Þjóðviljinn - 17.10.1991, Blaðsíða 5

Ríkisstjómin andvíg þj óðar-
atkvæðagreiðslu um EES
Ríkisstjórnin mun ekki
styðja tillögu um að
hugsanlegur samningur
um aðiid Islands að Evr-
ópsku efnahagssvæði verði bor-
inn undir þjóðaratkvæði.
Þetta kom fram í svari Jóns
Baldvins Hannibalssonar við fyrir-
spum Svavars Gestssonar í lok
umræðna utan dagskrár á Alþingi í
gær um samninga um Evrópskt
efnahagssvæði.
Það var Steingrímur Her-
mannsson sem hóf umræðuna.
Rakti hann sögu málsins allt
frá því að Island gerði viðskipta-
samning sinn við EB 1976, sem
kenndur er við „bókun 6“ og felur
í sér „besta viðskiptasamning sem
nokkurt erlent ríki hefur gert við
bandalagið". Steingrimi var í mun
að vita hvemig ,þeir fyrirvarar
myndu halda sem Island hefði gert
varðandi framkvæmd „frjórfrelsis-
ákvæðanna" innan EES, og rakti
þá fyrirvara sem hann hefði sett
fram á fundi forsætisráðherra
EFTA í Osló vorið 1989.
Jón Baldvin sagði að samn-
ingamönnum EB væri nú ljóst að
hans mati að ekki þýddi, að fara
fram á veiðiheimildir við ísland né
heldur heimildir til fjárfestinga i
útgerð eða frumvinnslu sjávaraf-
urða. Hins vegar stæðu nú átökin
um aðild að tollfrjálsum markaði
EB. „Þar eru hagsmunir okkar ekki
fyrst og firemst fólgnir í því að fá
aflétt þeim 2 miljarða kr. álögum
sem við nú greiðum á fiskmörkuð-
um EB, heldur er aðalatriði máls-
ins að hnekkja þeirri tollastefhu
bandalagsins sem miðar að því að
gera okkur að útflytjendum á
ódýru hráefni og vinnuafli. Takist
það mun það breyta starfsskilyrð-
um íslensks sjávarútvegs í mikil-
vægum atriðum, og þá mun fleira
breytast í kjölfarið,“ sagði Jón
Baldvin.
Hann sagði að meginfyrirvör-
um íslands hefði öllum verið hald-
ið til haga: ekki yrði um að ræða
heimild til fjárfestinga í sjávarút-
vegi, orkulindum eða virkjunum,
almenn öryggisákvæði myndu
tryggja að endanleg ákvörðun um
búsetu- og atvinnurétt væri hjá ís-
lenskum stjómvöldum, leyfilegt
væri að setja búsetuskilyrði fyrir
kaupum á jarðeignum og fasteign-
um o.s.frv.
Talsmenn stjómarandstöðunnar
drógu í efa að þessir fyrirvarar
væm nægilega tryggir i sumum til-
fellum.
Ólafur Ragnar Grímsson sagði
að það hefði verið rétt hjá Stein-
grimi Hermannssyni að hefja þessa
umræðu með því að fjalla um bók-
un 6, því þar stæði svart á hvitu að
Islendingar ættu að fá niðurfell-
ingu tolla á fiskafurðum sínum
gegn því að þeir felldu niður tolla á
öllum framleiðsluvömm EB-rikj-
anna að landbúnaðarvörum undan-
skildum.
Ólafur Ragnar sagði að sam-
kvæmt ummælum Jóns Baldvins
fæli mesti hugsanlegi ávinningur
EES- samningsins í sér að við
fengjum það sem EB skuldbatt sig
til að veita 1976 gegn niðurfellingu
íslenskra tolla. Svo virtist sem EB
ætlaði nú að selja sama hlutinn
tvisvar, fyrst gegn niðurfellingu ís-
lenskra tolla, og nú gegn óheftum
aðgangi að íslenskum fjármagns-
og vinnumarkaði. „Þeir fengu sína
niðurfellingu fyrir áratug, en hafa
ekki staðið við sín fýrirheit,“ sagði
Ólafur, og benti jafnframt á að fyr-
irsjáanlegt væri að ekki yrði um
fullan aðgang að ræða með allar
sjávarafurðir í þessari lotu. Minnti
hann á þau orð Davíðs Oddssonar
og Þorsteins Pálssonar að óheftur
aðgangur að tollfrjálsum markaði
EB með allar sjávarafurðir væri
forsenda þátttöku Islands í EES og
spurði hvers vegna væri verið að
halda þessum samningaviðræðum
áfram. Með þeim væri verið að af-
nema sérréttindi íslenskra ríkis-
borgara sem hefðu áunnist við lýð-
veldisstofnunina 1944.
Kristín Einarsdóttir tók í svip-
aðan streng og sagði að EES-
samningur myndi fela í sér afsal á
fullveldi og sjálfsákvörðunarrétti
íslendinga. Hún sagði jafnframt að
„einangrun Islands yrði meiri inn-
an tollmúra EB en utan“ og boðaði
söfhun undirskrifta gegn aðild að
EES um land allt.
Eyjólfur Konráð Jónsson og
fleiri bentu á að með samningnum
væri ekki stefht að aðild að EB og
að háskalegt væri að rugla þessu
tvennu saman. Eyjólfur tók undir
orð Ólafs Ragnars um að EB hefði
ekki staðið við bókun 6 og benti á
að bæði Mitterrand Frakklandsfor-
seti og Henning Christoffersen, að-
stoðarifamkvæmdastjóri EB, hefðu
viðurkennt þetta.
Bjöm Bjamason sagði að Evr-
ópuhugsjónin væri nú sterkasta
stjómmálaaflið í Evrópu, og gengi
þvert á alla stjómmálaflokka í álf-
unni. Sagði hann samninginn vera
forgangsverkefni allra EFTA-
ríkja, en hins vegar væri ljóst að
sama gilti ekki um EB. Bandalagið
væri nú upptekið af því að stilla til
friðar í Júgóslavíu og endurskoða
öll samskipti sín við riki Mið- og
Austur-Evrópu.,
Halldór Ásgrímsson sagði
væntanlegan samning um EES
eiga að hafa það markmið að
styrkja efnahagslegt sjálfstæði ís-
lands. Hann andmælti fullyrðingu
Olafs Ragnars um að bókun 6
veitti fullan rétt til tollfijálsra við-
skipta með fiskafurðir. EB hefði
sagt að samningaviðræðum vegna
bókunar 6 væri ólokið, og því
myndi ekki duga að hamra á henni.
Halldór sagði að óraunsærrar bjart-
sýni hefði gætt hjá utanríkisráð-
herra um lausn málsins, en sagðist
engu að síður vona að viðunandi
samkomulag næðist.
Steingrímur Hermannsson
sagði í siðustu ræðu fyrir þinghlé
að Framsóknarflokkurinn væri
ekki andvígur því í sjálfu sér að
samkomulag næðist um evrópskt
efhahagssvæði. En endanlegt sam-
þykki hans myndi ráðast af því
hveijar yrðu niðurstöður ýmissa
mikilvægra mála sem enn væru í
óvissu.
Steingrímur sagðist hins vegar
ekki óttast það að ísland myndi
einangrast frá öðrum þjóðum ef
niðurstöður samningsins yrðu ekki
viðunandi. Sagði hann Islendinga
geta tekið upp einhliða mörg þau
atriði sem fælust í samningnum til
þess að samræma íslenskt við-
skiptaumhverfí því sem gildir í ná-
grannalöndunum. Varaði hann við
svartsýnistali um að hér færi allt í
kaldakol ef ekki næðist viðunandi
samningur á þessu stigi málsins.
-ólg
Kvóti Elínar
dýr og
áhættan mikil
Kennaraháskólanemar I starfskynningu. Nemendur á fyrsta ári I Kennaraháskóla (slands heimsóttu ritstjóm Þjóð-
viljans ( gær til að kynna sér hvernig dagblað verður til. Á myndinni er Vilborg Davíðsdóttir blaðamaður að útlista
fyrir þeim þá möguleika sem tölvan býður uppá við vinnslu fréttar. Mynd: Kristinn.
Tekjur sjómanna hafa hækkað mun
meira en tekjur annarra stétta
Meðalárstekjur sjómanna eru um 750 þúsund krónum hærri
en annars launafólks. Tekjur sjómanna hækkuðu einnig
meira en annars launafólks milli áranna 1989 og 1990 eða
um 19,5% á móti 12,3% meðaltalshækkun annarra. Launatekjur
einstakiinga á Vestfjörðum hækkuðu og meira milli ára en launa-
tekjur annarra iandsmanna.
etta er afar dýr kvóti og
áhættan sem við tökum æði
mikil, en okkar ávinningur
er fyrst og fremst sá að koma við
meiri hagræðingu og nýta skipa-
stólinn betur, þ.e. veiða kvóta átta
skipa af sjö skipum, segir Jón
Páll Halldórsson framkvæmda-
stjóri Norðurtangans á ísafirði
um væntanleg kaup Norðurtang-
ans og Frosta í Súðavík á hluta-
bréfum Byggðastofnunar í Fisk-
iðjunni Freyju á Suðureyri.
Samningamir eru háðir sam-
þykki forkaupsréttarhafa. Þeir em
starfsmenn og aðrir hluthafar, m.a.
Suðureyrarhreppur og Útvegsfélag
samvinnumanna.
Jón Páll segir samstarf Frosta
og Norðurtangans á undanfömum
árum hafa skilað báðum góðum ár-
angri og í þessum aflasamdrætti sé
hægt að koma við meiri hagræð-
ingu með samvinnu þriggja fyrir-
tækja og betri nýtingu á skipastóln-
um. Norðurtanginn hefur selt Frosta
rækjuafla og fengið botnfisk í stað-
inn. „Það er einhver svona sam-
vinna sem ég held að gæti komið
öllum að notum," segir Jón Páll.
Aðspurður kvaðst hann búast við
því, að með tímanum yrði reynt að
sérhæfa fiskvinnslumar þannig að
sem mest fengist út úr hráefhinu.
Hann segist ekki vilja lita á
þennan samning sem „félagsmála-
starfsemi“ af hálfu fyrirtækjanna,
það orð ætti betur við um þá
ákvörðun Byggðastofhunar að taka
tilboði Frosta og Norðurtangans,
ffemur en Hrannar hf.,sem gerir út
togarann Guðbjörgu ÍS. í tilboði
hennar var ekki gert ráð fyrir skil-
málum um rekstur fiskvinnslunnar
á Suðureyri.
Ingimar Halldórsson, fram-
kvæmdastjóri Frosta, tekur undir
þau orð að sá kvóti sem fæst með
þessum hætti sé heldur dýr, en
ávinningur fyrirtækisins sé fyrst og
fremst auknar aflaheimildir fyrir
skipin þijú í Súðavík og þessi fjár-
festing eigi að skila sér til lengri
tíma litið. „Það er okkar ásemingur
og vilji að hætta að gera Elínu Þor-
bjamardóttur út. Minnkandi afla-
heimildir hafa gert það að verkum
að við höfum ekki getað gert út
okkar skip með fullum afköstum,"
segir hann.
Fiskvinnsla Frosta hefur þó haft
nægilegt hráefhi og Ingimar segir
ekki ætlunina með þessum kaupum,
ef af verður, að fá meira hráefni til
vinnslu. „Við höfum alla tíð látið
nokkuð frá okkur, bæði erlendis og
innan lands,“ segir hann.
Norðurtanganum hefur hins
vegar ekki tekist að reka sitt frysti-
hús með fullum afköstum og í haust
hefur ekki einu sinni verið hægt að
halda uppi fullri dagvinnu, að sögn
Jóns Páls, þrátt fyrir það að þijú
skip fyrirtækisins hafi verið að eins
og þau hafa leyfi til. Hann og Ingi-
mar leggja þó báðir áherslu á að
fiskvinnslan á Suðureyri verði ekki
látin mæta afgangi með hráefhi,
enda augljóst að það er hagur Norð-
urtangans og Frosta, jafnt sem Súg-
firðinga, að Freyja hafi eðlileg
rekstrarskilyrði þannig að vinnslan
geti greitt útgerðunum fyrir hráefn-
ið.
Skipin munu landa þeim afla
sem þarf á Suðureyri, a.m.k. þar til
jarðgöng verða tilbúin. „Það er
ávinningur fyrir fjórðunginn að
kvótinn haldist innan hans,“ segir
Ingimar. „Það er auðvitað erfitt að
yfirtaka svona miklar skuldir til að
fjármagna kvótakaup og kvótinn
kannski dýrari fyrir bragðið. Freyja
er illa stödd fjárhagslega sem kunn-
ugt er og það er ekki hlaupið að því
að koma þeim málum í lag.“ -vd.
Undanfarið hefur Þjóðhags-
stofnun verið að meta tekjur lands-
manna og dreifingu þeirra út frá
skattframtölum síðustu ára. I ný-
legri skýrslu stofnunarinnar kemur
fram að atvinnutekjur manna á ár-
inu 1990 eru 12,3% hærri en þær
voru árið 1989. Meðalatvinnutekj-
ur voru 1 miljón og 55 þúsund
krónur. Fyrir kvænta karlmenn
voru þær 1 miljón og 830 þúsund
krónur á ári. Meðalatvinnutekjur
sjómanna voru á sama tímabili 1
miljón og 800 þúsund krónur, en
tekjur sjómanna í fullu starfi voru
2 miljónir 899 þúsund krónur eða
242 þúsund krónur til jafnaðar á
mánuði.
Greining Þjóðhagsstofnunar á
atvinnutekjum nær til tæplega 133
þúsund einstaklinga. Þegar saman-
burður milli ára var skoðaður kom
í ljós að karlmenn höfðu hækkað
um 12,5% frá árinu á undan en
hækkun hjá kvenfólki var aðeins
minni eða 11,8%. Hlutfallið milli
karla og kvenna hefur um langt
skeið leikið á bilinu 49-50%.
Hækkun atvinnutekna kvenna hef-
ur verið heldur minni en karla und-
anfarin ár. Þegar atvinnutekjur
kvæntra karla og giftra kvenna eru
skoðaðar kemur í ljós að atvinnu-
tekjur kvenna eru 39,5% af tekjuin
karla.
Mögulegt er að taka sjómenn
sérstaklega út úr í greiningu Þjóð-
hagsstofhunar þar sem sjómanna-
frádráttur er færður sérstaklega í
skattframtölin. Alls fengu 9.075
framteljendur sjómannaafslátt árið
1990. Meðallaun þeirra er fengu
sjómannaafslátt síðasta ár voru
1.800 þúsund krónur, en þá er ein-
göngu miðað við tekjur þeirra af
sjómennsku. Af þessum hópi skil-
uðu rúmlega 4.100 að minnsta
kosti 274 lögskráðum dögum og
voru meðaltekjur þeirra 2.899 þús-
und krónur. Hækkun sjómanna fra
árinu 1989 var umtalsvert meiri en
annars launafólks, eða 19,5%.
Meðaltekjur einstaklinga skipt
eftir kjördæmum voru hæstar á
Vestfjörðum eða 7% yfir landsm-
eðaltali, næsthæstar voru þær á
Reykjanesi eða 5% yfir landsmeð-
altalinu. Þegar litið er á hækkanir á
milli ára eftir kjördæmum kemur í
ljós að hún er mest á Austurlandi
eða 15,5% og komu síðan Vestfirð-
ingar næstir með rúmlega 14%
hækkun.
-sþ
Síða 5
ÞJÓÐVlLJiNN Fimmtudagur 17. október 1991