Dagblaðið Vísir - DV - 13.12.1995, Page 15

MIÐVIKUDAGUR 13. DESEMBER 1995
15
Menningar- og tóm-
stundastarf fatlaöra
Margt hefur áunnist í málefnum
fatlaðra á liðnum árum. Æskileg
sátt er um meginatriði hvað varð-
ar búsetumál fatlaðra og aðbúnað
og þjónustu á heimilum þeirra.
Þetta þýðir þó ekki að hér sé vinn-
unni lokið og allir fatlaðir eigi nú
kost á húsnæði við hæfi eða aðstoð
til þess að geta búið á eigin heim-
ilum. Enn eru langir biðlistar eftir
húsnæði og enn er það svo að allir
fatlaðir, böm sem fullorðnir, njóta
ekki þeirra réttinda sem þeim ber
samkvæmt lögum um málefni fatl-
aðra.
Oftar en ekki er það vegna þess
að sú þjónusta sem fatlaðir eiga
rétt á er ekki fyrir hendi þar sem
þeir búa, meðal annars vegna þess
að fjárhagsstaða sveitarfélaga er
slæm og þeim i sumum tilvikum
ofviða að veita þá þjónustu sem
þeim ber samkvæmt lögum.
Heildarúttekt
Það virðist vera vilji til þess hjá
ríkisvaldinu að flytja málefni fatl-
aðra yfir til sveitarfélaga. Ef til vill
er þaö spor í rétta átt. En áður en
slík ákvörðun er tekin er nauðsyn-
legt að fram fari heildarúttekt á
kostnaði við þennan málaflokk og
séð verði til þess að sveitarfélögin
fái fjármagn til þess að standa und-
ir þeim kostnaði sem yfirtaka
málaflokksins hefði í for með sér.
í lögmn um málefhi fatlaðra er
kveðið á um endurskoðun þeirra.
Þeirri endurskoðun á að ljúka fyr-
ir 1. september á næsta ári.
Án efa mun reynslan af fram-
kvæmd laga um málefni fatlaðra
fela í sér nauðsyn á ákveðnum
breytingum á lögunum og varða
réttindi sem nú þegar eru til stað-
ar. En það er einnig margt sem
talið er eðlilegt og eftirsóknarvert
hjá þorra þjóðarinnar sem ekki
hefur komist til framkvæmda hjá
fotluðum. Má þar til dæmis nefna
alla þá uppbyggingu sem orðið hef-
ur á síðustu árum á sviði lista og
menningar og fjölbreytt tækifæri
ófatlaðra til tómstunda og skemmt-
Kjallarinn
Margrét Frímannsdóttir
formaður Alþýðubandalagsins
analífs. Ríki og sveitarfélög hafa
tekið þátt í þessari uppbyggingu
og veitt til þess framlög af al-
mannafé.
Sumarleyfi og tómstundir
Margir fatlaðir búa yfir lista- og
sköpunargáfu á ýmsum sviðum
sem hægt er að virkja þeim og öðr-
um til þroska og gleði. Það er mik-
ilvægt að þetta hæfileikafólk hafi
sömu möguleika og aðrir til þess
að þroska hæfileika sína.
Annað dæmi skal nefnt sem lýt-
ur að sumarleyfum og orlofsdvöl.
Fjölmörg launþegafélög og samtök
eiga hundruð sumarbústaða og or-
lofsíbúða til afnota fyrir félags-
menn sína. Stór hópur fatlaðra á
engan rétt til þessara bústaöa
vegna þess að þeir eru yfirleitt
ekki meðlimir í launþegasamtök-
um. Þótt þeim bjóðist af og til bú-
staðir til afnota fyrir velvilja eig-
enda þá sitja fatlaðir ekki við
sama borð og aðrir.
Kostnaður við aðstoð og fylgd er
fjárhag þeirra ofviða og sumarbú-
staðir, sem og umhverfi þeirra,
ekki hannað með tilliti til fatlaðra.
Þessi atriði, sem og mörg önnur,
er nauðsynlegt að taka til umræðu
við endurskoðun laga um málefni
fatlaðra. Þessi hópur þjóöfélags-
þegna á að geta notið sumarleyfa,
tómstunda, lista og menningarlífs
til jafns við aðra í þjóðfélaginu.
Margrét Frímannsdóttir
...sumarbústaðir, sem og umhverfi þeirra, ekki hannað með tilliti til fatlaðra, segir m.a. í grein Margrétar.
„Stór hópur fatlaðra á engan rétt til þess-
ara bústaða vegna þess að þeir eru yfir-
leitt ekki meðlimir í launþegasamtökum.
Þótt þeim bjóðist af og til bústaðir til af-
nota fyrir velvilja eigenda þá sitja fatlaðir
ekki við sama borð og aðrir.“
Forsetinn „kvennastétt"?
Stærsta spurning komandi for-
setakosninga er: Hvers konar per-
sóna verður fyrir valinu? Verður
það fyrrverandi stjórnmálamaður,
eins og fyrstu tveir forsetar ís-
lands voru; andans maður eins og
sá þriðji; eða aðhlynningarper-
sóna, líkt og sá fjórði hefur verið?
Nú, þegar líklegasti sigurvegarinn
sýnist ætla að verða prestur virð-
ist sem forsetinn verði þannig
áfram í aðhlynningarhlutverki
gagnvart þjóðinni.
Ný „kvennastétt“?
En hvað segir þetta um þróun
sjálfsmyndar þjóðarinnar? Svo
virðist sem forsetinn sé að verða æ
venjulegri persóna; ekki er lengur
krafist yfirstéttarlegs valdsmanns
né andlegs yfirburðamanns heldur
skal forsetaefnið höfða til fjöl-
skylduhliðar fólks, líkt og fegurð-
ardrottningar eða fóstrur gera.
Starfið virðist því þannig vera að
þróast í þá átt að verða að dæmi-
gerðri „kvennastétt". Verður þá
kannski næsta þróunarstigið að
laun hans lækka líka?
Víða í útlöndum gerast þjóð-
höfðingjar æ valdaminni, fiöl-
miðlavinsamlegri og umhyggju-
samari, og oftar konur. En þó
varla eins óstéttvísir og valdalitlir
og á íslandi. Forsetaembættið ís-
lenska virðist enda vera að renna
æ meir saman við ímynd Fjallkon-
unnar og aðra hulduvætti.
Kjallarinn
rryggvi V. Líndal
þjóðfélagsfræðingur
Þróun sjálfsímyndar
Kannski má sjá í þessu endur-
speglun á þróun á sjálfsímynd
þjóðarinnar: Fyrst eftir sjálfstæði-
stökuna vildum við sýna að við
vorum menn með mönnum; með
eigin yfirstétt, sem gat sinnt okkar
utanríkismálum. Síðan komst það
í öndvegi að reyna að koma þjóð-
inni á framfæri sem guðs útvöldu
menningarþjóð. Og loks, þegar sú
braut virðist gengin til enda, og ís-
lendingar eru minntir aftur á svip-
mót sitt sem frumvinnsluþjóðar í
landi náttúruhamfara, þá verður
móðurhjartað aftur drýgst gilda.
Ef valdabaráttu þjóðarinnar er
líkt við mannsævi mætti e.t.v.
segja að á dögum Jónasar Fjölnis-
manns hafi hún verið á unglings-
árum; á dögum Jóns forseta Sig-
urðssonar, á lögaldri; á dögum
Hannesar Hafsteins, fyrsta ís-
lenska ráðherrans, á manndóms-
aldri; en á dögum Sveins Bjöms-
sonar, forseta íslands, á „besta
aldri“. Síðan hafi farið að hægjast
á henni í tíð síðasta forseta, fom-
leifafræðingsins, og nú vilji hún
helst bara komast á elliheimili.
Eftirmáli tilnefninga
Fróðlegt er að skoða viðtökur
við þeim tilnefningum um forseta-
efni sem ég hef viðhaft hér í kjall-
aragreinum undanfarið: Tilnefn-
ing mín á rithöfúndinum Einari
Kárasyni og Þórami Eldjárn leiddi
til viðtala við þá á forsíðu Alþýðu-
blaðsins og í kvöldfréttum Stöðvar
2 þar sem þeir kváðust hafa metn-
aðarfyllri menningarefnum að
sinna. Tilnefning min á Sigríði
Dúnu Kristmundsdóttur sem full-
trúa stjórnmála, menningar og að-
hlynningar var í samræmi við það
að hún varð síðar í hópi hina fiög-
urra liklegustu í könnunum um
tima. Uppástunga mín um að for-
seti yrði valinn með tilliti til
tengsla við Vestur-islendinga var
rædd í Tímanum og nefnd í Al-
þýðublaðinu, enda frægt fordæmi
fyrir því.
Eina manngerð forseta á þjóðin
þó enn eftir að kalla yfir sig: ein-
hvern sem myndi láta einskis
ófreistað til að ögra þjóð sinni og
þingi með gagnrýni og íhlutun, án
þess að Veigra sér við aö falla í
næstu kosningum. Sá gæti útdeilt
megninu af skyldum sínum til að-
stoðarmanna til að geta gefið sig
óskiptur að þjóðfélagsrýninni.
Væri gaman að sjá hinn snöfiir-
lega Jón Baldvin Hannibalsson í
því hlutverki, í félagi við hina
fiallmyndarlegu konu hans, Bryn-
dísi Schram.
Tryggvi Líndal
„Eina manngerð forseta á þjóðin þó enn
eftir að kalla yflr sig; einhvern sem
myndi láta einskis ófreistað til að ögra
þjóð sinni og þingi með gagnrýni og íhlut-
un, án þess að veigra sér við að falla í
næstu kosningum
Með og
ámóti
Afnám skattfrelsis forseta
íslands
AÍÍÍr
séu jafnir
„Ég tel að
forsetaembættið
eins og það er,
og hefur þróast
hjá okkur ís-
lendingum, sé
þannig að for-
setinn eigi að
vera fremstur
meðal jafningja.
Breyting sem sotl varaþlngmað-
var gerð á ur
stjómarskránni síðastliðið vor og
leysti af hólmi greinina í stjómar-
skránni um að eigi megi leiða I lög
nein fríðindi sem bundin eru við
lögtign eða aðal, hafi verið leyst af
hólmi með almennri jafnræðis-
reglu um aö allir séu jafiiir fyrir
lögunum. Öll löggjöf V-Evrópu-
þjóða hefúr hnigið í sömu átt á
undanfömum áratugum. Margir
þeirra sem stóðu að þessari breyt-
ingu síðastliðið vor telja að þessi
tillaga sé beinlínis í anda þeirrar
breytingar ef ekki rökrétt afleið-
ing af henni. Ég er einnig á móti
því almennt að að í embættiskerf-
inu íslenska sé einhver verulegur
hluti launanna borgaður í fríðind-
um. Ég tel að launakerfið eigi að
vera gagnsætt upp úr og niöur úr.
Ég tel að menn eigi að hafa af-
mörkuð laun og það eigi ekki aö
ráðast af skapgerð manna og geð-
þótta hvað þeir sækja fast í ein-
hver fríðindi sem því embætti
fylgja. Viö höfum séð það á undan-
fömum árum að fyrr eða síðar
leiðir slíkt til einhvers ófarnaðar
og vanvirðingar við það embætti
sem yfír þessum fríðindum hefur
að ráða.“
Sjálfsógð
fríðindi
„í grundvall-
aratriðum lít ég
þannig á for-
setaembættið að
það sé mesta
virðingarstaða
þjóðarinnar og
hafi hingað til
verið óumdeild.
Þeir forsetar
sem hingað til Þingismaður
hafa valist hafa
sýnt embættinu
mikla ræktarsemi og virðingu. Og
sem fulltrúar þjóðarinnar hafa
þeir hvarvetna verið henni til
sóma. Mér finnst einnig að lýð-
ræðið sjálft hafi tengst með mjög
óyggjandi hætti þessu embætti.
Þess vegna sé að hálfu þjóðarinn-
ar nauðsynlegt að sýna því ein-'
hverja sérstaka virðingu umfram
önnur embætti. Þess vegna finnst
mér ástæðulaust að vera að koma
með tillögu um að taka fríðindi
sem þessi af. Mér finnst út af fyr-
ir sig ekkert óeðlilegt að það séu
til staðar slík fríðindi miðað við
það sem gerist annars staðar í
heiminum. Ég tel því að tillagan
sé einungis til þess fallin að rýra
virðingu embættisins en ekki til
þess að auka eitthvert réttlæti í
þjóðfélaginu. Ég vil benda á að
það tíðkast að umbuna sérstak-
lega aðilum í þjóðfélaginu, eins og
sjómönnum, fýrir það að standa
undir velferð þessarar þjóðar. Mér
þykir sú ívilnun fullkomlega rétt-
lætanleg einmitt á þeirri forsendu
að sjómennskan hefur alltaf verið
það sem skiptir okkur mestu máli.
Ég tel því að við séum þama að
halda uppi virðingu gagnvart
ákveðnum aðilum sem við metum
að verðleikum. Ég tel að það
styrki lýðræðiö og að það styrki
okkur íslendinga sem þjóð.“
-S.dór