Dagblaðið Vísir - DV - 02.11.1998, Síða 14

14
MÁNUDAGUR 2. NÓVEMBER 1998
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS_ HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105 RVlK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverö 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og i gagnabönkum án endurgjalds.
Níðst á frumkvöðli
Það er svívirða þegar kerfið níðist á frumkvöðlnm og
rænir þá afrakstri áræðis síns. Það er óþolandi þegar
geðþóttaákvörðunum er beitt með þeim hætti að fjöldi
manns missir lifibrauðið. Dæmi um þennan valdhroka
og valdníðslu kerfisins blasir nú við norður á Hofsósi.
Verulegir erfiðleikar hafa verið í atvinnulífi Hofsóss í
kjölfar uppstokkunar sjávarútvegsfyrirtækja við Skaga-
fjörð. Við slíkar aðstæður rísa jafnan upp frumkvöðlar
og fmna nýjar leiðir. Á slíkum mönnum hefur sjávar-
útvegur á íslandi jafnan byggst.
Áræðinn og atorkumikiU skipstjóri á Hofsósi fékk leyfi
sjávarútvegsráðherra til að hefja tilraunaveiðar á skel-
fiski. Dæmið gekk upp. Hann endurvakti gömul mið og
plægði ný sem gáfu rífandi afla. Hann fékk til liðs við sig
fyrirtæki utan Hofsóss sem setti fjármagn í vinnsluna.
Þrjátíu Hofsæsingar fengu atvinnu í tengslum við
skelvinnsluna. Hin nýja starfsemi var því himnasending
fyrir Hofsós, þar sem verulegt atvinnuleysi hafði ríkt.
Ekki spillti að flestir starfsmannanna voru konur, sem
gjarnan eiga erfitt með vinnu á tímum atvinnuleysis.
Ríkisstjórnin, sem jafnan er með munninn fullan af
yfirlýsingum um nauðsyn þess að snúa við fólksflótt-
anum af landsbyggðinni, hefði átt að gleðjast með
Hofsæsingum. Hún hefði átt að nota þá sem dæmi um
hvernig sjálfsbjargarviðleitni í héraði snýr vöm í sókn.
En hvemig brást Þorsteinn Pálsson við ævintýrinu á
Hofsósi? Hann lagði það í rúst. Hann lokaði fyrirtækinu
með einu pennastriki. Hann ónýtti afkomu þrjátíu
Hofsæsinga á einni nóttu. Geðþóttaákvörðun kerfiskalla
í ráðuneyti í Reykjavík drap fmmkvæði nýherjans.
Þetta gerði ráðuneytið með því að breyta reglum sem
giltu um veiðislóðina. Veiðileyfi frumherjans frá Hofsósi
var ekki endurnýjað. Afraksturinn af áræði hans var á
silfurfati færður öðmm, sem höfðu hvorki lagt krónu í
að finna nýju miðin né endurvekja hin gömlu.
Talsmaður ráðuneytisins hefur borið á móti stað-
hæfingu Hofsæsinga um að vilyrði fyrir varanlegu veiði-
leyfi hafi verið veitt þegar tilraunaveiðileyfið var gefið
út. Það eru ónýt rök. Upphaflega leyfið gat ekki annað en
falið í sér slíkt vilyrði.
Til hvers ætti annars að hleypa mönnum út í fjárfest-
ingu upp á tugi milljóna ef ætlunin var alltaf að kippa
leyfinu til baka? Var kannski tilgangur ráðuneytisins frá
upphafi að láta frumherjana finna ný mið fyrir aðra? Það
liggur í fullyrðingu talsmanns ráðuneytisins.
Engin haldbær rök hafa komið frá sjávarútvegsráð-
herra sem skýra fáheyrða valdníðslu hans gagnvart
frumkvæði Hofsæsinga. Ákvörðun hans er ótrúlegt
dæmi um hvemig kerfið beitir geðþótta til að hygla
einum á kostnað annars.
Meðferðin á Hofsósi kann að vera lögleg en hún er eigi
að síður siðlaus. Frumherjamir eiga að njóta atorku
sinnar. Ráðherrann verður að breyta ákvörðun sinni.
Virki í vanda
í Reykjavík hafa einstaklingar sett á stofn Virkið,
sem er einkarekið meðferðarheimili fyrir unga fíkniefna-
neytendur. Það svarar ríkri þörf og sparar flármagn fyrir
hið opinbera. Biðlistinn eftir plássum er langur.
En Virkið er utan við kerfið. Það lifir á gæsku og
skilningi samfélagsins. Nú blasir við að fjárskortur leiði
til lokunar. Það yrði hryggilegur endir á góðu framtaki.
Samfélagið getur ekki látið það gerast. Hér þarf hið
opinbera að sýna í verki stuðning sinn við æsku í
erfiðleikum. Össur Skarphéðinsson
p'- ’ • ’míTFi .
IPfÍlf
Haft er fyrir satt, að næsta öld verði öld Kínverja á sama hátt og þessi öld var öld Bandaríkjanna og síðasta öld
var öld Breta, segir m.a. í grein Sigurðar. - Götumynd frá höfuðborg Kína. Hotel Bejing í forgrunni.
Verðleika-
samfélagið
lagskerfinu, sem þá var
komið á, áttu sér hlið-
stæður í gamla Kína.
Stærstu fyrirtækjun-
um, sem réðu kannski
tugi eða hundruð þús-
unda manna í vinnu,
svosem skipasmíða-
stöðvum, myntsláttum
eða járnnámum, var
stjórnað af starfsmönn-
um ríkisins og embætt-
ismenn skipaðir af
stjórnvöldum í Peking.
Þeir hrepptu stöður
sínar með hliðsjón af
því, hversu vel þeir
voru að sér i hinum op-
inberu fræðum, sem
fyrrum mótuðust af
Konfúsíusi og Laó-tse.
—
„Engum blööum þarf um það að
fletta, að stöðnunin í Sovétríkj-
unum og leppríkjum þeirra átti
ekki síst rætur að rekja til sama
kerfis og var við lýði í Kína á
valdaskeiði Maós. Raunar er
sama uppá teningnum í öllum al-
ræðisríkjum veraldar.“
Kjallarinn
Sigurður A.
Magnússon
rithöfundur
í ferð til Kína í
september síðast-
liðnum varð ég
margs vísari um
þau ótrúlegu um-
skipti á öllum svið-
um, sem orðið hafa
þar í landi undan-
farinn rúman ára-
tug. Uppsveiflan í
efnahagsmálum á
sér varla hliðstæðu í
heiminum. Árlegur
hagvöxtur er 8% og
virðist ekki truflast
að neinu ráði af
efnahagskreppunni
í Austur-Asíu.
í Peking hitti ég
að máli Ragnar Bald-
ursson sem starfar
við íslenska sendi-
ráðið og er allra ís-
lendinga fróðastur
um allt sem lýtur að
kínverskum veru-
leik. Forvitnaði mig
hvaða skýring væri
á uppganginum og
góðærinu í Kína,
sem til skamms tíma
bjó við frumstæða
atvinnuhætti og
mjög bág lífskjör.
Ragnar hafði á tak-
teinum margvísleg-
ar skýringar, en ein þeirra greip
athygli mína vegna þess að hún
varpaði ljósi á ýmislegt sem átt
hefur sér stað víða um heim, með-
al annars á íslandi.
Kínverska módelið
Ragnar sagði: „Breytingamar á
framleiðsluháttum, mannlegum
samskiptum og þjóðfélagskerfinu í
heild eru mun meiri og róttækari
en urðu við valdatöku kommún-
ista árið 1949. Ýmsir þættir í
stjórnkerfi kommúnista og þjóðfé-
Þessu var haldið áfram eftir
valdatöku kommúnista, nema þá
var ríkisheimspekin marxísk.
Menn voru skipaðir í stöður yfir-
manna eftir því hve vel þeir vora
aö sér í marxisma, en ekki hversu
góðir fagmenn þeir voru. Yfirmað-
ur í skipasmíðastöð var með kenn-
ingarnar á hreinu, en þurfti ekki
endilega aö vita mikið um skipa-
smíðar."
Að sögn Ragnars var smámsam-
an horfið frá þessu lamandi kerfi
eftir fráfall Maós formanns og
skipað i áhrifastöður í samræmi
við hæfileika og sérfræðiþekkingu
þeirra sem um þær sóttu. Árang-
urinn lét ekki á sér standa. Uppúr
rústum rétttrúnaðarsamfélagsins
reis verðleikasamfélagið og skilaði
Kína á skömmum tíma svo langt
áleiðis, að nú er haft fyrir satt að
næsta öld verði öld Kínverja á
sama hátt og þessi öld var öld
Bandaríkjamanna og síðasta öld
var öld Breta.
Ómældur skaði
Engum blöðum þarf um það að
fletta, að stöðnunin i Sovétríkjun-
um og leppríkjum þeirra átti ekki
síst rætur að rekja til sama kerfis
og var við lýði í Kína á valda-
skeiði Maós. Raunar er sama uppá
teningnum í öllum alræðisríkjum
veraldar. Þarsem ættartengsl,
einkavinasambönd og trúnaður
við opinbera hugmyndafræði
ráða stöðuveitingum, verður nið-
urstaðan þegar best lætur doði og
stöðnun, þegar verst lætur spill-
ing og valdníðsla.
íslendingar hafa illu heilli mátt
súpa seyðið af þeirri áráttu valda-
manna að láta annarleg sjónar-
mið ráða stöðu- og embættisveit-
ingum. Allir landsmenn vita
hvemig stöður sendiherra,
bankastjóra, forstjóra rikisfyrir-
tækja og jafnvel skólastjóra eru
skiptimynt stjórnmálaflokkanna,
sem vaka yfir því nótt sem nýtan
dag að „sínum mönnum" séu
tryggðar stöður sem losna, án
minnsta tillits til annarra verð-
leika en þeirra að viðkomandi sé
trúr og tryggur flokksmaður.
Skaðinn sem af þessu hefur hlotist
fyrir samfélagið í heild er ómæld-
ur, en hitt liggur í augum uppi að
í áranna rás hefur átt sér stað gíf-
urleg sóun á hæfileikum, sem
aldrei verður fyrir bætt.
Sigurður A. Magnússon
Skoðanir annarra
Þeir hjá LÍÚ
„Þeir hjá LÍÚ virðast ekki átta sig á því, að svim-
andi tölur um vægi eins atvinnuvegar, sem hefur
þar að auki safnað skuldum, sem hann sér ekki fram
úr, og oftast nær verið á hvínandi kúpunni svo lengi
sem menn muna, eru yfirleitt ekki hafðar til marks
um annað en vanþróun efnahagslífsins í því landi,
sem um er að tefla. Ef þeir halda það í raun og veru,
að fiskurinn leggi okkur til 7 krónur af hverjum 10,
þá ættu þeir að fara með þetta eins og mannsmorð -
og láta útlendinga fyrir alla muni ekki komast í
þetta, því að erlendir bankar myndu þá trúlega girða
með hraði fyrir frekari lánveitingar hingað heim.“
Þorvaldur Gylfason í Mbl. 30. okt.
Olíufélag vill bora
„Við höfum komið erindinu til iðnaðar- og við-
skiptaráðuneytisins til skoðunar. Gerð verður úttekt
þar á málinu og ákveðið hvað skuli gert í framhald-
inu. Við hljótum hins vegar að fagna því ef þeir sem
best þekkja til eru tilbúnir að leggja sitt af mörkum
til að komast að því hvort olíu sé að finna innan is-
lenskrar lögsögu. Auðvitað er það ljóst að ef farið
verður út i kostnaðarsama leit þýðir það að viðkom-
andi aðili þarf að fá tryggingu fyrir því að geta haft
tækifæri til að ná þeim kostnaði til baka.“
Halldór Ásgrímsson í Mbl. 30. okt.
Náttúruspjöll við mannabyggðir
„í bæjum er malbikað af slikri ergi að leita þarf í
óbyggðir til að reisa hús. Malbikuð flæmi og flugvell-
ir eru hafðir í miðkjömum bæja og er svo komið að
fólk helst þar varla við vegna alls þess djöfulgangs
sem malbikið er sett undir. Sjálfsagt er að vemda
gæsimar í Þjórsárverum og friðhelgi auðmanna við
Laxá er virt. En gróf náttúmspjöll í þéttbýli og í
námunda við mannabyggðir eru sjálfsögð vegna þess
að maðurinn er ekki hluti af náttúrunni fyrr en hann
er búinn að ryðjast á jeppum sínum norður fyrir Klof-
ajökul eða hlaupinn á kamarinn á Hveravöllum."
Oddur Ólafsson í Degi 30. okt.