Dagblaðið Vísir - DV - 04.03.1998, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 4. MARS 1998
15
Háhyrningur-
inn Keikó
Það er í mörg hom
að líta I marghymdum
heimi. Samt verður
heimurinn einhvem
veginn rúnnaðri með
hverjum deginum sem
liður. Þetta kemur best
fram í því hvemig
áhugi manna brennur
núna yfir einum
ávalasta ættingja okkar
í Ameríku.
í mismunandi heit-
um vötnum
Á síðustu vikum
höldum við nefnilega
ekki vatni yfir væntan-
legri endurkomu há-
hymingsins Keikós.
Keikó er sennilega
orðinn heimsfrægasti
islendingurinn í bili.
Eða kannski öllu heldur heims-
frægasti Vestur-íslendingurinn.
Hann kemst næst því að slá
þann út sem lengst hefur vermt
það sæti á þessari öld en það er
sjálfur heimskautafarinn Vil-
hjábnur Stefánsson. Báöir eru
þessir einstaklingar einmitt þekkt-
ir fyrir mikil og löng feröalög þó
að i mismunandi heitum vötnum
sé. Vilhjálmur var fyrstur manna
til að kanna helköld höf Norður-
heimskautsins er Keikó hins veg-
Kjallarinn
Haraldur
Jónsson
myndlistarmaður
upp á merkilegu
augnabliki. Árið
1998 er nefnilega
alþjóðlegt ár
hafsins og em
hin ávölu, fljót-
andi og mjúku
gildi því ofar-
lega í hugum
fólks.
Og umræðan í
kringum Keikó
er um
merkileg.
virðast
uppi allt
sjónarmið
margt
Nú
vera
önnur
um
illa eða góða
meðferð á dýr-
um en tíðkuðust
hér áður fyrr.
Það hefur til
dæmis aldrei verið neitt laun-
ungarmál að ef íslenskt hross
er flutt úr landi getur það upp
frá því ekki látið sig dreyma
um að ganga á íslenskri jörð.
Það hefur löngum verið trú
manna að þeir misstu eðlið eða
náttúrana við flutninginn svo
ekki sé minnst á alla smithætt-
una.
Einangrum og einelti
í umræðunni um háhyming-
inn hefur hins
„En þótt ófáar mælingar og rann-
sóknir hafí verið gerðar á honum
virðist ekki enn vera komið á
hreint hvort hann var búinn að ná
tökum á málinu þegar hann var
seldur úr landi.“
ar sá eini sem hefúr getað í lengri
tíma borið saman mismunandi
heitar sundlaugar í Kanada,
Bandciríkjum Norður-Ameríku,
Mexíkó og auðvitað líka í Sædýra-
safhinu í Hafnarfirði.
Önnur sjónarmið
Þótt Keikó-málið sé náttúrlega
ákveðin tilviljun kemur það samt
vegar ekkert
verið rætt um
slíkt. Hann er eig-
inlega orðinn goð-
sögulegur ein-
hymingur í huga
heimsins.
En við getum ekki
stungið höfðinu i
sandinn þegar
kemur að þeim
vanda sem mun
steðja að Keikó ef hann kemur
hingað á endanum. Það er öllum
ljóst að háhymingar em miklar fé-
lagsverar. Þeir fara um í hópum
og mynda sérstök samfélög.
Merkilegt verður að sjá hvemig
þeir munu taka við týnda synin-
um Keikó.
Þótt ófáar mælingar og rann-
sóknir hafi verið gerðar á honum
Keikó er auðvitað boðinn velkominn til íslands.
virðist ekki enn komið á hreint
hvort hann var búinn að ná tökum
á málinu þegar hann var seldur úr
landi. Þótt
það sé kannski aukaatriði þá
mun hann alveg ömgglega tala
með ákveðnum hreim eftir alla
þessa utanveru. Það mun auka á
félagslega einangrun hans því aö
eins og flestir vita þá höfúm við
ómeðvitað gjarnan fyrirvara á ein-
staklingum sem tala með hreim.
Hann gæti því orðið fyrir tíma-
bundnu einelti og lent utangarðs
ef honum verður sleppt úr flot-
kvínni fyrir fullt og allt.
Góðar stundir fyrir
ferðamenn
En við bjóðum hann auðvitað
velkominn. Honum á vafalaust eft-
ir að líða vel inni í íslenskum
firði. Á næstu ámm verða líka ör-
ugglega uppgrip í ferðaþjónust-
unni fyrir austan. Útlendir ferða-
menn munu eiga góðar stundir og
eftirminnilegar þegar þeir fá tæki-
færi til að sigla á milli mismun-
andi fjarða og skoöa ólík náttúm-
undur landsins. í einum verður
spriklandi háhymingurinn Keikó
en þegar siglt er áleiðis í þann
næsta mun síðan blasa við nýjasta
uppfinning okkar.
Ef allt gengur eftir mun nefnilega
rísa ein heljarstór olíuhreinsunar-
stöð í nágrenninu. Hún mun vafa-
laust auka á litbrigðin á haffletin-
um og í náttúnmni i kring. Þetta á
því eftir að verða ógleymanleg ferð
fyrir alla um borð.
Haraldur Jónsson
Melar og sandar að féþúfu
Vart fór fram hjá neinum að
um miðjan janúar bmstu hér á
allt að því náttúruhamfarir, svo
notuð séu orð landgræðslustjóra,
þegar gerði norðanáhlaup á auða
og ófreðna jörð með þeim afleiö-
ingum að fósturjörðin rauk á haf
út. Hafi menn haft opin augiun
mátti víða sjá salla á farartækjum
íbúa höfuðborgarsvæðisins og
sjálfsagt víðar, salla meira í ætt
við eldfjallaösku en það tjöm-
boma ryk sem þyrlast upp af göt-
um bæja þegar búið er að aka á
þeim auðum á negldum börðum
allt frá byrjrnn nóvembermánað-
ar.
Ástæðulaust að deila
Dæmið sýnir okkur að þrátt fyr-
ir allar ráðstefnur um umhverfis-
mál og sáttmála um fjölbreytileika
tegundanna, gróðurhúsaáhrif loft-
tegunda, sem virðast vera einn
helsti skelfir mannkyns um þess-
ar mundir, og sáttmála um út-
breiðslu eyðimarka hefir stærsti
umhverfisvandi Islendinga verið
vanræktur. Fögur orð og fyrirheit
duga skammt ef fjármagn vantar.
Vissulega er það góðra gjalda vert
að náðst hafi
samningar við á
fimrnta hundrað
bænda um vam-
araðgerðir á
þessu sviði þar
sem gegn eigin
framlagi kemur
ákveðið mót-
framlag Land-
græðslu. Þessa
leið hafa Astralar og Nýsjálend-
ingar farið með góðum árangri.
Slikt samstarf ætti að ná til allra
bænda sem nýta landið ef ætlunin
er að geta slegið um sig með slag-
orðum eins og sjálfbærri nýtingu,
vistvænni þróun og fyrirmyndar-
ríki á sviði umhverfismála.
Ástæðulaust ætti að vera að
deila um hvaða land sé beitarhæft
og hvað ekki. Fmmskilyrði er að
„Fyrir jörðina í heild er talið að
náttúrulegt rofsé um níu milljarð-
ar tonna afjarðvegi á ári en rof af
mannavöldum þrettán milljarðar
tonna..."
viðurkenndur sé sá
vandi sem fyrir hendi
er og tekist á við hann
með einurð, festu og
fordómalaust með
þeim ráðum sem til-
tæk em.
Ríkjakvótar
Óþarfi er að tíunda
að breytt veðurfar og
eldgos hafa oft verið
gerð að blórabögglum
þar sem búseta, stjóm-
laust beit og eyðing
skóglendis af manna
völdum hafa verið
ríkjandi þættir í jarð-
vegsrofi sem er um-
fram eðlilega landmót-
un.
Kjallarinn
viðskiptafræðingur
Nú er málum þannig
háttaö aö settir hafa
verið ríkjakvótar á
losun gróðurhúsa-
lofttegunda sem
hefta vöxt ákveðinna
atvinnugreina.
Þannig verða íslend-
ingar t.d. að auka
skógrækt og sáningu
belgjurta að vissu
marki vegna bind-
ingar þeirra loftteg-
unda sem myndast
við starfrækslu
magnesíumverk-
smiðju til að
sprengja ekki meng-
unarkvóta sinn.
Slíkir kvótar ganga
kaupum og sölu
Fyrir jörðina í heild er talið að
náttúrulegt rof sé um níu milljarð-
ar tonna af jarðvegi á ári en rof af
mannavöldum þrettán milljarðar
tonna, sem búast má við að fari
vaxandi vegna aukinnar örtraðar,
en næstu hálfa öldina er áætlað að
íbúafjöldi jarðar aukist úr sex
milljörðum manna i níu milljarða
manna og verði aukningin alfarið
í þróunarlöndum.
rikja á milli.
Hér ættu íslendingar að geta séð
séð sér leik á borði með fjöratíu
þúsund ferkílómetra manngerðu
eyðimörkina sína sem erlend stór-
fyrirtæki eða riki gætu tekið á
leigu til upptöku gróðurhúsaloft-
tegunda sem leysast úr læðingi
vegna starfsemi þeirra en íslend-
ingar sæju um framkvæmdina.
Kristjón Kolbeins
Með og
á móti
Á að afnema 18. gr. samkeppn-
isiaga? (Má Samkeppnisráð
ógilda samruna fyrirtækja sem
dregur veruiega úr samkeppni?)
Röng og hættu-
leg ákvörðun
„Það er augljóst af þessu máli að
menn geta bæði skaðað sig og aðra
af þvi að hafa of rúmar lagaheimild-
ir. Bann við sameiningu bakarí-
anna byggist á heimild í samkeppn-
islögum sem á
sér fordæmi í
reglum ESB og
þá um stórfyrir-
tæki sem velta
nær 20 milljörð-
um. Mönnum
hefur hvergi
dottið í hug að
beita svona reglu
um sameiningu
tveggja bakaría.
Við vöruðum
strax við þessu ákvæði við setningu
laganna því auðvitað er hætta á að
menn beiti svona ákvæðum ef þau
eru sett í lög og þá alveg án tillits til
markmiða og afleiðinga. íslensk
fyrirtæki eru að jafnaði smáog búa
við mjög mikla samkeppni innan-
lands og að utan. Þetta gildir líka
um bakaríin því hvers kyns kex og
frosið brauðmeti að utan er í beinni
samkeppni við innlenda brauð- og
kökugerö. Það er því dálitil blinda
hjá Samkeppnisstofnim að horfa að-
eins á niðursneidd brauö í stór-
mörkuðum þegar þeir skilgreina
markaðsyfirráð.
Akvörðunin er þvi bæði 'röng og
hættuleg því að fordæmið kann að
binda hendur Samkeppnisstofhun-
ar við meðferð hliðstæðra mála síð-
ar meir og koma þannig í veg fyrir
æskilega hagræðingu í atvinnulíf-
inu.
Samkeppnisstofnun virðist líta
svo á að aðstæður á markaði séu
næsta óháðar eðlilegum samkeppn-
islögmálum. Ef sameinuð bakarí
færa að hækka verð að einhverju
marki opnast á augabragði færi fýr-
ir aðra til að keppa við þau.“
Þórarínn V. Þórar-
insson, fram-
kvæmdastjórí VSÍ
Jafnar lífskjör
og hindrar
einokun
„Frá sjónarmiði okkar vinstri-
manna hefur þessi grein, 18. grein-
in, mikla þýðingu. Mér er reyndar
ekki granlaust um að Alþýöubanda-
lagið hafi einmitt átt úrslitaþátt í
því að þessi grein
varð til. Ástæðan
er sú að við vilj-
um beita sam-
keppnisákvæð-
um til þess að
hindra einokun.
Það er í senn lýð-
ræðislegra og
skapar meiri
möguleika á jöfn-
un lífskjara og
lýðræði almennt
en ella væri. Þess vegna er úrskurð-
ur Samkeppnisráðs mikilvægur. En
það er rétt að hann kallar á fleiri úr-
skurði; maðm- spyr sig hvort sam-
Svavar Gestsson, á
sæti í idnaóar-
nefnd Alþingls
keppnisráð hlióti ekki í framhald-
inu af síðasta úrskurði aö taka á
einokunarhættu í öðrum greinum
viðskipta og þjónustu. Er Hagkaup
að verða of sterkt? Er samstarfið
Bónus/Hagkaup að verða of sterkt?
Hvað með samstarfið Fíugleiö-
ir/Eimskip? Hvað með ástandið á
fj ölm iðlamarkaðnum? Og þannig
mætti lengi télja. En í þessu efni er
líka vandratað meðalhófið því þessi
starfsemí á íslandi á nú í samkeppni
viö svipaða starfsemi i öðrum lönd-
um með opnum mörkuöum. Þess
vegna duga ekki aðeins íslenskir
mælikvarðar í þessum efnum. Það
sem er stórt á íslandi er smátt í al-
þjóðlegri samkeppni. En svarið er
sem sé: Greinin þarf að fá að halda
sér og það er sláandi hveijir það era
sem stíga fram sem einokunarsinn-
ar þegar síst skyldi." -phh