Dagblaðið Vísir - DV - 26.05.1997, Side 16

menning
MANUDAGUR 26. MAI1997
IKópavogur styrkir lista-
menn
Árleg úthlutun listamannastyrkja í
Kópavogi fór fram á afmælisdegi bæjar-
ins 11. maí. Þeir sem styrkina hlutu
voru Ásdís Sigurþórsdóttir myndlistar-
maður, Böðvar Bjarki Pétursson kvik-
myndageröarmaður, Jónas Bragi gler-
listamaður, Kjartan Ámason rithöfund-
ur, Kristján Logason, skáld og ljósmynd-
| ari og tónlistarmennirnir Martial Nar-
i deau og Unnur María Ingólfsdóttir.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
Alþýðlegur Atli fíeimir
Til eru þeir sem halda að Atli Heimir Sveins-
son semji ekkert nema framúrstefnulega tón-
list sem aðeins fáir útvaldir skilja. Þetta
er mesti misskilningur. Öll lögin á
nýjum geisladiski með 22 lögum
hans við ljóð Jónasar Hallgríms-
sonar eru hin aðgengilegustu,
enda segir tónskáldið sjálft í
bæklingi sem fylgir geisla-
diskinum að hann hafi
samið þessi lög við „leikrit
sem aldrei var skrifað."
Hugmyndin mun hafa
verið sú að nokkrir leikarar
og söngvarar myndu flytja
lögin í skólum, bömum til
skemmtunar og yndisauka.
Svoleiðis tónsmíðar verða auð-
vitað að vera einfaldar og gríp-
andi og hefur Atla Heimi svo
sannarlega tekist það. Hvert einasta
lag er hreinasta perla og sum eru bein-
línis innblásin. Sérstaklega verður að nefna
Næturkyrrð, Ferðalok og Grátittlinginn sem
em sérlega fögur og hrífandi.
Einstaka lag er í þjóðlegum stíl, eins og Á
gömlu leiði 1841 sem minnir skemmtilega á
„Hér undir jarðar hvílir moldu Sæmundar
Klemenssonar líkami". A hinn bóginn er lag
Atla Heimis við hina vinsælu fylleríisvísu
„Hvað er svo glatt sem góðra vina
fundur...“ mjög ólíkt upphaf-
lega laginu sem er eftir
Wayse. Sköpunarverk
Atla Heimis er trú-
lega of hratt fyrir
drafandi veislu-
gesti á ellefta
glasi en að
öðru leyti er
ljóst að lögin
á geisladiskin-
um eiga eftir
að vera á hvers
manns vörum í
framtíðinni.
Raddsetning undir-
leiksins fyrir bassa, klar-
ínettu, píanó og fiðlu er listilega
Hljómplötur
Jónas Sen
gerð og fær hvert hljóðfæri að njóta sín. Hljóð-
færaleikurinn er reyndar allur til fyrirmyndar.
Signý Sæmundsdóttir syngur öll lögin og
skilar hlutverki sínu með miklum
ágætum. Upptakan er sömuleiðis
hin prýöilegasta en það var
Bjami Rúnar Bjamason sem sá
um hana.
Stjama geisladisksins er þó
auðvitað Atli Heimir sjálfur.
Hann sannar það hér með að
hann kann að semja hin
skemmtilegustu dægurlög og
ber höfuð og herðar yfir
margan popparann. Eiginlega
ættum við að fá HANN til að
semja næsta Eurovision-lag -
hver veit nema ísland myndi þá
fara með sigur af hólmi - loksins!
Jónasarlög eftir Atla Heimi Sveinsson
Ljóð: Jónas Hallgrímsson
Söngur: Signý Sæmundsdóttir
Undirleikur: Sigurlaug Eðvaldsdóttir fiðluleik-
ari, Anna Guðný Guðmundsdóttir píanóleikari,
Sigurður I. Snorrason klarínettuleikari og Há-
varður Tryggvason kontrabassaleikari.
Mál og menning 1997.
IÁstir og ljúft líf hjá LR
Það verður heitt í húsum Leikfélags
Reykjavíkur í haust, samkvæmt fréttum
þaðan, eftir heldur nöturlegt nýliðið
leikár.
Annað verkið sem byrjað er að æfa er
söngleikurinn Hið ljúfa líf eftir Benóný
■ Ægisson með tónlist eftir KK og Jón
| Ólafsson; leikstjóri er Þórarinn Eyfjörð.
| Leikurinn gerist á einu kvöldi á dans-
stað sem man sinn fífil fegri. Inn í and-
| rúmsloft ógæfu og eiturlyfjaneyslu rekst
!, ung stúlka sem syngur sig inn í hjörtu
viðstaddra. Ungu söngkonuna leikur
I Selma Bjömsdóttir, kunn sjónvarps-Ó-
II kona. Hið ljúfa lif hefst á stóra sviðinu í
1 september.
I Hitt verkið verður frumsýnt í lok
!! ágúst á litla sviðinu. Þetta er Ástarsaga
p 3 eftir Kristínu Ómarsdóttur, skáld og
| rithöfund, sem hóf sinn feril sem verð-
I launaleikritaskáld eins og menn muna.
Ástarsaga gerist í táknrænum ástar-
L skógi sem fólk er alltaf að villast í,
;; „ögrandi verk, í senn rómantískt og
l djarft", eins og segir í fréttinni.
LR kemur enn á óvart með vali á leik-
I stjóra. Það er Auður Rjarnadóttir baller-
; ína sem stýrir Ástarsögu og verður
; ■ spennandi að sjá árangurinn. En þó að
f.: höfundur og leikstjóri séu konur eru
f persónur allar karlkyns - eða að
■ minnsta kosti leiknar af karlmönnum:
;; Áma Pétri Guðjónssyni, Þorsteini
| Gunnarssyni og Þórhalli Gunnarssyni,
| sem sjá má á myndinni.
ISamanburðarrannsókn á
sömu bók
í nýju hefti af Tímariti Máls og menn-
ingar, sem kemur út í næstu viku, er
grein eftir Jón Yngva Jóhannsson, ung-
an bókmenntafræðing, um bók Ólafs Jó-
hanns Ólafssonar, Fyrirgefningu synd-
j anna. Eiginlega er þetta samanburðar-
| rannsókn en þó á sama verki því hann
:j ber saman íslenska frumtextann og
ensku þýðinguna, Absolution. Fregnir
I herma að hann komist að því að verkið
hafi tekið gi-undvallarbreytingum á leið
■j sinni milli tungumála ...
Frændafundur
Fróðskaparfélag Færeyja stendur að
útgáfu bókarinnar Frændafúndur 2. Þar
era átján fyrirlestrar sem vora haldnir á
ráðstefnu í Færeyjum 1995 á
vegum Fróðskaparsetursins
þar og heimspekideildar Há-
skóla íslands og era ýmist
á færeysku eða íslensku.
Efnið er fjölbreytt, frá
orðatiltækjum og hjátrú
til leiklistar og mynd-
listar, skoðað bæði frá
íslenskum og fær-
eyskum sjónarhóli.
Ritstjórar era Turið Sigurö-
ardóttir og Magnús Snædal. Háskóla-
útgáfan sér um dreifingu.
Flestir áhugamenn um mynd-
list munu kannast við þá reynslu
að koma í kaþólska kirkju sem
geymir sögufræg listaverk og
finna sig utangátta eða traflandi í
þessu umhverfi vegna bænahalds
eða annarra kirkjulegra athafna.
Ferðamaðurinn sem kemur í
kirkjuna til þess að njóta lista-
verks á fagurfræðilegum forsend-
um finnur að hann er umborinn -
en kannski ekki alltaf jafn vel-
komtnn - af þeim sem staddir era
í kirkjunni til þess að rækta sam-
band sitt viö Guð.
Hægt er að ímynda sér þessar
aðstæður með öfugum formerkj-
um: sanntrúaður kaþólikki með
litla fagurfræðilega menntun
kemur í Listasögusafnið i Vínar-
borg og fær trúarlega köllun
frammi fyrir málverki Caravaggi-
os af Maríu með talnabandið og
fellur á kné í bæn, rétt eins og til-
biðjendur hennar á myndinni.
Slikt háttalag myndi þykja i
hæsta máta truflandi og óviðeig-
andi í þessu musteri listarinnar
og yrði vafalaust ekki liðið ef all-
ar bænir talnabandsins yrðu
raktar.
Hvemig stendur á því að við
getum notið trúarlegrar listar í
kirkju, jafnvel þó við séum trú-
laus, en verið fyrirmunað að iðka
trú okkar í listasafni án tillits til
fagurfræðilegra siðareglna? Þessi
spuming verður í raun enn
áleitnari ef þess er gætt að mál-
verkið sem um er rætt mun ein-
mitt vera gert fyrir guðshús og í
þeim tilgangi að fá menn til að
knékrjúpa fyrir Guðsmóðurinni.
Það er hið breytta umhverfi og
umgjörð listasafnsins sem hefur
sett þetta meistaraverk i nýtt
samhengi, ekki sem trúarlega list
heldur menningarsögulegan
minnisvarða er beri að umgangast sem slíkan.
Þetta dæmi segir okkur talsvert um það tví-
ræða samband sem ríkir á milli listrækni og
trúrækni en þessi málefni eru nú til umræðu á
kirkjulistarviku i Hallgrímskirkju.
Sú hugmynd að reisa listinni sjálfstæð must-
eri, listarinnar vegna er vart eldri en 250 ára.
Hún er skilgetið afkvæmi upplýsingarinnar og
þeirrar hugmyndar að hægt sé að upplifa sann-
leikann á þrem ólíkum forsendum: á forsend-
um trúarreynslunnar, á forsendum hinnar fag-
urfræðilegu reynslu og á forsendum hinnar
vísindalegu rökræðu og reynsluhyggju.
Það var ekki fyrr en á 18. öldinni sem fagur-
fræðin varð til sem sjálfstæð fræðigrein. Hún
frelsaði listina úr viðjum kirkjuvaldsins og
Fyrst hvarf hið trúarlega inni-
hald, þá hið sögulega, síðan mað-
urinn og náttúran og á endanum
formið sem sjálfstætt gildi. Um
leið einangraðist listin frá íjöldan-
um, en hefur þó jafnan leitað end-
umýjunar í þeirri alþýðumenn-
ingu sem kennd hefur verið við
kitsch eða listlíki.
Deginum ljósara er að skapandi
listamenn hafa sjaldan verið ein-
angraðri en einmitt á okkar dög-
um, þó að tækniframfarir hafi
gert alla miðlun listarinnar auð-
veldari en dæmi era um í sög-
unni.
Hvað tengir listina og kirkjuna
sem stofnun á okkar dögum?
Kannski fyrst og fremst sameigin-
legt skipbrot: á sama hátt og list-
in hefur tæmst af inntaki sem
sjálfstæð stofnun um leið og hún
einangraði hina fagurfræðilegu
reynslu við helgidóma listmuster-
isins í safninu og akademiunni,
þá hefur kirkjan einangrast með
sína helgisiði og trúarkreddur,
sem ná ekki að tengjast þeim
þjóöfélagsveruleika er lifir utan
musterisveggjanna.
Eftir 250 ára aðskilnað era end-
tufundimir heldur nöturlegir og
verður ekki annað sagt en að
kirkjulistarsýning sú sem nú
stendur yfir í Hallgrímskirkju
endurspegli þetta ástand með
nokkuð augljósum hætti. Eða
hvemig ætla menn að blása lífi í
fom trúartákn sem væntanlega
eiga að standa fyrir eilífan og
óhagganlegan sannleika, þegar
sannfæringuna vantar? Tákn-
fræði framkristninnar, sem er lif-
andi vitnisburður í sínu umhverfi
í katakombunum í Róm, verður í
besta falli að innantómu formi
eða vörumerki og í versta falli að
tilgerð þegar búið er að klæða
hana í föt nútíma hönnunar undir yfirskini ný-
sköpunar í myndlist.
En vandinn sem birtist okkur í þversögninni
andspænis meistaraverki Caravaggios er engu
að síður til staðar. Hann er hluti af sögu sem
hér hefur verið gróflega einfölduð og varðar
einangrun hinnar fagurfræðilegu reynslu. Sú
saga er hluti af okkar menningcirarfi og okkar
menningarsögulegu forsendum og við höfum
öll gott af að horfast í augu við hana, einnig á
kirkjulistarviku. En lausnin á þversögninni er
ófundin enn.
Hallgrímskirkja: Sýning á hugmyndum að
myndverkum í nýjar kirkjur eftir níu lista-
menn.
Caravaggio: Marfa meö talnabandiö. 1606-1607.
Myndlisl
Úlafur Gíslason
kirkjuaðalsins og geröi hana að fánabera þeirr-
ar frelsiskröfu sem franska byltingin hafði
bragðist. Listin varö í vissum skilningi arftaki
trúarinnar eða afhelguð trúarbrögð, og hennar
átti alþýðan að njóta í musteri upplýsingarinn-
ar sem var listasafnið og listaakademían. Þar
var listaverkið goðmagnað á sínum eigin for-
sendum og þar með hófst sú tæming á inni-
haldi listarinnar sem staðið hefur yfir síðan.
Endurfundir
trúar og listar