Þjóðviljinn - 17.12.1991, Page 11

bækdkIv
A Gunnar Karlsson skrifar
Skýrsla
blindraráðuneytisins
Þórhallur Guttormsson:
Saga blindra á íslandi.
Reykjavík, Blindrafélagið,
1991.
319 bis., myndir.
Það er einatt iðja sagnfræð-
inga að lýsa reynslu sem þeir
þekkja ekki sjálfir. Böm velferð-
arþjóðfélagsins verða að þrengja
sér inn í hugarheim fólks sem
liffii við sára örbirgð; þeir sem
hafa alist upp við að trúa á algild
náttúrulögmál sem vísindin upp-
götva þurfa að ímynda sér líf
fólks sem var háð geðþótta-
ákvörðunum duttungafullra guða.
Sá sem hættir sér út í að skrá sögu
blindra, þótt í nútímaþjóðfélagi
sé, glímir við hliðstæðan vanda.
Sjálfsagt prófúm við flest strax í
bemsku að halda aftur augunum
og þreifa okkur áfram, og allir
hafa þurft að paufast um í raf-
magnsleysi, en samt er okkur auð-
vitað fyrirmunað að skilja skynjun
fólks sem lifír sjónlaust, þangað
til elliblindan sækir okkur heim,
sum hver. Sagnaritari blindra á að
því leyti léttari leik en sagnaritari
ffamandlegrar fortíðar að hann
getur átt orðastað við viðfangsefni
sjn og beðið þau að segja sér frá.
Á hinn bóginn er vandi hans meiri
vegna þess að hann veit að þeir
sem hann fjallar um eiga eftir að
heyra sögu hans og leggja mat á
hana.
Kannski er það þessi vandi
sem veldur því að Þórhallur Gutt-
ormsson heldur sig lengst af i
kurteislegri fjarlægð frá viðfangs-
efni sínu, lætur sér nægja að rekja
heimildir sínar, skriflegar og
munnlegar, af nákvæmni, fellir
sjaldan dóma og spyr fárra spum-
inga sem heimildimar svara ekki
umsvifalaust. Vissulega stendur
hann af trúmennsku með sínu
fólki; hann dáir þá sem hafa látið
fotlun sina stækka sig ffemur en
smækka, fagnar sókn blindra til
betri kjara og dæmir hispurslaust
það sem hann metur sem skiln-
ingsleysi sjáandi fólks á getu
þeirra. Hann bregður líka á það
snjalla ráð í fyrsta kafla bókarinn-
ar að birta orðréttar frásagnir niu
sögumanna af reynslu sinni, átta
blindra og sjónskertra og einnar
móður tveggja blindra dætra.
Þessar sögur em ýmist áður prent-
aðar eða orðnar til í viðtölum við
höfúnd. Allt er þetta ágætt sögu-
fólk, og frásagnir þess hjálpa les-
endum ómetanlega að nálgast
reynsluheim þeirra sem bókin
fjallar síðan um. En þegar fram í
sækir verður saga Þórhalls æ
meira skýrsla um starf blindra-
samtakanna, sérstaklega Blindra-
fé- lagsins, nákvæm og óaðfinn-
anlega orðuð, en helst til óáleitin
við söguefnið fyrir minn smekk.
Skylt er þó að nefna það sem
ég heyrði Þórhall segja í viðtali í
útvarpi um daginn að saga hans
væri einkum ætluð blindum, að-
standendum þeirra og þeim sem
létu sig sérstaklega varða málefni
fatlaðra. Þetla er innansveitar-
krónika blindra og blindravina og
stendur sem slík í sínum fulla
rétti. Ég þykist til dæmis vita að
byggingarsaga blindraheimilisins
að Hamrahlíð 17, áfanga eftir
áfanga, og frásögnin af hvemig
margvísleg starfsemi þar hefur
verið hýst á ólíkum stöðum í
byggingunni, sé stórum forvitni-
legri lesning fyrir þá sem em
gagnkunnugir þar heldur en þá
sem koma þangað svo sjaldan að
þeir læra aldrei fyllilega að rata
um húsið. Það sem mér þætti
spennandi saga af byggingum Há-
skólans á Melunum væri líklega
heldur lítilvæg í augum margra
sem hefðu varið ævi sinni í að
bæta hag blindra. Öll lifum við í
afstæðri tilveru.
Þar á ofan er blindrasaga Þór-
halls á margan hátt fróðleg og for-
vitnileg lesning fyrir hvem sem
er. Aðbúnaður blindra reynist hafa
verið stómm fmmstæðari og fá-
tæklegri langt fram yfir miðja 20.
öld en maður hefði ímyndað sér
að ólesnu. Umbætumar sem hafa
orðið í þessum efnum em að
furðu miklu leyti komnar til fyrir
tilverknað frjálsra félaga, sérstak-
lega samtaka hinna blindu sjálffa.
Svo dæmi sé tekið var engin
skipuleg blindrafræðsla starfrækt
á Islandi fyrr en árið 1933, á veg-
um Blindravinafélags- ins, og það
Þórhallur Guttormsson við útkomu bókarinnar. - Mynd: Kristinn.
var fyrst árið 1977, fyrir rúmum
14 ámm, sem ríkið axlaði þá
skyldu sín að reka gmnnskóla fyr-
ir blind böm. Almennileg bóka-
þjónusta við blinda kom enn
seinna. Blindrafélagið er gott
dæmi um hagsmunasamtök sem
hafa náð árangri, og saga þess á
ömgglega eftir að ganga inn í Is-
landssögu 20. aldar þegar loks
verður tekið til við að rita hana af
nákvæmni. Það er merkilegt að
lesa hvemig þjónusta við blinda,
sem okkur frnnst næsta sjálfsögð
skylda ríkisins nú, hefur verið
skipulögð í sjálfboða- vinnu
blindra manna og nánasta sam-
starfsfólks þeirra. Nefndakóng-
amir sem koma oflast við sögu í
bókinni, fólk eins og Rósa Guð-
mundsdóttir, Halldór S. Rafnar,
Amþór Helgason og Gísli Helga-
son, reynast hafa starfrækt eins
konar blindraráðuneyti siðustu
áratugina og skapað þjóðfélaginu
skilyrði til að njóta starfsorku
ekki aðeins blindra heldur líka
sjónskertra sem þurfa kannski
ekki annað en tækni til að stækka
prentletur til að geta notað sjón
sína. Öllu er þessu vel haldið til
skila í bók Þórhalls Guttormsson-
ar.
SlÓNmiP & ÚT¥ÆP
Sjónvarp
17.40 Jóladagatal Sjónvarps-
ins (17).
17.50 Llf í nýju Ijósi Franskur
teiknimyndaflokkur með
Fróða og félögum þar sem
mannslíkaminn er tekinn til
skoðunar.
18.20 (þróttaspegillinn (12) I
þættinum vrður m.a.sýnt frá
dansæfingu sjö til níu ára
stúlkna og sýnt frá Islands-
móti stúlkna [ 5. flokki I
handknattleik.
18.50 Táknmálsfréttir.
18.55 Á mörkunum
Frönsk/kanadísk þáttaröð
sem gerist f Villta vestrinu
um 1880.
19.20 Hver á að ráða?
Bandariskur gamanmynda-
flokkur.
19.50 Jóladagatal Sjónvarps-
ins (17) Endursýndur.
20.00 Fréttir og veður
20.40 Sjónvarpsdagskráin (
þættinum verður kynnt það
helsta sem Sjónvarpið sýnir
á næstu dögum.
20.50 Hrafnabrjóst Fyrri hluti.
Bresk sakamálamynd I
tveimur þáttum, byggð á
sögu eftir Ruth Rendell um
Wexford lögregluforingja.
Aöalhlutverk: George Baker
og Christopher Ravensc-
roft.
21.45 Bækur og menn. Seinni
þáttur. Umræöuþáttur um
jólabækurnar. Fjallað verð-
ur um bókauppskeruna vitt
og breitt. Umsjón Arthúr
Björgvin Bollason og
Sveinn Einarsson.
22.30 Islandsmeistarakeppni í
tíu dönsum Svipmyndir frá
keppninni sem fram fór í
Ásgarði í Garöabæ 15.
desember.
23.00 Ellefufréttir
23.10 Islandsmeistarakeppni í
tíu dönsum - famhald.
23.40 Dagskrárlok
Stöð 2
16.45 Nágrannar
17.30 Kærieiksbirnirnir Falleg
teiknimynd.
17.55 Gilbert og Júlia Teikni-
mynd.
18.05 Táningamir i Hæðar-
gerði Teiknimynd um táp-
mikla táninga.
18.30 Eðaltónar
19.19 19.19
20.40 Einn í hreiðrinu Þaö er
stundum erfitt að vera ein-
stæður faðir tveggja upp-
kominna stúlkna sem haga
sér eins og smábörn.
20.50 Neyðarlinan William
Shatner segir okkur frá
hetjudáðum venjulegs fólks.
21.50 Á vogarskálum Dominic
Rossi er skoskur lögfræð-
ingur sem snúið hefur aftur
til heimahaaanna eftir að
hafa dvalist í New York.
22.50 E.N.G. Kanadískur
framhaldsþáttur sem gerist
á fréttastofu sjóvarpsstöðv-
ar og er samkeppnin oft
hörð.
23.45 Komiö að mér Róman-
tísk gamanmynd um konu
sem á i mesta basli við að
gegna mörgum hlutverkum
í einu. Aðalhlutverk: Jill
Clayburgh, Michael Dougl-
as. (1980) Lokasýning.
01.15 Agskrárslok Stöðvar 2
Við tekur næturdagskrá
Bylgjunnar.
DÓq *1
FM 92.4/93.5
6.45 Veðurfregnir. Bæn, séra
Hjörtur M. Jóhannsson flyt-
ur.
7.00 Fréttir.
7.03 Morgunþáttur Rásar 1
- Hanna G. Sigurðardóttir og
Trausti Þór Sverrisson.
7.30 Fréttayfirlit. Gluggað i
blöðin.
7.45 Daglegt mál, Mörður
Árnason flytur þáttinn.
8.00 Fréttir.
8.10 Að utan.
8.15 Veðurfregnir.
8.30 Fréttayfirlit.
8.40 Nýir geisladiskar.
9.00 Fréttir.
9.03 Laufskálinn. Umsjón: Sig-
rún Björnsdóttir.
9.45 Segðu mér sögu. .Agúrka
prinsessa" eftir Magneu
Matthfasdóttur. Leiklestur:
Jónas Jónasson, Gunnvör
Braga, Birna Ósk Hansdóttir,
Kristín Helgadóttir, Elísabet
Brekkan, Gyða Dröfn
Tryggvadóttir, Vernharður
Linnet og Jón Atli Jónasson.
Umsjón: Siguriaug M. Jón-
asdóttir, sem jafnframt er
sögumaður (12).
10.00 Fréttir.
10.03 Morgunleikfimi.
10.10 Veðurfregnir.
10.20 Neyttu meðan á nefinu
stendur Þáttur um heimilis
og neytendamál. Umsjón:
Guðrún Gunnarsdóttir.
11.00 Fréttir.
11.03 Tónmál Óperuþættir og
Ijóðasöngvar. Jólin og guð-
dómurinn I Ijóðasöng. Um-
sjón: Tómas Tómasson.
11.53 Dagþókin
12.00 Fréttayfiriit á hádegi
12.01 Að utan.
12.20 Hádegisfréttir
12.45 Veðurfregnir.
12.48 Auðlindin Sjávarútvegs-
og viðskiptamál.
12.55 Dánarfregnir. Auglýsing-
13.05 I dagsins önn - Islend-
ingar og Evrópska efna-
hagssvæðið Annar þáttur af
fjórum. Umsjón: Bjarni Sig-
tryggsson.
13.30 Lögin við vinnuna Páll
Óskar Hjálmtýsson og Sig-
rún Hjálmtýsdóttir. 14.00
Fréttir.
14.03 Útvarpssagan: „Ástir og
örfok" eftir Stefán Júlíusson
Höfundur les (10).
14.30 Miðdegistónlist. .Hans
varíasjónir" eftir Þorkel Sig-
urbjörnsson. Hans Pálsson
leikur á píanó. Pastoralsvita
ópus 19 eftir Lars-Erik Lars-
son. Smáverk fyrir selló og
strengjasveit eftir Hilding
Rosenberg. Elemér Lavotha
og Stokkhólms sinfóníettan
leika; . Jan-Olav Wedin
stjórnar.
15.00 Fréttir.
15.03 Langt í burtu og þá Héð-
an eöa þaðan, greinaskrif
með og á móti spíritisma i
Eimreiðinni um og upp úr
síöustu aldamótum. Umsjón:
Friörika Benónýsdóttir. Les-
ari ásamt umsjónarmanni:
Jakob Þór Einarsson.
16.00 Fréttir.
16.05 Völuskrín Kristin Helga-
dóttir les ævintýri og barna-
sögur.
16.15 Veðurfregnir.
16.20 Sinfónía númer 6 i C-dúr
D589 eftir Franz Schubert.
St.Martin-in-the-Fields
hliómsveitin leikur; Sir Ne-
viíle Marriner stjórnar.
17.00 Fréttir.
17.03 Vita skaltu lllugi Jökuls-
son sér um þáttinn.
17.30 Hér og nú Fréttaskýr-
ingaþáttur Fréttastofu.
17.45 Lög frá ýmsum löndum
18.00 Fréttir.
18.03 I rökkrinu Þáttur Guð-
bergs Bergssonar.
18.30 Auglýsingar. Dánar-
fregnir.
18.45 Veðurfregnir. Auglýsing-
ar.
19.00 Kvöldfréttir
19.32 Kviksjá
19.55 Daglegt mál Endurtekinn
þáttur frá morgni sem Mörð-
ur Árnason flytur.
20.00 Tónmenntir - Islenskar
tónminjar Annar þáttur af
þremur. Umsjón: Már Magn-
ússon.
21.00 (slenskir jólapakkar. Um-
sjón: Ásdís Emilsdóttir Pet-
ersen.
21.30 Heimshornið Söngvar
og dansar frá Vestur-lndíum.
22.00 Fréttir. Orð kvöldsins.
22.15 Veöurfregnir.
22.20 Dagskrá morgundags-
ins.
22.30 Leikrit vikunnar: „Happ-
drættisvinningurinn" eftir Ol-
af Hauk Sfmonarson. Leik-
stjóri: Þórhallur Sigurðsson.
Leikendur: Jóhann Siguröar-
son, Árni Tryggvason, Mar-
grét Helga Jóhannsdóttir,
Pálmi Gestsson, Lilja Guö-
rún Þorvaldsdóttir, Þórarinn
Eyfjörð, Guölaug María
Bjarnadóttir og Ingvar E.
Sigurðsson.
23.20 Diassþáttur Umsjón: Jón
Múli Árnason.
24.00 Fréttir.
00.10 Tónmál.
01.00 Veðurfregnir.
01.10 Næturútvarp.
Rás 2
FM 90.1
7.03 Morgunútvarpið - Vaknaö
til lífsins Leifur Hauksson og
Eiríkur Hjálmarsson hefja
daginn með hlustendum.
8.00 Morgunfréttir - Morgunút-
varpið heldur áfram. - Mar-
grét Rún Guömundsdóttir
hringir frá Þýskalandi.
9.03 9 - fjögur Ekki bara undir-
spil í amstri dagsins. Um-
sjón: Þorgeir Ástvaldsson,
Magnús R. Einarsson og
Margrét Blöndal.
9.30 Sagan á bak við lagið.
10.15 Furðufregnir utan úr hin-
um stóra heimi.
11.15 Afmæliskveðjur. Siminn
er 91 687 123.
12.00 Fréttayfiriit og veður.
12.20 Hádegisfréttir
12.45 Níu - fjögur- heldur
áfram. Umsjón: Margrét
Blöndal, Magnús R. Einars-
son og Þorgeir Ástvaldsson.
12.45 Fréttahaukur dagsins
spurður út úr.
13.20 „Eiginkonur í Holly-
wood“. Pere Vert les fram-
haldssöguna um fræga fólk-
ið í Hollywood i starfi og leik.
Afmæliskveðjur klukkan
14.15 og 15.15. Síminn er
91 687 123.
16.00 Fréttir.
16.03 Dagskrá: Dægurmálaút-
varp og fréttir Starfsmenn
dægurmálaútvarpsins og
fréttaritarar heima og erlend-
is rekja stór og smá mál
dagsins.
17.00 Fréttir. - Dagskrá heldur
áfram.
17.30 Hér og nú Fréttaskýr-
ingaþáttur Fréttastofu. -
Dagskrá heldur áfram, með-
al annars með vangaveltum
Steinunnar Sigurðardóttur.
18.00 Fréttir.
18.03 Þjóðarsálin - Þjóðfundur
f beinni útsendingu Sigurður
G. Tómasson og Stefán Jón
Hafstein sitja við simann,
sem er 91 - 68 60 90.
19.00 Kvöldfréttir
19.30 Ekki fréttir Haukur
Hauksson endurtekur frétt-
irnar sínar frá þvi fyrr um
daginn.
19.32 Blús Umsjón: Árni Matt-
híasson.
20.30 Mislétt milli liða. Andrea
Jónsdóttir við spilarann.
21.00 Gullskifan: „Christmas"
með Alabama frá 1985.
22.07 Landið og miðin. Sigurð-
ur Pétur Harðarson spjallar
við hlustendur til sjávar og
sveita.
0.10 I háttinn Gyða Dröfn
Tryggvadóttir leikur Ijúfa
kvöldtónlist.
01.00 Næturútvarp á báöum
rásum til morguns.
Síða 11
ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 17. desember 1991