa sýnt að flokknum
muni takast það í þetta sinn. Bar-
áttan á milli þessara tveggja fylk-
inga er hörð. Borgaraflokkamir
saka jafnaðarmenn um að bera höf-
uðábyrgð á erfiðu efnahagsástandi
og vaxandi atvinnuleysi. Telja
skatta of háa, ríkisútgjöld óskapleg
og vilja skera þau niður á flestum
sviðum. (Kannast einhver við
svona prógramm?) Borgaraflokk-
amir hafa lýst yfir vilja sínum til
að vinna saman og birt sameigin-
lega stefnu í einstökum málum.
Jafnaðarmenn segja að fjögurra
flokka samsteypustjóm takist
aldrei að stjóma svo vel fari og sé
dæmd til að mistakast. Komist þeir
til valda þýði það aðfor að sænska
velferðarkerfinu sem jafnaðarmenn
og verkalýðshreyfingin hafi sam-
eiginlega byggt upp á liðnum ára-
tugum.
Samstaða borgaraflokkanna er
heldur ekki eins mikil og þeir hafa
viljað sýna. Miðflokkurinn, einn
borgaraflokkanna fjögurra, hefúr
aðra skoðun á ýmsum málum.
Flokkurinn sækir stuðning sinn að
miklu leyti til bænda og fólks í
dreiíbýli. Allar hugmyndir hinna
borgaraflokkanna, sem geta aukið
innflutning landbúnaðarvara, era
því eitur í beinum Miðflokks-
manna. Áhugi á aðild Svia að Evr-
ópubandalaginu hefur líka verið
minni af hálfu Miðflokksins en
annarra borgaraflokka, þótt þing-
menn hans hafi að lokum (eins og
flestir aðrir) stutt tillögu um að
sækja um aðild. Flokkurinn hefur
sett umhverfismál ofar á blað en
hinir flokkamir. Hann hefúr m.a.
haft vissa fyrirvara um byggingu
brúar yfir Eyrarsund vegna hugs-
anlegra skaðjegra áhrifa á lífriki
Eystrasalts. í orkumálum leggur
Miðflokkurinn mikla áherslu á um-
hverfishollar lausnir. Öll þessi mál
geta orðið erfið úrlausnarefni í
hugsanlegri samsteypustjóm.
Ekki skal útiloka þann mögu-
leika að hægt verði að mynda rík-
isstjóm af öðram toga og óvenju-
legri fyrir sænsk stjómmál. Ríkis-
stjóm jafnaðarmanna og Miðflokks
er hugsanlegur kostur. Miðflokkur-
inn á að hluta rætur sínar meðal al-
þýðu á landsbyggðinni. í ýmsum
sveitarfélögum hefur þessum
flokkum gengið vel að vinna sam-
an. Ágreiningur Miðflokksins við
Hægfara flokkinn og Þjóðarflokk-
inn gæti ýtt ffekar undir slíka
stjómarmyndun.
Tæpast er að reikna með öðr-
um flokkum við ríkisstjómarmynd-
un. Af skoðanakönnunum að
dæma fellur Umhverfisflokkurinn
út af þingi. Nýtt lýðræði, sem er
nafnið á nýjasta fyrirbrigðinu í
sænskri pólitík, fær fiilltrúa kjöma.
„Ekki skal útiloka þann
möguleika að hægt verði
að mynda rxkisstjórn af
öðrum toga og óvenjulegri
fyrir sænsk stjórnmál.
Ríkisstjórn jafnaðar-
manna og Miðflokks er
hugsanlegur kostur“
Flokkinn má staðsetja yst til hægri
og sem dæmigerðan lýðskrams-
flokk sem enginn vill vinna með.
Það skal þó ekki útiloka að borg-
araflokkamir vilji þiggja stuðning
flokksins fái hann oddaaðstöðu.
Sæti í rikisstjóm fá þeir ekki, ef
marka má orð talsmanna hægri
manna. Ef Umhverfisflokkurinn
fellur ekki út af þingi er hugsanlegt
að hann vilji ganga á einhvem hátt
til liðs við jafnaðarmenn og Vinstri
flokkinn og tryggja þannig áhrif
vinstri aflanna.
í gær (föstudaginn 13.) birtust
niðurstöður síðustu skoðanakönn-
unar fyrir kosningar. Verði niður-
staða kosninganna á sama veg
verða stjómarskipti hér í landi.
Borgaraflokkamir fjórir fá meiri-
hluta, 175 þingmenn, og þurfa ekki
á stuðningi Nýs lýðræðis að halda
sem fær 19 þingmenn. Flokkamir
fjórir geta þannig myndað rikis-
stjóm þótt meirihlutinn sé tæpur.
Umhverfisflokkurinn fellur út, eins
og áður getur. Jafnaðarmenn og
Vinstri flokkurinn fá til samans
155 þingmenn. Nýir flokkar á
þingi verða KDS og Nýtt lýðræði.
Lesendur Þjóðviljans geta bor-
ið niðurstöður könnunarinnar sam-
an við úrslit kosninganna á morg-
un. Tölur í sviga era fjöldi þing-
manna við kosningamar 1988.
% ÞINGMENN
'Hægfara flokkurinn 21,5 78 (66)
Þjóðarflokkurínn 10,9 40 (44)
Miðflokkurinn 8,4 31 (42)
KDS 7,2 26 (0)
Nýtt lýðræði 5,3 19 (0)
Umhverfisflokkurinn 3,6 0 (20)
Jafnaðarmenn 37,7 137 (156)
Vinstri flokkurinn 4,9 18 (21)
Hlutfall óákveðinna var hátt nú
rétt fyrir kosningar eða um 13%.
Það era um 800.000 manns. Ekki
má gera ráð fyrir að þeir skili sér
allir á kjörstað. Alltaf eru nokkrir
sem láta sér fátt um finnast og
liggja heima í sófa á kjördag. At-
huganir hafa leitt i ljós að stór hluti
þeirra sem ekki neyta atkvæðisrétt-
ar eru einstæðingar, oft mæður
með ung böm, fólk með skamma
skólagöngu að baki og enga form-
lega starfsmenntun. Fólk sem
margt býr við erfiðar aðstæður.
Hvemig er það? Gildir það sama á
Islandi og í Svíþjóð í þessu efni?
Hver úrslitin verða kemur í ljós
annað kvöld og fljótlega ætti að
skýrast hvers konar ríkisstjóm sest
að völdum í konungsríkinu Sví-
þjóð.
Höfundur er
starfsmaður A.B.F. í Svíþjóð.
Síða 7
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 14. september 1991