Dagblaðið Vísir - DV - 26.01.2000, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR 26. JANÚAR 2000
13
Má hafa arð af
öldruðum?
Á undaníornum
árum hafa sprottið
upp fyrirtæki í
heiminum sem sér-
hæfa sig í starfsemi
sem hefur verið
einkavædd. Hér er
um að ræða ýmsa
þjónustu, allt frá
vatnsveitum og hol-
ræsakerfum til
skólahalds og rekst-
urs sjúkrahúsa og
eliiheimila. Þessi
fyrirtæki eru mörg
fiölþjóðleg og gætir
víða einokunartil-
hneigingar. Það er í
rauninni ekki að
undra að fyrirtæki
skuli sækja inn á
þessi mið. Ljóst er
að eftirspumin er
stöðug og óþrjótandi
og heppnist fyrir-
tækjum að koma sér
í einokandi aðstöðu
geta veitukerfin og
heilbrigðisþjónustan
að ógleymdum elli-
heimilunum gefið
vel í aðra hönd.
Svo er að sjá sem
stærstu fyrirtækin
séu smám saman að
skipta heiminum
upp í yfirráðasvæði.
Eitt slíkt fyrirtæki,
sem á undanfómum
árum hefur fært ört
út kvíamar, er
danska fyrirtækið
ISS. í rauninni er
vafasamt að kenna
þessi fyrirtæki við
eitt þjóðríki, nær
væri að líkja þeim
við fjölþjóðleg ríki,
því þau teygja arma
Kjallarinn
Ögmundur
Jónasson
formaður BSRB og
alþingismaður
sína um heim allan og
taka yfir verkefni sem
til þessa hafa verið á
hendi ríkis og sveit-
arfélaga.
ISS-lceland
Þannig er þvi var-
ið með ISS. Á vegum
þessa fjölþjóðlega
fyrirtækis starfa nú
um 200.000 manns í
30 þjóðlöndum i öll-
um heimsálfum.
Þetta fyrirtæki hefur
nú hafið landnám á
íslandi. ISS-Iceland
hefur íslandsdeildin
verið skírð í anda al-
þjóðahyggju fjár-
magnsins. Fyrir fáein-
um dögum keypti ISS-
Iceland ræstingadeild Securitas,
sama fyrirtækis og rikisstjómin
er nú að gera samning við um
„Fyrír fáeinum dögum keypti ISS-
lceland ræstingadeild Securitas,
sama fyrirtækis og ríkisstjórnin
er nú aö gera samning yiö um
rekstur á eliiheimiium. Ég spái
því aö einmitt þangaö, til elli-
heimila og sjúkrastofnana, renni
ISS hýru auga.u
á þá leið að fyrst er reynt fyrir sér
í ræstingum og síðar færa menn
sig upp á skaftið. í Bretlandi er
__________ ISS nú búið að ganga
frá samningum um
rekstur fjölmargra
sjúkrahúsa undir for-
merkjum einkafram-
kvæmdar, sömu for-
múlu og ríkisstjórn
íslands ætlar að beita
á íslensk elliheimili.
rekstur á elliheimilum. - Ég spái
því að einmitt þangað, til elliheim-
ila og sjúkrastofnana, renni ISS
hýru auga. Ferlið hefur víða verið
„Þá liggur í augum uppi að því minni sem kostnaðurinn er við reksturinn, við aðhlynningu, umönn-
un, i mat og við þrif þeim mun meiri arður í vasa eigenda," segir Ögmundur m.a. í grein sinni.
ISS á sér fortíö
ISS er ekki reynslu-
laust í rekstri elli-
heimila. Fyrirtækið
hefur t.d. rekið elli-
heimili i Svíþjóð og komst meira
að segja rækUega í fréttir þar í
landi fyrir að búa illa að vist-
mönnum á þessum heimilum.
Þetta er hættan. Vel-
ferðarkerfið hættir að
byggjast á þeirri hugs-
un að það eigi að veita
þjónustu og í stað þess
kemur það markmið að
veita eigendum sínum
arð.
Þá liggur í augum
uppi að því minni sem
kostnaðurinn er við
reksturinn, við að-
hlynningu, umönnun, í
mat og við þrif, þeim
mun meiri arður í vasa
eigenda. Hér talar
reynslan skýru máli.
Þvi miður virðist ríkis-
stjórn íslands ekki ætla
að gæta hagsmuna aldr-
aðra í þessum efnum
heldur ganga erinda
gróðaafla. - En mér er
spurn: Hvað flnnst þjóð-
inni, má hafa arð af
öldruðum?
Ögmundur Jónasson
Forgangsverkefni i
fíkniefnamálum
í þessari grein verður í stuttu
máli tekið til umfjöllunar for-
gangsverkefni og skipulagsbreyt-
ingar í flkniefnamálum. Er stað-
reynd að það verður með mark-
vissum hætti að skilgreina og
skipuleggja áætlanir stjómvalda
og löggæslu, bæði tO lengri og
skemmri tima. Sú stefnumörkun
nær m.a. til fjárhagsáætlunar og
skipurits löggæslu, lagabreytinga,
árangursríkra löggæsluaðgerða,
sérhæfingar og menntunar,
fræðslu og forvama, endm-skoð-
unar á málsmeðferð og refsingum
v/fíkniefnabrota o.fl.
Lagabreytingar
Með markvissu samstarfl lög-
gjafarvaldsins og stjómsýslu lög-
gæslunnar ætti að vera hægt að
forgangsraða brýnustu verkefnum
til að ná skilvirkum árangri. Lög-
gæslan þarf á hverjum tíma að
beita þeim aðgerðum við rann-
sóknir mála sem skila bestum ár-
angri. Til að svo megi verða þurfa
lög og reglur að vera með þeim
hætti að þau torveldi ekki fram-
gang rannsókna og að starfsreglur
og rannsóknarheimildir séu skýr-
ar og afdráttarlausar.
Skulu hér nefndar nokkrar
lagabreytingar sem stuðlað gætu
að skilvirkari og árangursríkari
aðgerðum við flkniefnarannsókn-
ir. Gæsluvarð-
haldi sé beitt þar
til dómar eru
gengnir. Lög mn
framkvæmd sí-
brotagæslu séu
skýr og afdrátt-
arlaus. (Hér er i
báðum tilvikum
verið að koma í
veg fyrir að fjöl-
mennur hópur
afbrotamanna fremji afbrot á rneð-
an þeir biða afplánunar.) Víðtæk-
ari úrskurðarheimildir dómara í
þágu fikniefnabrota. (Hér er átt
við víðtæka úrskurði í stærri mál-
um v/hvers konar gagnasöfunar
og eftirlits.
Hertar refsingar v/fíkniefna-
brota. (Afplánun ekki skert séu
dómar þyngri en eitt ár.) Vitna-
vernd upplýsingagjafa
löggæslunnar fyrir dómi.
(Vel skipulögð upplýs-
ingakerfi vega þyngst við
uppljóstrun mála og því
þurfa rannsóknarmenn
að tryggja þeim næga
vernd, en geti jafnframt
nýtt sér framburð þeirra
í þágu rannsókna.) Sam-
vinna lækna meðferðar-
stofnana við löggæslu sé
tryggð með lögformleg-
um hætti. (Þagnarskylda
og rannsóknarhagsmun-
ir.)
Aörir áhersluþættir
Gerð sé fjárhagsáætlun
og skipurit sem einungis
tekur til löggæslumanna
sem vinna við fíkniefna-
mál. Þeir fjármunir séu rækilega
aðskildir frá öðrum rekstarliðum
viðkomandi embætta. Sama gildir
um íjármagn sem varðar mennt-
un löggæslunnar á sviði fíkniefna-
mála og önnur verkefni sem þeim
kunna að verða falin (fræðsla
o.fl.).
Framangreindar lagabreytingar
gætu leitt til gagngerðra breyt-
inga á vistun og afplánun fanga,
sem dæmdir hafa verið fyrir
ávana- og fíkniefnabrot. Æskileg-
ast væri að
byggja nýtt fang-
elsi þar sem
brotamenn í þess-
um málaflokki
eru oftar en ekki
fíkniefnaneytend-
ur sem þurfa á
læknis- og sál-
fræðilegri aðstoð
að halda. Þá
kæmi einnig til
greina að á sama
stað (aðskilið)
væri húsnæði
fyrir fíkniefna-
sjúklinga sem
þurfa á langtima-
meðferð að halda
(6 mán. -2 ára)
svo hægt væri að
samnýta lækna
og annað sérhæft hjúkrunarfólk
og ráðgjafa.
Fíkniefnaneysla og afleidd af-
brot aukast ár frá ári. Innbrot og
þjófnaðir eru daglegir viðburðir
og ætla má að tíðari manndráp
fylgi í kjölfarið. Stjómvöld og lög-
gæsla verða að forgangsraða þeim
verkefnum sem brýnast er að
leysa og skilgreina ekki aðeins
hluta vandans heldur heildar-
myndina.
Kristján Pétursson
„Æskilegast væri aö reisa nýtt
fangelsi þar sem brotamenn í
þessum málaflokki eru oftar en
ekki fíkniefnaneytendur sem
þurfa á læknis- og sálfræöilegri
aöstoö aö halda.u
Kjallarinn
Kristján
Pétursson
fyrrv.deildarstjóri
Með og
á móti
Breytt áætlun sérleyfishafans á leiö-
inni Akranes-Reykjavík-Akranes, Sæ-
mundar Sigmundssonar, hefur vakiö
talsveröa athygli og umtal. Breytingin
kemur ýmsum illa, meöal annars
starfsfólki Tónlistarskólans á Akranesi
sem hefur sniöiö stundaskrána i vetur
eftir fyrri áætlun. Pá hefur einnig veriö
gagnrýnt aö sérleyfishafinn skipti um
bíl viö gangamunnann.
Rýri ekki þjón-
ustu til að
skaða fyrirtækið
„Ég var búinn að gera skóla-
stjóra Tónlistarskólans grein fyr-
ir þvi nokkru fyrir jól að ég þyrfti
að breyta ferðum um áramót og
hann var ekki
hress, en þetta
er út úr algerri
neyð sem ég
hagræði ferð-
um. Fyrir ára-
mót sýndu
kannanir að
meðaltal í
hverri ferð var sæmimdur sig-
komið niður í mundsson sérleyf-
sjö og það sér ,shafi'
hver heilvita
maður að það gengur ekki. Ég
felldi niður síðustu ferðina að
kvöldi út árið og eina morgun-
ferðina þar sem fáir farþegar
voru í þeim ferðum. Ég hef alltaf
fjölgað eða fækkað ferðum eftir
því sem þess gerist þörf. Það rýr-
ir enginn þjónustuna ef það skað-
ar fyrirtækið, ég hagræði ferðun-
um en fækka þeim ekki svo ég
geti haldið áfram með sömu
feröatíðni. Upphaflega þegar áætl-
unin var sniðin þá var það gert í
samráði við bæjarstjórn Akra-
ness og bæjarráð. Ég er búinn að
sitja fundi eftir að ég byrjaði og
fékk þá til þess að leyfa mér að
fækka ferðum. Á síðasta bæjar-
ráðsfundi sem ég sat létu þeir þau
orð falla að ég reyndi að breyta
þessu og hagræða þannig að ég
gæti haldið þessu áfram og þyrfti
ekki að rýra þetta mikið. Varð-
andi gagnrýnina á það að skipt sé
um bíl við gangaopið þá segi ég,
hvað gera menn þegar þeir ferð-
ast með strætisvagni á milli
hverfa í Reykjavík, þeir skipta
um vagn og bíða jafnvel í skýlum
í vitlausu veðri í einhvern tíma
en hjá mér bíður fólk í bílnum, ef
það þarf þá að bíða nokkuð."
Krafan að ferð-
um sé breytt
í fyrra horf
„Þegar skólastarf er skipulagt
að hausti þá er gerð stundaskrá. í
skóla eins og Tónlistarskólanum
á Akranesi starfa 19 kennarar.
Stór hluti þeirra
býr á höfuð-
borgarsvæðinu
og er því stund-
arskrárgerð háð
ferðum sérleyf-
ishafa. Við gerð
stundatöflu er
því ferðatíðni
og tími hafður
til hliðsjónar.
Það gefur auga-
leið að þegar
sérleyfishafínn
tekur sig til og breytir tímasetn-
ingum á miðjum vetri raskast allt
starf skólans. Þessar breytingar
hafa orðið til þess að kennsla fær-
ist aftar á daginn og hefur í fór
með sér aukinn launakostnað fyr-
ir skólann. Eftir þeim upplýsing-
um sem ég hef aflað mér þá eru
þessar breytingar gerðar án leyfís
Vegagerðarinnar og einnig i al-
gjöru ósamræmi við samkomulag
sem sérleyfíshafinn gerði við bæj-
arstjóm Akraness, þegar ferðir
Akraborgar lögðust af við tilkomu
Hvalijarðarganganna. Krafan er
því sú að ferðum verði breytt aft-
ur í fyrra horf.“ -DVÓ
Lárus Sighvatsson,
skólastjóri Tónlist-
arskólans á Akra-
nesi.