Þjóðviljinn - 02.10.1991, Page 2

Skarpar andstæður
Alþingi kom saman í gær. Framundan er átaka-
vetur í þinginu og einnig úti í þjóðféiaginu. Ríkis-
stjórnin leggur fram fjárlagafrumvarp í upphafi þings-
ins, en í því má greina stefnu ríkisstjórnarinnar í
flestum málum. Meginstefið í þeirri stefnu að verja
hag hinna efnuðu og leyfa lögmálum markaðarins
að ráða ferðinni á öllum sviðum þjóðlífsins, er þegar
Ijóst. Um það vitna upplýsingar sem borist hafa af
flárlagagerðinni undanfarnar vikur í takt við orð og
athafnir ríkisstjórnar og einstakra ráðherra. Til að fá
vinnufrið við að koma stefnu sinni í framkvæmd ætl-
ast ríkisstjórnin til þess að samtök launafólks semji
um að semja ekki í þrjú ár. Ekkert er til skiptanna,
engu er hægt að breýta, segja ráðherrarnir hver um
annan þveran og kyrja þannig sama sönginn og full-
trúar atvinnurekenda gera ævinlega við upphaf
samninga.
Ríkisstjórnin mun mæta harðri andstöðu í þing-
inu. Stjórnarandstaðan hefur sjaldan eða aldrei verið
jafn öflug og nú. Þar að auki er bakland hennar úti í
þjóðfélaginu traust með því að nálega 60% kjósenda
hafa lýst sig andvíga ríkisstjórninni. I annan stað eru
línurnar á vinnumarkaði að skerpast. Forystumenn
samtaka launafólks tala skýrt og segja að samningar
um að semja ekki og þola óbreytt eða versnandi
ástand komi ekki til greina. Þrátt fyrir erfiðleika í at-
vinnulífi verði að semja um aukinn kaupmátt fyrir þá
sem lakast eru settir, breyta verði tekjuskiptingunni í
þjóðfélaginu.
Um langt skeið hafa andstæðurnar ekki verið jafn
skýrar og nú. Annars vegar er ríkisstjórn sem stefnir
að því að gera grundvallarbreytingar á þjóðfélaginu
og hikar ekki við að hafna gildum sem hingað til hef-
ur verið sæmileg sátt um í þjóðfélaginu. Aukinn
ójöfnuður og ábyrgðarleysi gagnvart þeim sem á
einhvern hátt standa höllum fæti er orðinn mikilvæg-
ur hluti af stjórnarstefnunni. Hins vegar er stjórnar-
andstaðan, þar sem tveir af flokkunum eru nýkomnir
úr ríkisstjórn sem hélt velli í kosningunum í vor, ríkis-
stjórn sem boðaði aukinn jöfnuð og félagslega
ábyrgð. Stjórnarandstaðan hefur sterkan sameigin-
legan grunn að standa á, grunn sem nýtur mikils
stuðnings í þjóðfélaginu. Ymsir hafa látið að því
liggja að stjórnarmeirihlutinn sé ekki traustur. Það á
vissulega eftir að koma í Ijós en spyrja má: hvaða
aðra kosti á Alþýðuflokkurinn en þá að halda stjórn-
arsamstarfinu áfram úr því að hann valdi að setjast
að í hægri fylkingunni í vor?
Andstæðurnar á vinnumarkaðinum eru líka áber-
andi sterkar nú. Eftir víðtæka samninga, þar sem
stærstu samtökin náðu samkomulagi um að leiða
saman alla helstu áhrifavaldana í efnahagslífinu og
skapa þannig þjóðarsátt um stöðugleika og batnandi
lífskjör, virðast nú blasa við samningar af hefð-
bundnara tagi eftir yfirlýsingar forystumanna at-
vinnurekenda og ríkisstjórnar. Eigi að taka yfirlýsing-
arnar alvarlega stefnir í hörð átök á vinnumarkaði.
Því verður hins vegar ekki trúað fyrr en á reynir að
atvinnurekendur standi við stóru orðin. Þegar þjóð-
arsáttarsamningarnir voru gerðir, gekk þjóðin út frá
því að hún væri að fjárfesta í batnandi lífskjörum til
lengri tíma. Talsmenn atvinnurekenda tóku undir
þann skilning. Nú er komið að því að fjárfestingin fari
að skila sér. Ytri skilyrðin eru vissulega erfið, einkum
fyrir landsbyggðina. Atvinnurekendur geta staðið við
fyrirheitin í þjóðarsáttarsamningnum með því að
taka þátt í því með verkalýðssamtökunum að breyta
tekjuskiptingunni, láglaunahópunum í hag, hvað
sem stefnu ríkisstjórnarinnar líður. Sú leið er líka
best fyrir atvinnurekendur, því stefna ríkisstjórnarinn-
ar er þegar allt kemur til alls einnig að sliga heil-
brigðan atvinnurekstur í landinu.
hágé
ÞTÓÐVILnNN
Málgagn sóslalisma þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélagið Bjarki h.f..
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guðmundsson.
Ritstjórnarfulltrúar: Árni Þór Sigurösson, Sigurður Á. Friðþjófsson.
Ritstjóm, skrifstofa, afgreiðsla, auglýsingar: Siðumúla 37, Rvík.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð í lausasölu: 110 kr. Nýtt Helgarblað: 170 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 1200 kr.
LIPPT & SKOMÐ
Hart er í heimi
Um þessar mundir er vart hægt
að opna dagblöðin eða hlusta á
ljósvakamiðlana öðruvísi en að þar
sé verið að gera skil fjármálum rík-
isins. Allt kapp er lagt á að mála
skrattann á vegginn, lýsa yfir þrot-
unum sem ríkissjóður sé kominn í,
já reyndar er svo að skilja að allt
efnahags- og atvinnulíf sé komið á
heljarþröm og framtíðin sé svo
myrk að þjóðfélag íslenskt eigi sér
vart viðreisnar von.
Þeim sem fylgjast nokkuð
grannt með þjóðfélagsumræðu frá
degi til dags má ljóst vera að svart-
málun af því tagi sem mest hefur
borið á að undanfomu, er úthugsuð
og á sér mjög skýr pólitísk mark-
mið. Þessi söngur um hallann á
ríkissjóði, lélega afkomu atvinnu-
veganna, verðbólguskriðu sem er á
næsta leiti og svo framvegis, er
kyrjaður með reglulegu millibili,
alveg sérstaklega kveður rammt að
þessu þegar kjarasamningar eru
lausir. Og svo er einmitt um þessar
mundir.
Kjarasamningar eru lausir, fjár-
lagafrumvarp ríkisstjórnarinnar er
lagt fram í dag og það er alveg
greinilega verið að búa menn undir
það versta. Fjármálaráðherrann og
formaður Vinnuveitendasambands
Islands lýsa því yfir í fjölmiðlum
að það sé ekki hægt að semja um
neinar kauphækkanir eða kaup-
máttaraukningu. Þvert á móti.
Horfur á haustdögum
Margir spekingar á sviði efna-
hagsmála og hagfræðinnar ryðjast
fram á ritvöllinn til að upplýsa
þjóðina á sinn hátt um erfiðleikana
í þjóðarbúskapnum, eins og það
gjarnan heitir, og til hvaða ráðstaf-
ana þurfi að grípa.
Éinn mekíarmannanna í samfé-
laginu heitir Jóhannes Nordal og er
seðlabankastjóri með meiru. Hann
skrifar eins konar Ieiðara í Fjár-
málatíðindi sem hagfræðideild
Seðlabankans gefur út á þriggja
mánaða fresti.
I nýjasta tölublaði, maí-júlí
1991, skrifar Jóhannes m.a. undir
fyrirsögninni „Horfur á haustdög-
um“: „Fátt er til uppörvunar, þegar
litið er til þróunar efnahagsmála á
þessu ári, hvorki hér á landi né í
umheiminum. Ljóst er nú, að hag-
vöxtur í heiminum verður minni á
árinu 1991 en nokkru sinni síðan
1982, og er búizt við því, að þjóð-
arframleiðsla iðnríkja vaxi aðeins
um nálægt 1%, en í flestum þeirra
öðrum en Japan og Vestur- Þýzka-
landi verður væntanlega annað-
hvort stöðnun eða samdráttur þjóð-
arframleiðslu á árinu." Síðan segir
seðlabankastjórinn: „Þessar horfur
í efnahagsmálum umheimsins gefa
ekki til kynna, að hagstæð utanað-
komandi áhrif verði til þess að
örva atvinnustarfsemi hér á landi á
næstunni eða færa Islendingum ný
tækifæri til aukins útflutnings.
Þvert á móti er ástæða til að ætla,
að harðnandi erlend samkeppni
muni halda áfram að þrengja vaxt-
armöguleika Islendinga í nýjum út-
flutingsgreinum, en margar þeirra
hafa farið mjög halloka á síðustu
árum. Þegar við þetta bætist sam-
dráttur í afla vegna veikrar stöðu
fiskstofna kringum landið, getur
orðið erfitt að rifa efnahagsstarf-
semina hér á landi upp úr þeirri
lægð, sem hún hefur nú verið í um
þriggja ára skeið. Einu björtu von-
irnar eru bundnar við áætlanir um,
að hafnar verði framkvæmdir
vegna nýs álvers á næsta ári, en
lokaákvarðanir í því máli verða þó
ekki teknar fyrr en seint á vetri
komanda."
Seðlabankastjórinn, sem líka er
stjórnarformaður Landsvirkjunar
og formaður álviðræðunefndar, tel-
ur sumsé að fátt sé um fína drætti í
efnahags- og atvinnulífi hérlendis
á næstunni, nema auðvitað álverið
sem hann er að semja um við út-
iendinga. Það er nú allur frumleik-
inn!
Engar launahækkanir -
takk!
Jóhannes heldur síðan áfram á
sömu nótunum að tala um minnk-
andi afla, ríkissjóðshallann, við-
skiptahallann við útlönd og dregur
þá ályktun að allur þessi vandi
þýði að ekki sé hægt að blása lífi í
atvinnustarfsemina með aukinni
innlendri eftirspurn því þá myndi
verðbólgan rjúka af stað og allt
það. Þá er komið að launamálun-
um; vitaskuld er ekkert svigrúm til
að hækka launin eða auka kaup-
máttinn að mati seðlabankastjóra
því hann skrifar svo: „Eina færa
leiðin virðist að leggja megin-
áherzlu á stöðugleika í launum og
verðlagi og lækkun opinberra út-
gjalda, en þannig yrði lagður
grundvöllur að batnandi afkomu
atvinnuvega og aukinni fram-
leiðslustarfsemi." Þar með er það
ljóst; Seðlabankinn telur ekki svig-
rúm til að standa við fyrirheitin frá
því að þjóðarsáttarsamningarnir
voru gerðir í febrúar á síðasta ári, í
sama dúr talar formaður Vinnuveit-
endasambandsins og óneitanlega
læðist að manni sá grunur að það
hafi heldur aldrei staðið til að
standa við fyrirheitin um að launa-
fólk skyldi uppskera í samræmi við
það sem það sáði. Enginn mælir
þvi mót að launafólk hafi fómað
mestu í þjóðarsáttarsamningunum,
en þá er líka kominn tími til að það
sjái árangur af sínu streði. Og ef
það er svo að ekki sé svigrúm til
almennra launahækkana, þá verður
að breyta tekjuskiptingunni í sam-
félaginu þannig að þeir launa-
lægstu fái kaupmáttaraukningu á
kostnað þeirra sem þiggja hundruð
þúsunda í mánaðarlaun. Þar er
sannarlega af mörgu og miklu að
taka.
Það er síðan umhugsunarefni
hvernig þessi boðskapur seðla-
bankastjóra á að ganga upp sam-
tímis: minnkandi ríkisumsvif til að
draga úr lánsíjárþörf ríkisins og
(járfestingar í nýju álveri sem kost-
ar miljarða og hlýtur að auka láns-
ljárþörfina og þar með þrýsta vöxt-
unum upp. Nema auðvitað að það
eigi að skera svo hressilega niður
útgjöld til samgöngumála, skóla-
mála, heilbrigðismála o.s.frv. að
eitt álver ríði ekki baggamun.
Taglhnýtingar
Evrópubandalagsins
Vitaskuld lelur bankastjóri
Seðlabankans að líta beri til þróun-
arinnar í Evrópu sem fyrirmyndar
og jafnvel að íslendingar eigi að
gerast taglhnýtingar hennar og á
það ekki síst við um gengismálin.
Launa- og verðlagsmálin eru svo
auðvitað hluti af þessu öllu saman
eins og segir í leiðara Jóhannesar:
„Þegar litið er til þess árangurs,
sem náðst hefur að undanfomu til
lækkunar verðbólgu hér á landi,
annars vegar og til gengis- og
verðlagsþróunar í helztu viðskipta-
löndum íslendinga hins vegar, er
ekki vafi á því, að grundvallarfor-
senda efnahagsstefnunnar hlýtur að
vera sú að tryggja enn frekari stöð-
ugleika í þróun verðlags- og fram-
leiðslukostnaðar hér á landi á
næstu árum. Markmiðið í því efni
má ekki setja lægra en svo, að þró-
un verðlags og launakostnaðar
verði heldur fyrir neðan það, sem
hún væntanlega verður að meðal-
tali annars staðar í Vestur-Evrópu.
Jafnframt er mikilvægt að draga
svo úr lánsíjárþörf ríkisins og op-
inberra aðila, einkum húsnæðis-
lánasjóðanna, að raunvextir geti
farið lækkandi að nýju og aukið
svigrúm skapist til ljármögnunar í
atvinnurekstri." Um ,gengismálin
segir Jóhannes svo: „I því efni er
varla um annan kost að velja en að
feta í fótspor nágrannaþjóðanna og
fylgja áfram fastgengisstefnu, er
miði að því lokatakmarki, að ís-
lenzka krónan tengist Evrópumynt-
einingunni ECU“.
Hér er verið að koma því sjón-
armiði á framfæri að því fastar sem
ísland sé fjötrað í hlekki Evrópu-
bandalagsins og skrifræðis þess,
því betri verði afkoma atvinnuveg-
anna og ríkissjóðs og því betri
verði kjör almennings. En ætli það
sé ekki hætt við því að þetta gylli-
boð standist álíka vel og fyrirheitin
sem gefin voru við þjóðarsáttar-
samningana og hefðu átt að tryggja
launafólki kaupmáttaraukningu
einmitt nú.
Eitthvað láta efndimar á sér
standa.
ÁÞS
ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 2. október 1991
Síða 2