Dagblaðið Vísir - DV - 26.05.1997, Qupperneq 19

MÁNUDAGUR 26. MAÍ 1997
í:>
B

B
I
Hættulegt að
sleikja golfbolt-
ann
1
Golfarar
skyldu var-
ast að
hreinsa golf-
bolta sína með
því að sleikja þá. írskur sér-
fræðingur segir að það geti
valdið lifrarskaða.
Ástaeðan er einfaldlega sú að
leifar af eiturefnum sem notuð
eru til að drepa illgresi á golf-
völlum setjast utan á golíbolt-
ann. Þegar svo golfarinn sleikir
eiturefnin af boltanum er ekki
von á góðu.
Connor Burke, læknir í
Dublin á írlandi, segir frá 65
ára golfara sem fékk lifrarbólgu
þótt hann drykki ekki og aðrir
áhættuþættir fyrir sjúkdóminn
væru ekki fyrir hendi. Golfar-
inn viðurkenndi loks að hann,
eins og svo margir golfarar aðr-
ir, sleikti boltann áður en hann
skaut af teig, í stað þess að
þurrka af boltanum með hand-
klæði.
Einkenni sjúkdómsins hurfu
þegar golfarinn hætti að sleikja
golfboltann sinn. Maðurinn er
nú ætíð með rakan klút með
sér.
Límband til að
loka sárum
Vísindamenn vestur í Banda-
ríkjunum segja að bæði ódýr-
ara og hentugra geti verið að
nota sterkt límband til að loka
sárrnn sem alla jafna þyrfti að
sauma saman.
Vísindamennimir skoðuðu
130 einstaklinga með 136 sár og
komust að því að árangurinn
var svo til hinn sami þegar fag-
urfræðileg mælistika var sett á
sárið, hvort sem notað var lím-
band eða saumað.
Límbandið hefur hins vegar
það fi-am yfir saumaskapinn að
ekki þarf aö deyfa þann sem
meiddi sig. Ótviræður kostur
fyrir þá fjölmörgu sem eru
hræddir við sprautur. Þá þarf
viðkomandi heldur ekki að
koma aftur á slysavarðstofuna
til að láta fjarlægja sauminn.
Flugválar dreifa skað-
ræðisveirum
Maöurinn er ekki einn um að
ferðast heimsálfa á milli með
farþegaþotum heldur eru
hættulegar veirur einnig i þeim
hópi. Veirur þessar er að fmna
í skolptönkum flugvélanna og
þær drepast ekki allar við
venjulega meðferð slíkra afurða
í hreinsistöðvum.
Vísindamenn við háskólann í
Norður-Karólínu komust að
þessu þegar þeir tóku sýni úr
skolptönkum farþegaflugvéla.
Hættulegar veirur reyndust
vera í nærri helmingi sýnanna,
!að því er tímaritið New Scient-
ist skýrði frá.
Veirurnar, sem fundust,
valda meðal annars magakveis-
um og hita. Talið er að eitt til
tíu prósent veiranna úr flug-
vélaskolpinu lifi af efnasam-
bönd í skolphreinsistöðvum og
fari út í umhverfið.
Skiptar skoðanir um kolefnisaldurspreiningar:
Misjafnt hversu areiðanlega
menn telja greininguna
Styrkur geislakola C-14 í andrúmsloftinu er alttaf sá sami.
Styrkur geislakola í plöntuleifum helmingast á 5700 árum.
Greint var frá því í DV 14. maí sl.
að rannsóknir sem gerðar voru á
kumli í Skriðdal bendi til þess að end-
urskoða þurfl íslandssöguna. Var þar
um að ræða kolefnisaldursgreiningu,
en sú aðferð eru notuð viða um heim
til að greina aldur fomleifa. Hér verð-
ur reynt að glöggva lesendur á því
hvemig slík aldursgreining fer fram.
Einnig verða rifjaðar upp deilur sem
hafa komið upp um hversu áreiðan-
legar slíkar mælingar era hér á landi.
Páll Theodórsson eðlisfræðingur er
okkar helsti sérfræðingur um kolefti-
ismælingar og hefur skrifað greinar
og haldið fýrirlestra um efnið. Hér
verður einkum vitnað í fyrirlestur
sem hann hélt 16. mars sl. í kynningu
á störfum Raunvísindadeildar Há-
skólans.
Geislakol
Kolefni hefur geislavirkt afbrigði
sem kailast ýmist geislakol, kolefni-
14 eða C-14. Þau myndast í efstu loft-
lögum jarðar. Þegar það myndast
binst það í kolsýra og dreifist jafnt
um lofthjúpinn. Því er alltaf sami
styrkur af geislakolum í kolsýrunni
alls staðar í andrúmsloftinu.
Öðru máli gegnir þegar plöntur
hafa bundið kolefni kolsýrunnar í líf-
rænan vef. Þegar kolefnið hefur
bundist dofnar geislavirkni þess hægt
en jafnt. Styrkur ákveðins skammts
af geislakoli helmingast á 5700 árum
og lækkar um 1% á hverjum 80 árum.
Ef vefurinn nær ekki að rotna situr
kolefhið með geislakolunum bundið í
jurtaleifum og einnig dýraleifum sem
geyma í sér jurtaleifar. Og í þeim leif-
um minnkar geislavirknin.
Hins vegar verður að athuga að að-
eins er hægt að mæla vaxtartíma með
þessari aðferð. Ef t.d. lurkur hefur
fundist við fomaldarappgröft verður
fyrst að finna vaxtarár hans með því
að rannsaka árhringi gamalla trjáa.
Athuga verður hver þeirra hefur
sama styrk geislakola og lurkurinn
og þannig er hægt aö komast að aldri
hans.
Hafði Ari fróði rangt fyrir sár?
Árin 1971-1975 stóð yflr mikill fom-
leifauppgröftur i Aðalstræti sem Else
Nordahl, sænskur fomleifafræðing-
ur, stjómaði. Á svipuðum tíma var
Margrét Hermanns- Auðardóttir i
Vestmannaeyjum i svipuðum erinda-
gjörðum og gróf m.a. upp landnáms-
bæ i Herjólfsdal.
Sýni frá báðum þessum stöðum
vora send í kolefnisaldursgreiningu í
Uppsölum og stjómaði Ingrid Olsson
þeirri greiningu. Niðurstaðan var sú
að land hafi verið numið í Reykjavík
og Vestmannaeyjum um aldamótin
700. í fyrirlestri sínum telur Páll
Theodórsson enga ástæðu til að draga
þessar niðurstöður í efa. Hann telur
lífaldurinn (þ.e. tímann frá því að
kolefhið binst og þar til plantan fer að
vaxa) lágan því sýnin séu tekin úr
birki sem eru ekki langlífar plöntur.
Því sé skekkjan ekki mikil í þessum
mælingum.
Niðurstaða þessi vakti litlar sem
engar umræður hér á landi og menn
stóðu frekar í þeirri trú að mæling-
amar væra rangar. Meðal þeirra var
Ingrid Olsson. Hún setti fram tilgátu
um að staðbundin lægð væri í geisla-
kolsstyrk kolsýrunnar yfir landinu.
Páll telur þessa kenningu ólíklega
vegna þeirrar jöfnu dreifingar geisla-
kols í andrúmsloftinu sem greint var
frá hér að framan og meðfylgjandi
graf sýnir. Þetta væri þvi of sterk við-
Margborgar sig að hætta að drekka:
Glötuð starfsgeta heilans
endurheimt í bindindinu
Til mikils er að vinna að hætta að drekka. Dansk-
ar rannsóknir benda til að alkóhólistar geti
endurheimt eyðilagða starfsgetu heil-
ans á nokkram áram, ef þeir láta
bara flöskuna i friði.
„Rannsókn mín sýnir að
það era ekki heilafrum-
urnar heldur svokallaðar
stoðfrumur sem eyði-
leggjast við margra
ára mikla ofneyslu
áfengis. Vitað er að
stoðframumar geta
endurnýjað sig.
Vandamálin ættu
að vera úr sögunni
eftir fimm til sjö
ára bindindi," segir
læknirinn og vis-
indamaðurinn Lise
Korbo í viðtali við
danska blaðið Politi-
ken. Korbo starfar við
taugadeild Hvidovre
sjúkrahússins.
í forrannsókn, sem Lise
Korbo gerði, rannsakaði hún
heilavef úr látnum alkóhólistum
sem drukku mjög mikið og bar sam-
an við heilavef úr látnum mönnum sem
neyttu áfengis í eðlilegum mæli. Rannsóknin
leiddi í ljós að alkóhólistamir glötuðu allt að 37 prósent-
.< f,
um af stoðfrumum í þeim hluta heilans sem kallast
dreki og er hluti af gagnaugageiranum.
Stoðfrumurnar geta hins vegar endur-
nýjast. Það eru góð tíðindi fyrir

bæði alkóhólistana sjálfa og þá
sem hafa þá í meðferð.
Lise Korbo segir að
áfengisdrykkjan leiði til
minnistruflana og
námserfiðleika hjá
mörgum alkóhólist-
um. Miðstöð þessara
eiginleika er einmitt
að finna í drekan-
um.
„Áður fyrr var
sagt að maður
drykki heilafrum-
urnar í sér í hel.
Það gerir maður
hins vegar ekki.
Kollegi minn, Bente
Pakkenberg, benti á
það fyrir nokkram árum
og rannsókn mín staðfestir
að það er aldrei of seint að
hætta að drekka,“ segir Lise
Korbo.
Drekinn skaðast hins vegar varan-
lega af völdum súrefnisskorts til heilans
og það er þar sem alsheimersjúkdómurinn drepur
heilaframur.

DV-Mynd:Unnur
leitni í þá átt að verja Ara fróða, en
tímatal hans hefur alltaf verið talið
áreiðanlegt. Margrét Hermanns-Auð-
ardóttir er sammála Páli og telur jafn-
vel hugsanlegra að þessar mælingar
gefi of lágan aldur.
Það er því margt sem bendir til
þess að endurskoða verði ýmsar tíma-
setningar sem áður vora taldar rétt-
ar. Á þetta þá einkum við um hvenær
landnám hófst hér á landi. Það bend-
ir margt til þess að menn séu að hall-
ast að því að trúa kolefnisaldurs-
greiningum frekar en Ara fróða. -HI
Sníkjudýr finnst í
suður- amerískum
múmíum
Vísindamenn í Kólumbíu skýrðu
frá því fyrir skömmu að þeir hefðu
fúndið leifar af banvænu sníkjudýri
í fjögur þúsund ára gömlum múmí-
um frá Perú.
Uppgötvanir þeirra sýna að Cha-
gas-sjúkdómurinn, sem herjar á
íbúa i Mið- og Suður-Ameríku á
okkar dögum, er alls ekki nein ný
bóla.
„Niðurstöður okkar benda til að
íbúar við strandlengju suðvestur-
hluta Suður-Ameríku þjáöust af
þessum sjúkdómi fyrir allt að fjög-
ur þúsund árum,“ segir í bréfi
Felipes Guhls við Andesfiallahá-
skólann í Bógóta til læknablaðsins
Lancet.
Fjölmörg skordýr bera sníkju-
dýrið sem veldur Chagas-sjúkdóm-
inum. Talið er að 18 til 20 milljón-
ir manna í Rómönsku Ameríku
þjáist af honum. Fólk smitast alla
jafiia í æsku og einkenni koma oft
ekki fram fyrr en eftir áratugi.
/ / >'
Hún úaldi
skartgripi
frá Silfurbúðinni
SILFURBÚDIN
VX7 Kringlunni 8-12 •Stmi 568 9066
- ÞarfœrÖu gjöfina -