Dagblaðið Vísir - DV - 02.01.1998, Blaðsíða 15

Dagblaðið Vísir - DV - 02.01.1998, Blaðsíða 15
FÖSTUDAGUR. 2 JANÚAR 1998 15 Af tónmennt Tónverk frumflutt Tilefni þessara hugleið- inga er að höfundur var fyrir skömmu viðstaddur afmælistónleika vegna 10 ára afmælis tónlistarskóla Bessastaðahrepps. Tón- leikunum var stjómað af skólastjóranum, Svein- björgu Vilhjálmsdóttur, og kennaraliði hennar, en Sveinbjörg hefur stjómað skólanum frá upphafi af miklum metnaði og skör- ungsskap, við takmarkað- an kost, en það er víst ekki einsdæmi. Frumflutt var tónverk sem einn af ibúum hrepps- ins, Karólína Eiríksdóttir tónskáld, samdi ásamt nemendunum í tilefni af- mælisins og nefndi: „Dag- ur í lifi fjölskyldu á Álfta- nesi“, og var verkið flutt af nær öllum nemendum skólans. Tónverkið var Myndlist og tónlist voru tæpast tii með þjóðinni fyrr en á þessari öld, segir greinarhöfundur m.a. Ætli það hafi ekki verið árið 1928 að höfundur þessarar kjall- aragreinar heyrði í fyrsta sinn lif- andi tónlist. Það var í baðstofunni í Árna- gerði í Fljótshlíð hjá afa og ömmu, en þangað kom Ingimundur Sveinsson, bróðir Jó- hannesar Kjarvals list- málara, ásamt Tobbu fylgikonu sinni. Parið vakti nokkra athygli á ferðum sínum, því þau voru öðruvísi, og svo lék Ingimundur á fiðlu. Hvað hann lék er löngu horfið úr minninu, nema það að hann hermdi eftir hljóðum fugla. Þeir sem enn muna Ingimund og náðu að heyra hann leika listir sínar á fiðl- una eru sannfærðir um að þar hafi verið efni í snilling. „Gimsteinn í mannsorpinu", sem aldrei var slípaður. Við sem komin erum á efri ár og flettum blöðunum til að reyna að velja milli allra þeirra tónlist- arviðburða sem á boðstól- um eru dag hvem hljótum að leiða hugann að því hversu margir eðalsteinar hafa sokkið í mannsorp lið- inna áratuga og alda og aldrei fengið að skína. leikið á mörg hljóðfæri með söngi- vafi. Mátti í þessum marglita og misstóra hópi efalaust heyra og sjá einhvem tón- snilling framtíðar- innar en þó enn þá fleiri sem vegna þeirrar ögunar, sem er hluti af tón- listariðkim og námi, eiga eftir að verða færari um að takast á við vanda hvers- dagslífsins og færari um að njóta tónlistar og meta hana. Fyrir leikmann- inn, sem á hlýddi, var skemmtilegast að horfa og hlusta á það hversu einbeitt bömin vora, en um leið glöð, yfir þvi að takast á við þetta erfiða verkefni. Þó hafði það eflaust framkallað talsverðan svita, og jafnvel eitt og eitt tár, hjá stjóm- endum og flytjendum, áður en sá árangur náðist, sem raun bar vitni. Staða og hlutverk Þetta leiðir aftur að almennum hugleiðingum um stöðu og hlut- verk tónlistamáms og raunar listanáms almennt í menntun og menningu þjóðarinnar. Um aldir höfum við íslendingar haft í há- vegum þær listgreinar sem á ein- hvem hátt tengjast sagnalist, skáldskap í bundnu og óbundnu máli og skráningu og skýringar sögulegra heimilda. Myndlist og tónlist vora tæpast til með þjóð- inni fyrr en á þessari öld. Því er ekki von að vægi þeirra hafi verið jafn mikið og bóklistanna og varla undravert þótt iðkendur þeirra hafi verið litnir homauga, jafnvel hæddir. Á þessu hefur þó orðið stökkbreyting. Gróska i þessum listgreinum er nú með ólíkindum. Samt er eins og uppeldisleg þýðing lista og listiðkana hafi farið fram hjá þeim sem ráða menntun lands- manna. Þær eru oftar en ekki homrekur í kerfinu sem fyrst eru settar út í kuldann þegar harðnar á dalnum og enn þá er Tónlistar- höllin draumsýn. Samkvæmt könnun- um ánetjast fleiri og fleiri og yngri og yngri unglingar alls konar eiturlyfjum. í þeim hópi era án efa margir eðalsteinar, sem hljóta þau örlög að sökkva í „mannsorpinu" og enda þar sem „gler- brot“. Ein af leiðunum til að fækka glerbrotunum og fjölga eðalstein- unum er að kenna æskufólkinu okkar að iðka og njóta fagurra lista og þar hafa tónlistarskólamir stórt hlutverk. Ámi Bjömsson Kjallarinn Arni Björnsson læknir „Ein af leiðunum til að fækka glerbrotunum og fjölga eðalstein- unum er að kenna æskufólkinu okkar að iðka og njóta fagurra lista og þar hafa tónlistarskólarn• ir stórt hlutverk.” Tómas Jónsson endurborinn? Þegar Tómas Jónsson metsölu- bók eftir Guðberg Bergsson kom út árið 1966 vakti bókin óskipta at- hygli og hörð viðbrögð. Lesendur skiptust i tvö hom og tóku ýmist afstöðu með eða móti þessari ný- stárlegu sögu sem reyndist vera tímamótaverk í íslenskum bók- menntum. En hver var þessi Tómas Jóns- son? í stuttu máli: einstæður karl í Hlíðunum sem hafði vægast sagt einkennileg- ar skoðanir á mönnum og mál- efnum. Hann var forstokkaður karlfauskur, uppfullur af for- dómum, að- finnslum og vandlætingu. Höfundi tókst með sögu sinni að skapa einstæða persónu sem fáir vildu fyrirhitta i mannsmynd. Kaldar kveðjur Við endurútgáfu verksins fyrir réttum tíu árum greinir höfundur frá því í formála að hann hafi ver- ið tregur til að leyfa hana. Hann segist telja að bókin hafi aðeins gildi fyrir þá kynslóö sem henni var beint gegn, þ.e. svokallaðri aldamótakynslóð. í lok formálans sendir Guðberg- ur þessari einstöku sögupersónu sinni kaldar kveðjur og segir: Farðu til fjandans, Tómas Jóns- son, og reyndu að standa þig, gamli andskotinn, meðal þeirra sem hafa aldrei kynnst öðram eins durg og þér. Og vonandi á hann aldrei eftir að fæðast, hvorki i bók- menntalíki né þjóðarlíki. Lifðu heill sem tákn þíns tíma. Svona var nú það. Fólk getur sjálfsagt tekið undir orð Guðbergs um að vonandi kynnumst við ekki aftur slíkum postula og Tómasi. Hann var fyrst og fremst tákn síns tíma. Eða hvað? Ofangreind orð um Tómas Jónsson hafa æ oftar rifjast upp hjá undirrituðum við lestur kjallaragreina í DV sem séra Guð- bergur ritar nokkuð reglulega. Þær ein- kennast iðulega af að- finnslum, geðvonsku og sérviskulegu pipi. Greinamar era oft líkastar því að höf- undurinn hafi verið ungur reiður maður sem hafi breyst í þröngsýnan vandlæt- ingapostula í tímans rás. Stundum hefur flögrað að mér að þama sé Tómas Jónsson sjálfur kominn, endurbor- inn! Einkennilegar skoöanir Sjaldan hefur Guðbergur slegið jafnmikið vindhögg og í nýlegri kjallaragrein í DV sem fjallar um viðbrögð fólks við bókinni Sálu- messa syndara eftir Ingólf Mar- geirsson. Eins og fólki mun vera kunnugt sætir bók þessi mikilli gagnrýni um þessar mundir vegna hugs- anlegra brota á skrif- uðum og óskrifuðum lögum. Guðbergi finnst það hins vegar hinn mesti óþarfi að vera að hnýta í að- standendur bókarinn- ar og skora á almenn- ing að láta þá í friði. Þá úthúðar hann bók- menntagagnrýnanda sjónvarpsins sem hafði sagt skoðun sína á bókinni og hef- ur allt á hornum sér. Ég gat ekki varist þeirri hugsun við lestur kjallaragrein- arinnar að hér væri Tómas sjálfur lifandi kominn, a.m.k. góður partur af honum. Tómas Jónsson bjó í kjallaraí- búð þar sem hann sá veröldina með sinum einkennilegu gleraug- um. Það er hins vegar engu líkara en hann hafi fetað sig inn á síðu DV og skrifi þar kjallaragreinar reglulega undir dulnefninu Guð- bergur Bergsson. Þannig var nú það. Bjarki Bjamason „Sjaldan hefur Guðbergur slegið jafnmikið vindhögg og í nýlegri kjallaragrein I DV sem fjallar um viðbrögð fólks við bókinni Sálu- messa syndara eftir Ingólf Mar- geirsson." Kjallarinn Bjarki Bjarnason framhaldsskólakennari Með og á móti Á utanrikisráðuneytið að heimila fleiri ferðir líkt og ferð Ástþórs? Svelnn Rúnar Hauksson læknir. En ekki hvað? „Dettur einhverjum í hug að setja sig upp á móti því að farin sé ferð til þess að gleðja og reyna að hjálpa veikum og nauðstöddum bömum? Góðgerðarstarf sem þetta nær vissulega ekki nema til ör- fárra og leysir ekki þann vanda sem þama er. Það beinir hins vegar athygli heimsins að honum. í þessu tilviki kom líka skýrt fram hjá Ástþóri Magnús- syni að megin- markmið Friðar 2000 og jólasveins- ins væri að taka undir þá kröfu, sem verður æ háværari, að hætta beri án tafar refsiaðgerðujn gegn írak. Það minnir okkur á að ríkis- stjóm íslands tekur formlega þátt í hryðjuverkum gegn íröskum al- menningi sem felast í því að svelta þjóðina til dauða, ekki síst böm og aðra þá sem minnst mega sín. Hvert mannslíf er dýrmætt og ef það tekst að bjarga lífi litlu stúlk- unnar sem flutt var frá Bagdad á sjúkrahús í Hollandi er tilgangi ferðarinnar náö. Stúlkan er lifandi tákn þeirra afleiðinga sem refsiað- gerðimar hafa: Læknar og sjúkra- hús geta ekki sinnt tilgangi sínum vegna skorts á lyfium og tækjum. Refsiaðgerðimar eru siðferðislega rangar og það ber að hætta þeim án tafar. Ég get ómögulega litið þannig á að ferð Ástþórs Magnússonar hafi haft þau áhrif að íslendingar séu í augum heimsins álimir vera að rétta hlut Saddams Husseins. Hún hefur einungis bent á afleiðingar viðskiptabannsins á hag þeirra sem minnst mega sín í írak.“ Ekki án sam- ráðs við SÞ „Ég tel að slíkar heimildir verði að fara í gegnum þær al- þjóðlegu stofn- anir sem við störfum með í málum af þessu tagi. Ef fleiri ferðir, eins og sú sem Ástþór Magnússon fór, verða famar verður að búa þannig um hnúta að ekkert fari milli mála að einungis sé verið að bjarga þjáð- um bömum á þessum stað en ekki að það lítí svo út aö verið sé að hvít- þvq ásjónu Saddams Husseins. Ef það er ekki gert er mjög hætt við því áð íslendingar verði í augum heimsins spyrtir saman við Saddam Hussein og stjóm hans. Öll höfum við samúð með bömum sem þjást í írak. Það fer ekki á milli mála. En neyðarástand þeirra er hluti af miklu stærra máli og alvar- legra. Því þarf að taka tillit til þess hvemig hægt er að aðstoða þessi böm án þess að sá slæmi málstaður sem Saddam Hussein hefur staðið fýrir sé um leið hvítþveginn og hann sjálfur fái fjöðurí hattinn. Ástandið í írak er vissulega grimmdarlegt og vonandi verður lausn gagnvart þessum þjáðu böm- um í sjónmáli sem allra fyrst.“ -SÁ Kjallarahöfundar Athygli kjallarahöfunda er vakin á því að ekki er tekið við greinum í blaðið nema þær ber- ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu- diski eða á Netinu. Netfang ritstjórnar er: dyritst@centnun.is.. ..

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.