Dagblaðið Vísir - DV - 02.01.1998, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR. 2 JANÚAR 1998
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON OG ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON OG ELÍN HIRST
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritsýórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifmg: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Aðgæsla í góðærí
Nýliðið ár var um flest farsælt afkomu þjóðarinnar.
Góðar vonir voru bundnar við það í upphafi. Þær vonir
rættust og um margt gott betur. Meiri afli var dreginn á
land en dæmi eru um og um leið var verð á mörkuðum
hagstætt. Erlend fjárfesting skilaði sér í þjóðarbúið. Hag-
vöxtur var meiri en gert var ráð fyrir og er meiri en í
nálægum löndum.
Það er því óumdeilt að góðæri ríkir. Samningar á
vinnumarkaði eru flestir í höfn. Vinnufriður ætti því að
vera tryggður fram til ársins 2000. Að vísu eru samning-
ar sjómanna og útvegsmanna ófrágengnir. Mikil ábyrgð
hvílir á samninganefnd þeirra enda um undirstöðuat-
vinnuveg þjóðarinnar að ræða.
Haldi menn vel á spilum er ekki annað fyrirsjáanlegt
í upphafi árs en farsæld ríki áfram. Þær raddir hafa þó
heyrst að toppur uppsveiflunnar í efnahagslífinu hafi
þegar náðst. Stöðugleiki hefur að sönnu ríkt hérlendis
undanfarin misseri en sagan skelfir. Pjármálastjórnin
hefur gjaman gengið betur þegar á móti blæs en í góð-
æri. Þensla segir fljótt til sín bæði hjá einstaklingum
sem hinu opinbera.
Við núverandi aðstæður er það einkum brýnt að ríki
og sveitarfélög sýni aðhald í fjármálum. Fjárlög ríkisins
voru afgreidd með litlum afgangi þrátt fyrir verulegan
tekjuauka. Eftirspum eftir vinnuafli hefur aukist. Kostn-
aðarhækkun fyrir fyrirtækin felst í nýgerðum kjara-
samningum. Líklegt er því að spenna aukist í hagkerf-
inu. Við þær aðstæður er hætt við aukinni verðbólgu og
að vextir þokist upp á við.
Meðan kreppa ríkti í efnahagslífmu tóku fýrirtækin
til hjá sér, hagræddu um leið og framleiðni jókst. Þess
sama verður að krefast af ríkinu og ekki síður sveitar-
félögunum. Draga þarf úr umsvifum hins opinbera. Það
gerist með einkavæðingu og sölu opinberra fyrirtækja.
Ríki og sveitarfélög eiga ekki að vasast í því sem betur
er komið í höndum einstaklinga og fyrirtækja. Um leið
ber að bjóða út margháttaða þjónustu sem nú er opinber.
Þegar rætt er um hagræðingu í opinberum rekstri er
yfirleitt einbltnt á ríkisrekstur. Rekstur á vegum sveitar-
félaga vill gleymast. Hann vegur þó þungt og mun vaxa
með auknum flutningi verkefna frá ríki til sveitarfélaga.
Hvort sem um er að ræða ríki eða sveitarfélög verður
að líta til allra þátta í rekstrinum. Með útboðum má ná
hagræðingu og draga úr kostnaði borgaranna. Ríkið hef-
ur dregið örlítið úr skattaáþján að undanförnu. Þær
breytingar skila sér tvímælalaust enda dregur skattpín-
ing vinnugleði og framlag niður. Sveitarfélög geta ekki
staðið hjá aðgerðalaus. Þau verða að mæta ríkinu og
draga úr álögum sínum.
í góðæri er einmitt tækifæri til slíkra breytinga.
Vinnumarkaður er þegar spenntur og vilji í nær öflum
atvinnugreinum tfl að fjölga starfsfólki. Fjórðungur sam-
neyslunnar er kominn í hendur sveitarfélaganna. Sam-
neysla hér er meiri en að meðaltali í OECD-ríkjunum.
Það þýðir að tækifæri er til tilfærslu frá hinu opinbera
til einstakflnga og fyrirtækja á almennum markaði.
Huga verður að öllum öðrum sviðum en þeim sem bein-
línis varða öryggi borgaranna.
Aukin samkeppni fyrirtækja hefur orðið neytendum
til hagsbóta. Samkeppnin kaflar á enn meiri hagræðingu
fyrirtækja og stundum sameiningu. Það má því enn hag-
ræða í atvinnulífinu þótt margt hafi verið vel gert.
Ríki og sveitarfélög þurfa að taka þetta sér til fyrir-
myndar. Sömu lögmál gilda.
Jónas Haraldsson
Hvaö um Bjarna Tryggvason? kann einhver aö spyrja.
Ný viðhorf til Vestur-
íslendinga, takk
listasafnari í Kanada er
islenskættaður lögfræð-
ingur, og svo framvegis.
Eitt nýlegt dæmi um
þetta sambandsleysi ís-
lenskra fjölmiðla varð-
ar Guy Madden, einn
þekktasta kvikmynda-
gerðarmann Kanada-
manna, en hann er ís-
lendingur að hálfu
leyti. Um daginn var
hann að slá i gegn í Par-
ís með nýjustu kvik-
mynd sinni, en ekki hef
ég rekist á stafkrók um
þá uppákomu í íslensk-
um dagblöðum, sem þó
leggja ómælt rými und-
ir alls kyns slúður um
kvikmyndir.
—
„Því er það mér hulin ráðgáta
hvers vegna fjölmiðlarnir í land-
inu, sem sérhæfa sig í að elta
uppi íslenska frægð, láta sér
stöðugt sjást yfir það sem
Kanadamenn af íslenskum ætt-
um hafa afrekað, og eru enn að
afreka, í sínu stóra landi.u
Kjallarinn
Aðalsteinn
Ingólfsson
listfræöingur
Það er eitt ein-
kenni á smáþjóðum
að gleðjast óstjóm-
lega yfir afrekum
„sinna manna“ úti
í hinum stóra
heimi. Við Frónbú-
ar geram þetta iðu-
lega og seilumst
ansi langt í því aö
eigna okkur fram-
úrskarandi fólk í
útlandinu, jafnvel
þótt tengsl þess við
ísland séu lítil sem
engin.
Þvl er það mér
hulin ráðgáta hvers
vegna fjölmiölarnir
í landinu, sem sér-
hæfa sig i að elta
uppi íslenska
frægð, láta sér
stöðugt sjást yfir
það sem Kanada-
menn af íslenskum
ættum hafa afrekað,
og era enn að af-
reka, í sínu stóra
landi. Þótt þeir hafi
verið með minnstu
þjóðarbrotum - um
16-20.000 íslending-
ar era taldir hafa
flust til Vestur-
heims - gætir
áhrifa þeirra nánast á öllum svið-
um þjóðlífsins í Kanada. í ýmsum
fylkjum landsins hafa helstu ráða-
menn verið af íslenskum ættum,
sömuleiðis þekktustu læknar, lög-
fræðingar og vísindamenn, að
ógleymdum menningarforkólfum,
rithöfundum, tónlistarmönnum og
kvikmyndagerðarmönnum. Einni
stærstu verslunarkeðju Kanada-
manna er stjórnað af hálflslensku
fólki, lögfræðingar af íslenskum
ættum sömdu viðskiptasamninga
Kanadamanna og Bandaríkja-
marma, NAFTA, einn þekktasti
Hvað um Bjarna Tryggvason?
kann einhver að spyrja. Hérlend-
an áhuga á geimferð hans má aðal-
lega þakka því að slíkar ferðir eru
í tísku eins og stendur, og því að
forseti vor var i Vesturheimi þeg-
ar geimferð hans átti sér stað; gat
því eignað okkur manninn opin-
berlega.
Landlægt skeytingarleysi
Þetta landlæga skeytingarleysi
um íslenska Kanadamenn er því
sérkennilegra að þeir sjálfir hafa
frá fyrstu tíð kappkostað að
treysta tengslin við „gamla land-
ið“, meðal annars með því að
leggja fram umtalsverða fjármuni
til íslenskra þjóðþrifamála. Þeir
vora hvatamenn að stofnun Eim-
skipafélagsins, þeir studdu og
styðja enn við skógrækt á íslandi,
og hafa styrkt íslenskar mennta-
stofnanir með ráðum, dáð og pen-
ingaframlögum. Þar hafa þeir
einnig mætt ótrúlegu fálæti, jafn-
vel ókurteisi. Eitt verkefni veit ég
um sem Vestur-íslendingar hafa
styrkt áratugum saman og hafa
engar þakkir hlotið fyrir snúð
sinn, ekki svo mikið sem eitt lítið
letters-bréf.
Of langt mál væri að grennslast
fyrir um ástæður þessa skeytingar-
leysis. Rætur þess er eflaust að
finna í 19. aldar fordómum þeirra
íslendinga sem ekki hleyptu heim-
draganum, en þeir vora fúsir að
finna vesturförunum allt til for-
áttu, ekki síst að þeir væra að
hlaupast undan merkjum í hita
sjálfstæðisbaráttunnar. Fáir vora
eins framsýnir og Einar H. Kvaran,
sem hélt því fram árið 1895 að vest-
urferðimar yrðu íslendingum ein-
ungis til góðs, því þær kæmu í veg
fyrir að „hiö þjóðarlega andrúms-
loft (yrði) að innbyrgðu baðstofu-
lofti, þar sem lífsstraumar heims-
menningar ná aldrei um að leika“.
Því miður hafa vesturferöirnar
ekki heldur fengið verðskuldaða
umfjöllun hér á landi, hvorki með-
al fræðimanna né rithöfunda. Þó
eru fáir atburðir í íslenskri sögu
merkilegri en þessir fyrstu fjölda-
flutningar frá landinu.
Vonandi boða skáldsögur Böðv-
ars Guðmundssonar og ný bók
Guðjóns Arngrímssonar breytt
viðhorf íslendinga til þessara
frænda okkar í Vesturheimi.
Þeirra saga er framlenging á sögu
íslensku þjóðarinnar ekki síður en
hluti af sögu kanadískrar þjóðar.
Aðalsteinn Ingólfsson
Skoðanir annarra
Fjölskyldugildi á undanhaldi
„Ýmis merki sjást nú um það í íslensku samfélagi,
að gömul og gróin fjölskyldugildi séu á undanhaldi
með ýmsum óæskilegum afleiöingmn. Samheldni
fjölskyldna virðist minni. Lítill agi, aðhald og eftir-
lit við heimanám era nokkrar af orsökum fyrir lak-
ari árangri í námi og ýmis konar lausung fylgir.
Langur vinnudagur margra á hér væntanlega ein-
hvem hlut að máli, en hrekkur hvergi til sem eina
skýringin. Er mögulegt að afþreying við sjónvarp og
tölvur tefji svo fyrir bömum og fullorðnum að
heimanám, elskulegur agi og uppeldi líði fyrir?“
Halldór Ásgrímsson í Degi 30. des.
Með skóinn úti í glugga
„Stundum finnst manni eins og viss hluti íslensku
þjóöarinnar sé alltaf með skóinn úti í glugga. Og þeir
era líka til sem leika jólasveina alla sína tíð. Þeir
segjast vera á leiðinni til byggða með nainmi í poka
og nú eigi allir að sameinast um að setja skóinn út í
glugga. Þetta endurspeglast i umræðunni um sjáv-
arútveginn. Sumir era með skóinn úti í glugga allt
árið um kring, en aldrei kemur nammið. Jóla-
sveinamir segja aö það sé vegna þess að namminu
hafi verið stolið og nú séu jól hjá þjófunum alla daga
ársins. Þetta er ekki beint málefnalegt eða uppbyggj-
andi í samfélagi eyjunnar."
Bjarni Hafþór Helgason í Ægi.
Sameiginleg markmið
„Markmið foreldra og skóla fara saman. Markmið-
ið að hverju barni skuli mætt í samræmi viö þarfir
þess, að hvert bam öðlist þroska og menntun og taki
stöðugum framfóram, að hverju bami líði vel og hafi
sjálfstraust og sjálfsvirðingu sem nauðsynleg er
hverri manneskju. Foreldrar og skóli fara ekki alveg
sömu leiöir að markmiöinu en með góðu samstarfi
þeirra verða leiðirnar samræmdar, styðja hver aðra
og stuðla að betri árangri."
Ragnheiður Hergeirsdóttir í Dagskránni.