Þjóðviljinn - 18.10.1991, Page 15

F R É T T I R
Landhelgisgæslan gangi í herinn
Þyrlunefnd Alþingis hefur lagt
til að Landhelgisgæslunni
verði falinn rekstur allra björg-
unarþyrlna á landinu og að
Bandaríkjaher verði látinn
greiða íslendingum fyrir björg-
unarþjónustu fyrir herstöðina
á Miðnesheiði er taki yfir eftir-
litssvæði björgunarsveitar
hersins, sem nær frá suður-
odda Grænlands í vestri að
Bretlandseyjum í austri og
langt norður í nöf yfir svæði
sam „skarast við svæði sem
falla undir heri Breta og Norð-
manna".
Koma þessar hugmyndir ffam í
greinargerð Alberts Jónssonar,
framkvæmdastjóra Öryggismála-
nefndar, sem birt er í skýrslu
þyrlunefhdar. Segja nefhdarmenn í
áliti sinu að ekki sé hægt að taka
afstöðu til kaupa á björgunarþyrlu
fyrir Landhelgisgæsluna fyrr en
ríkisstjómin hafi tekið afstöðu til
þessara hugmynda Alberts og átt
nauðsynlegar viðræður „á stjóm-
málalegum forsendum“ við banda-
rísk stjómvöld.
I álitsgerð nefndarinnar kemur
fram að Landhelgisgæslan eigi nú
eina björgunarþyrlu og eina smá-
þyrlu og að auk þess séu á landinu
3 þyrlur Bandaríkjahers og fjórar
nýjar séu væntanlegar auk elds-
neytisvélar sem fyllt geti þyrlumar
á flugi. Því sé „með engu móti
hægt að segja að hættuástand ríki
hér vegna skorts á björgunarþyrl-
um“.
Vill nefndin að stjómvöld
kanni það í viðræðum við banda-
rísk stjómvöld hvort Landhelgis-
gæslan geti ekki tekið að sér alla
þessa starfsemi út á reikning, eða
að öðrum kosti stofnað til sam-
starfs við Bandaríkjaher um rekstur
björgunarþyrla. Telur nefndin að
endurmeta þurfi hlutverk Land-
helgisgæslunnar með tilliti til þess
hvort „unnt sé að taka upp skipu-
lagsbundið samstarf við Vamarlið-
ið rheð einum eða öðmm hætti.“
Ekki vom þó allir ráðgjafar
nefhdarinnar á þeirri skoðun fram-
kvæmdastjóra Öryggismálanefnd-
ar, sem nefndin gerir að sinni.
Þannig segir Jón Baldursson lækn-
ir í álitsgerð sinni til nefndarinnar
að eftir 15 ára reynslu af leitar- og
björgunarstörfum sé hann_ „ein-
dregið þeirrar skoðunar, að íslend-
ingar eigi að stefna að þvi að ann-
ast sjálfir alla almenna björgunar-
þjónustu í landinu og á hafinu um-
hverfis það.“
Jón segir enn fremur að
„reynslan hafi sýnt að séu lands-
menn rétt þjálfaðir og vel útbúnir
geti enginn innt björgunarstörf jafn
vel af hendi og þeir“. Segir hann
að „þótt björgunarsveit Vamarliðs-
ins hafi löngum reynst okkur ís-
lendingum hliðholl og sé þraut-
þjálfuð, þá hafi ókunnugleiki á
staðháttum stundum torveldað
henni störf hér á landi“.
Jón bendir einnig á að skyldur
björgunarsveitarinnar séu ffamar
öðra hemaðarlegs eðlis. „Hemað-
arleg verkefhi verða að öllu jöfnu
að ganga fyrir aðstoð við almenna
borgara, og starfsemin krefst vissr-
ar leyndar af öryggisástæðum, sem
stundum getur hindrað samskipti
við borgaralega björgunaraðila,“
segir Jón og bendir á að víða í
Bandaríkjunum treysti menn t.d.
ekki á herinn til að gegna almenn-
um björgunarstörfum, en leiti
fremur til hans með óvenjulega
erfið eða viðamikil verkefni, sem
borgaralegir aðilar ráði ekki einir
við.
Niðurstaða Jóns Baldurssonar
er því að eðlilegt sé að við íslend-
ingar stefnum að því að vera sjálf-
bjarga að leysa öll algeng verkefhi
við leit, björgun og bráða sjúkra-
flutninga. Segir Jón jafnframt að
þörf sé á að efla núverandi þjón-
ustu Landhelgisgæslunnar á þessu
sviði og að nauðsynlegt sé að hafa
a.m.k. tvær fullkomnar björgunar-
þyrlur, er séu kraftmeiri en þær
sem nú séu í notkun.
Þyrlunefnd var skipuð 24. mai
sl. I henni sitja: Bjöm Bjamason
alþm., formaður, Þorsteinn Geirs-
son ráðuneytisstjóri, Gunnar Berg-
steinsson, forstjóri Landhelgis-
gæslunnar, Róbert Trausti Áma-
son, skrifststj. vamarmálaskrifstofu
utanrikisráðuneytisins, og Þórhall-
ur Arason, skrifstofuistjóri í fjár-
málaráðuneytinu.
-ólg.
Útgerðarfyrirtæki
með hæstu launin
Utgerðarfyrirtæki skipa 58
efstu sætin á lista yfir fyrirtæki
sem greiða hæstu meðallaun í
landinu. Meðallaunagreiðslur
þessara 58 fyrirtækja eru á
bilinu 6,8 miljónir á ári niður í
rúmlega 3,1 miljón. Þessar
upplýsingar er að finna í nýj-
asta tölublaði Frjálsrar versl-
unar, en þar er árleg úttekt
blaðsins á 100 stærstu fyrir-
tækjum landsins.
Sambandið er enn stærsta fyrir-
tækið í landinu með veltu upp á 23
miljarða króna. Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna er næststærst með
veltu upp á 17 miljarða króna og í
þriðja sæti er Landsbanki íslands
Verkfall
farmanna
hófst ó
miónætti
Eftir árangurslausar
samningaviðræður milli
Sjómannafélags Reykja-
víkur og Vinnuveitenda-
sambandsins í gær hófst
verkfall það sem boðað
hafði verið á miðnætti
Að sögn Birgis Björvins-
sonar, eins samningamanna
Sjómannafélagsins, þýðir
þetta að öll farmskip í kaup-
skipaflotanum munu leggjast
við stjóra er þau koma til
heimahafnar. Birgir sagði að
það verkfall sem nú væri
hafið myndi standa yfir í
eina viku. Þá yrðu siglingar
leyfðar aftur í hálfan mánuð
og siðan kæmi til einnar viku
verkfalls aftur ef ekki yrði
búið að semja. „Málið snýst
aðallega um þriggja prósenta
lauahækkun sem samið var
um skömmu fýrir þjóðarsátt-
ina. Við höfum enn ekki
fengið þessa hækkun og um
það stendur deilan,“ sagði
Birgir.
Hann sagði að ef ekki
yrði búið að semja eftir
seinni verkfallsvikuna væri
ljóst að til harðari aðgerða
þyrfti að grípa.
-sþ
með veltu upp á 14 miljarða króna.
Þessi þijú fyrirtæki skipuðu einnig
efstu sætin í fyrra. Flugleiðir skipa
svo fjórða sætið en vom í 7. sæti í
fyrra. I fimmta sæti er svo SÍF,
ÁTVR í sjötta, KEA í sjöunda, ís-
lenska álfélagið í 8. en það skipaði
4. sætið í fyrra, Hagkaup í 9. og ís-
landsbanki í 10.
ÁTVR skilar langmestum
hagnaði af öllum fyrirtækjum, eða
rúmum 6 miljörðum króna. Lands-
virkjun skilar rúmum miljarði
króna í hagnað en önnur fyrirtæki
bijóta ekki miljarðamúrinn. Flug-
leiðir em með 710 miljónir í hagn-
að og IBM 566 miljónir.
I Fijálsri verslun er einnig listi
yfir þau fyrirtæki sem greiddu
hæstu launin og einsog fyrr sagði
em útgerðarfyrirtæki í 58 efstu
sætunum. Hrönn á ísafirði greiddi
árið 1990 hveijum starfsmanni að
meðaltali 6.832 þúsund krónur,
Gunnar Hafsteinsson útgerðarmað-
ur í Reykjavík 6.230 þúsund krón-
ur og Samheiji á Akueyri 6.193
þúsund krónur.
-Sáf
Samstarfsnefnd námsmannahreyfmganna kynnti i gœr athugasemdir sinar við hugmyndir nefndar um breytingu á nú-
verandi námslánakerfi. Frá vinstri sitja Kristinn H. Einarsson, framkvœmdastjóri Iðnnemasambands Íslands, Stein-
unn V. Oskarsdóttir, formaður Stúdentaráðs Háskóla Islands, Bjarni Ingólfsson, formaður Bandalags íslenskra sér-
skólanema, og Ingólfur Jóhannesson, varaformaður Sambands íslenskra námsmanna erlendis. Mynd: Jim Smart.
Uncjt fólk ó að borga
fyrir fortíðarvanda
Ef hugmyndir nefndar um breyt-
ingar á gildandi námslánakerfi
ná fram að ganga, verður það,
að sögn námsmanna, til þess
að ungu fólki verður gert ókleift
að standa í fjárhagslegum
skuldbindingum, eins og hús-
næðiskaupum, meðan á endur-
greiðslu stendur. Ennfremur
segja námsmenn að þær tvær
meginforsendur sem nefndin
gengur út frá í sparnaðarreikn-
ingum sínum gangi á skjön hvor
við aðra og séu í raun óraun-
hæfar.
Samstarfsnefnd námsmanna-
hreyfinganna kynnti í gær athuga-
semdir sínar varðandi hugmyndir
nefndar um breytingar á námslána-
kerfinu, en Ólafur G. Einarsson
menntamálaráðherra skipaði þá
nefnd í sumar. í máli nemendanna
kom fram að þeim er fullljós sá
vandi er Lánasjóðurinn á við að
etja í dag. Þeir sögðu í þessu sam-
bandi að þeir óvenjulega stóm fæð-
ingarárgangar sem nú færa í gegn-
um kerfið legðust með meiri þunga
á það en gert hefði verið ráð fyrir í
hönnun þess. Það væri því tvennt
til ráða; annars vegar að breyta
kerfinu þannig að það hæfði þeim
fjölda er nú kysi að mennta sig, og
hins vegar að bylta því þannig að
færri einstaklingar gætu leitað sér
menntunar. Af hugmyndum nefnd-
arinnar væri greinilegt að síðari
kosturinn hefði verið valinn.
I athugasemdum námsmanna
segir að tillaga nefndarinnar um að
stytta endurgreiðslutímann, þannig
að námslánin yrðu greidd upp á
þrefoldum námstíma, yrði stómm
hópi lánþega ofviða. Einnig væri
ljóst að með svo þungri greiðslu-
byrði af námslánum væri verið að
útiloka fólk frá húsbréfakerfinu,
þar sem tekjur þess eftir afborganir
námslána myndu ekki nægja til að
standast greiðslumat Húsnæðis-
stofhunar.
Hugmyndir nefndarinnar um
vexti á námslán sæta einnig ámæli
hjá námsmönnum. Þeir segja að
það feli í sér gmndvallarstefnu-
breytingu frá þeim viðhorfum sem
hingað til hafi gilt um námsaðstoð.
Þeir benda á að námslánin séu ekki
fjárfestingarlán heldur framfærslu-
lán. Lánin sem námsmönnum
standi til boða nú séu að fullu verð-
tryggð og borgi því nemar þau að
fullu til baka. Ef vextir verði settir
á þau þýði það ekki annað en að
ungt fólk í dag eigi að greiða for-
tíðarvanda sjóðsins.
Samstarfsnefnd námsmanna-
hreyfinganna segir í athugasemd-
um sínum að ef tillögumar um að
endurgreiðslutími námslána verði
miðaður við þrefaldan námstíma
en fari þó aldrei yfir 10% af heild-
artekjum séu settar í samhengi við
almenn laun f landinu, komi í ljós
að fyrir stóran hluta lánþega gangi
dæmið aldrei upp. Eitt af fjölda
dæma er námsmenn settu upp til að
sanna mál sitt gerir ráð fyrir ein-
stæðu foreldri í þriggja ára námi.
Þar yrðu heildarlán viðkomandi
einstaklings um 2,6 miljónir króna.
Ef viðkomandi einstaklingur hefur
síðan 1 miljón króna í tekjur á ári
yrði greiðslubyrðin 36,25% af
heildarlaunum eða um 350 þúsund
krónur á ári eftir að námi lýkur.
Fjöldi annarra atriða i hug-
myndum nefndarinnar er gagn-
rýndur í athugasemdum náms-
manna. Þar segir t.d. að hugmyndir
um að binda lánshæfni við 20 ára
aldur bendi til þess að nefndin setji
iðn- og starfsnám á annan stall en
bóknám. Ákvörðun sem tekin hafi
verið á sínum tíma um að gera iðn-
nám lánshæft hafi komið frá at-
vinnulífinu og telja námsmenn að
þær forsendur hafi ekkert breyst.
Bent var á að í dag njóti um 500
iðnnemar undir 20 ára aldri lána úr
Lánasjóðnum. Ef reglum um aldur
yrði breytt yrði allur þessi hópur
tekinn sérstaklega út úr kerfinu og
finnst námsmönnum það ófært
með öllu.
I núverandi námslánakerfi falla
endurgreiðslur niður ef viðkom-
andi andast. í hugmyndum nefnd-
arinnar segir að þetta eigi að fella
niður og gera kröfur í dánarbú við-
komandi. Námsmenn segja þetta
gott dæmi um þau vinnubrögð sem
hafi verið við lýði í störfum nefnd-
arinnar.
Ef námsmaður látist skömmu
eftir að námi lýkur geti það orðið
til þess að eftir sitji einstæð móðir
með jafhvel margra miljóna króna
skuld fyrir lán sem ekki nýttist sem
skyldi.
-sþ
NYTT HELGARBLAÐ
15 FÖSTUDAGUR 18. OKTÓBER 1991