Dagblaðið Vísir - DV - 06.04.2001, Síða 9

+
Tihristarkreppa Reykjavíkurrónans
Róninn í Reykjavík stendur á tímamótum.
Kennileiti eins og Keisarinn og Hafnar-
kráin eru horfin. Hinir gömlu góðu rónar
eru í útrýmingarhættu og inn á götuna
steðjar yngra fólk í harðari efnum.
Enginn fæöist róni og menn geta
rónast ansi lengi án þess að veröa
eiginlegir rónar. Róni er maður sem
samtvinnar gríðarlega áfengis-
drykkju og oft og tíðum heimilislaust
útigangslíferni. Róninn hefur alltaf
verið í Reykjavík. Gott ef sá fyrsti
gekk ekki óminnishegra á hönd á
sama tíma og öndvegissúlur Ingólfs
steyttu á Faxaskála. En stereótýpan
af rónanum hefur tekiö mikilvægum
breytingum á síðustu árum og ára-
tugum. Áður fyrr voru rónar gamlir
og góðlegir menn sem höfðu slegið
feUnótu i laginu sem samfélagið rétti
þeim nóturnar að og fundu ekki takt-
inn aftur. í dag er harkan orðin meiri
í samfélagi útigangsmanna, með út
breiðslu ólöglegra vímugjafa og yng
ingu stéttarinnar. Ráðandi æsku-
dýrkun er í öllu þjóðfélaginu, ekki
bara í hugbúnaðar- og viðskiptageir-
anum heldur einnig hjá rónum. Það
hefur aldrei þótt neitt sérstaklega
virðingar- eða eftirsóknarvert að
vera róni í Reykjavík. Enginn róni
hefur tU dæmis orðið borgarstjóri
þótt ýmsir pólitíkusar hafi vingast
við Bakkus. Sama er annars staðar
uppi á teningnum. Listamenn sem
hafa viljað láta taka sig alvarlega
hafa drukkið mikið og stíft af brenni-
víni en aðeins einn og einn flippari
og lífskúnstner hefur stigið skrefið til
fuUs og gerst róni. Auðvitað taka
fæstir rónar meðvitaða ákvörðun um
að leggja rónaskap fyrir sig, en ef tU
vUl er það afleiðing þess að hafa ver-
ið á skjön við samfélagið alla ævi
eða, eins og þeir segja í Draumnum:
„Það er ákveðinn búddismi í þessu.“
Gamli, góði róninn
HeimUdamenn okkar meðal þeirra
sem umgengist hafa róna mikið, jafnt
við löggæslu og önnur störf, sögðust
sumir hreinlega sakna „gömlu, góðu“
rónanna og þann svip sem þeir settu
á miðbæinn. Þegar samfélag úti-
gangsmanna var fámennara var mik-
ið bræðralag þeirra á milli. Sumir
gömlu rónanna höfðu komið sér upp
styrktaraðUum sem gaukuðu að þeim
ákveðinni upphæð mánaðarlega.
Gamlir skólafélagar og ættingjar
vildu hugsa vel um þá sem áttu bágt.
Margir hverjir lögðu á sig stutta túra
á sjó eða unnu við annað í landi á
vegum félagsmálayfirvalda og voru
vandir að virðingu sinni í garð sam-
borgara. Grimmdin sem fikniefna-
neytendum fylgir nú tU dags þótti
ekki jafn áberandi og löggæsla auð-
veldari. Helstu gististaðir voru hið
svokallaða Grand Hótel, sem var
járngirðing, hlaðin grasi, með fram
Arnarhólnum, þar sem nú er Seðla-
bankinn. Þanghafið var togarinn Sír-
íus kaUaður, en þar bjuggu rónarnir
um sig um skeið. Gamall skúr í
Slippnum gegndi sama hlutverki,
sem og gömlu herbyrgin frá TjöUun-
um í Öskjuhlíðinni.
101 Róni
Miðbærinn er athafnasvæði rónans
og, eins og Bubbi söng: „sumarið er
tíminn..." Því eru rónarnir hjartan-
lega sammála en nýjasta lag Bubba
hefur ekki náö mikUli spUun í þeirra
röðum. Dagur rónans hefst
missnemma og veltur bæði á húsa-
skjóli og drykkju síðustu nætur. Um
leið og róni er orðinn göngufær hefst
leitin að afréttaranum. HeimUisleys-
ingjar Reykjavikur eiga ekki í mörg
hús að venda. Lögreglustöðin hefur
klefapláss fyrir 26 manns og tekur yf-
irleitt við útigangsmönnum sem
koma þangað sjálfviljugir þegar kost-
ur er. En um helgar er herbergjum
ráðstafað í annað. Rónum sem eru þar
í gistingu er yfirleitt Ueygt út snemma
morguns. Samskipti lögreglunnar við
róna hafa yfirleitt verið ágæt. Þvot-
tekta rónar fást ekki við neyslu ólög-
legra vímugjafa og hafa því lítið að
fela. Þeim er þó Ula við að láta hand-
taka sig um hábjartan dag, vitandi að
þeir þurfi að dveljast í fangageymsl-
um yfir nótt. Lengi hefur verið lög-
reglumaður í fullu starfi við að að-
stoða utangarðsmenn. Hinn gistikost-
urinn er Farsóttarhúsið. Hvítasunnu-
menn bjóða þar gistingu með því skU-
yrði að gestir séu ófullir. Aðra gisti-
staði verður að búa tU. Skýli, hitaklef-
ar, kompur og stigagangar fjölbýlis-
húsa, bUskúrar og bUastæðahús mið-
bæjarins fá oft óvænta næturgesti.
Nokkrir rónar eiga athvarf hjá
velunnurum sínum.
Flaskan fjármögnuð
Rónar eru mikið útivistarfólk, ekki
ósvipað forverum sínum, útilegu-
mönnunum. En þú rekst ekki endi-
lega á róna í röðinni í Nanoq; hann
nýtur útiverunnar á annan hátt.
Hann þarf ekki telemark-skíði þegar
hann hefur bokkuna. Drykkjan fer að
mestu fram utandyra því rónar hafa
ekki efni á að drekka á börunum.
Auðvitað vilja þeir helst ósvikið
ÁTVR-áfengi en oft verður aö leita
annarra ráða þegar fjárráð eru knöpp.
Kardimommudroparnir eru vinsæl-
asti rónadrykkurinn. Dropunum er
blandað við gos eða safa. Einnig hefur
brennsluspiritus notið mikilla vin-
sælda. Sagan segir að rónar blandi
honum við nýmjólk til að framkalla
hreinan vínanda. Þá þykir líka
spennandi blanda að hvessa léttöl
með spíranum. Eldri rónar kunnu
einhverja ótrúlega formúlu að hætti
alkemista sem gerði þeim kleift að
framkalla alkóhól úr skósvertu. Flest-
ir rónar fá mánaðarlegar bætur frá
Tryggingastofnun og Félagsmála-
stofnun. Fjárhæðimar eru ekki háar
og hrökkva skammt þegar skammtur-
inn er daglegt brauð og brennivín.
Rónar fá hugsanlega minna en þeim
ber því þeir eru miklir skattgreiðend-
ur. Margir betla þeir af fólki, peninga
sem búið er að greiða tekjuskatt af,
Héraðsdómur.
Bekkirnir við héraðsdóm eru
vinsælt hangs róna. Þeir passa sig
þó á aö míga ekki utan í hús lag-
anna, það er dýrara en aðrar
hlandanir sem löggan verður
áskynja.
Löqreqlustöðin.
Rónarnir fá ókeypis gistingu á
Hverfisgötunni eins lengi og
ekki er fullbókað af glæpahyski
og öðrum rumpulýð.
"lemmur.
Landsbankahúsið.
Við aðalútibú Landsbankans á mótum
Pósthússtrætis og Hafnarstrætis er þægi-
legur uppblástur á heitu lofti og þar má
oft sjá róna í leit að yl.
Skipperinn.
Sívinsæll staður þar sem Stebbi sjóari
ræður ríkjum.
I.naólfstorg.
Lögreglan óttaðist á sínum tíma að
myndu eigna sér pleisiö. Þeir sjást hér reglulega
en bekkimir eru bara ekki nógu þægilegir og bet-
ur fallnir til þess að slæda eftir þeim á hjólabretti.
Skötumar urðu fyrri til. Oft má þó sjá Sniglana á
snakki við róna af gamla skólanum.
Austurvöllur.
Allan ársins hring sitja sællegir rónar
viö hlið Jóns Sigurðssonar á Austurvelli
og rifja upp Gúttóslaginn eða nýlegri slagi.
Albinqisqarðurinn.
Garðurinn við Alþingishúsið er einkar skjól-
góður fyrir næðingi, samborgurum og laganna
vörðum. Þama fara fram hinar einu sönnu utan-
dagskrárumræður og auðvelt að koma sjónar-
miðum á framfæri við þjóðkjöma fulltrúa laga-
samkundunnar.
i
Hlemmur er jafn sígildur vettvang-
ur fyrir róna að vetri og Álfheimaís-
búðin er fyrir visitölufjölskyldu á
sunnudegi. 2z
.Stakkholt. jf II
Skjólsæll húsagarður sem
kjörinn til að hvUa lúin bein.
er
Kaffi Austurstræti.
Veitingastaðurinn sem leysti
Keisarann af hólmi og rónar
viröast eiga hvað greiðastan
aðgang að.
Kaffi Stíqur.
HressUegur staður sem tápmiklir dagdrykkju-
menn hafa eignað sér. Aldrei jafn glatt á hjaUa og
á hádegisbarnum þegar rónar leiðbeina þeim sem
eru í byrjendapakkanum.
Strætóskvli á Rauðarárstíq.
Rónum líður vel á Rauðarárstíg eða eins og
Júlli í Draumnum segir: „Rauðarárstigurinn er
eftirsótt gata“. Hann hefur þó varið drjúgum
tíma í að fá þá tU að láta af þeirri iðju sinni eða
öUu heldur iöjuleysi sínu, að sitja í skýli SVR.
Draumurinn.'
í Dramnnum er rónunum tekið fagn-
andi og þar geta þeir fengið sér kardó,
eitthvað í svanginn og rætt heimsins
gagn viö Júlla og kompaní.
Farsóttarhúsið í Þingholts-
stræti 25 er athvarf þeirra sem
búa á götunni. Eini gallinn fyrir
rónann er sá að þangaö kemst
enginn inn fyrir þröskuldinn
nema ófuUur og aUsgáður.
Veitingastaöurinn gegnt Punkt-
inum hefur verið tU svo lengi sem
yngstu menn muna en aldrei virð-
ist rúmast í auglýsingabödjettinu
að splæsa í skilti. Þarna eru
ógæfumenn af öUum þjóðfélags-
þrepum og einn og einn róni slæð-
ist með.
Rónarnir eru flestir á fram-
færslu skattborgara en borga jú
sjálfir svo mikið í skatt með
brennivínskaupum að tilfærslan
er eðlUegri en egglos.
Að baki BíóborgarinnáP
liggur leikvöllur þar sem
borgarstarfsmenn finna ófá
kardemommudropaglösin
eftir annasamar helgar.
Bekkir á Miklatúni.
Þegar sólin hækkar á lofti
þykir rónum þægilegt að sitja í
faUegu umhverfi Kjarvalsstaða.
Þar fá þeir að vera óáreittir.
Þar sem Keisarinn var stendur fólk
nú í biörööum eftir bankaþjónustu.
og eyða þeim svo í ofskattað brenni-
vín. Sumir safna einnig dósum. Marg-
ir rónar eru, að sögn kunnugra,
vannærðir. Þeir geta komist í ókeyp-
is mat hjá hjálparstofnunum á
ákveðnum tímum en á meðan þeir
mæla göturnar þess á miUi er lítið að
hafa og eigendur veitingahúsa hafa
Aður gátu rónarnir treyst því aó eiga
skjól á Hafnarkránni. Nú er þar
klámbúlla í óþökk margra róna.
orðið varir við róna í ætisleit í rusla-
geymslum.
Eftirlaun rónans
Fáum mönnum hefur tekist að rífa
sig upp úr eymd rónalífemis. Ein-
staka róni hefur þó skriðið upp úr
ræsinu hjálparlaust, hoppað í
sturtu, kveikt á Jimmy Swaggart,
klappað á sér axlirnar og sagt
„AAaaaa, ég var einu sinni róni.“
Þetta tekst fæstum. Margir enda líf-
daga sína á götum úti, frjósa eða
drekka sig I hel, eða hvort tveggja.
Endastöð annarra er endurhæfing-
arprógramm í Gunnarsholti eða
Víðinesi. Það er ómögulegt að segja
til um það hversu margir rónar
Reykjavíkur eru á þessari stundu.
Ekki er hægt að miða við þá sem
skráðir eru óstaðsettir í hús í skjöl-
um Hagstofunnar því þar eru marg-
ir aðrir en þeir sem ekki eiga þak
yfir höfuð sér. Gönguferð um stað-
ina sem merktir hafa verið inn á
kortið getur aftur á móti gefið góða
vísbendingu.
Ef rónafræði væru partur af félagsvísindadeild Háskólans væri Júlli í Draumnum sjálfskipaður skorarfor-
maður og prófessor. Júlli hefur umgengist ógæfumenn götunnar í rúman áratug, verið þeim innan handar
með ýmislegt og séð þeim fyrir brýnustu nauðsynjum.
Rónat a m n i n g a maðurinn
Júlli í Draumnum hefur þjónað úti-
gangsmönnum borgarinnar í rúman
áratug og þekkir þá manna best.
„Þeir þurfa að borða alveg eins og
við. Þeir fá hér samlokur og snakk og
banana og alls konar drykki. greip,
appelsín og svala," segir Júlli, en
dregur ekki dul á að kardemommu-
droparnir seljist líka betur í sjopp-
unni en víðast annars staðar. „Þetta
er mjög merkilegur drykkur og virð-
ist bæta þá mikið, eða svo segja þeir.“
Stela aðeins einu sinni
Á meðan stórmarkaðir og aðrar
verslanir úthýsa drykkjumönnum
tekur Júlli þeim fagnandi og sýnir
þeim vinsemd og virðingu, svo fremi
að þeir hagi sér skikkanlega. Hann er
vinur flestra útigangsmannanna en
getur verið harður í horn að taka.
„Við lendum stundum í átökum þeg-
ar við erum að temja þá. Þá verður að
taka í þá, mennina. Ég er mjög
strangur á reglur hérna, að fólk gangi
almennilega um og komi almennilega
fram, ekki með neinn helvítis kjaft.
Það á ekki bara við um útigangs-
mennina. Fólk á götunni kemur
hérna inn eins og það sé á síðasta
degi. Þeir eru kurteisir þegar búið er
að temja þá. Þá vita þeir að ef þeir
eru með einhver helvítis læti er jafn-
vel tekið í þá.“ Þjófnaður líðst heldur
ekki. „Nei,“ segir eigandinn hörku-
lega. „Menn reyna það ekki nema
einu sinni. Þeir fá meðhöndlun sem
þeir vilja ekkert aftur."
Vill ekki sjá Keflavíkur-
hyskið
Af sjoppu að vera opnar Draumur-
inn ansi snemma. Áður fyrr mátti sjá
róna bíða á bekkjum strætisvagna-
skýlisins andspænis sjoppunni en
Júlli hefur tekið fyrir það. Kúnnahóp-
ur Draumsins er breiður og Júlla er
mikið í mun að rónarnir trufli ekki
aðra viðskiptavini. „Ég fór oft og
henti þeim úr skýlunum, las yfir
þeim og skaut eplum í hausinn á
þeim bara tO að koma þeim af svæð-
inu. Svo þeir séu ekki að míga í sund-
in hérna og annað," segir hann.
En eru vióskipti vió róna aröbœr?
„Nei. En það eru ekkert verri pen-
ingar frá þessum mönnum en öðrurn,"
segir Júlli. Hann hefur meira að segja
stundum verið með róna í reiknings-
viðskiptum. „Sumir hafa ekki borgað
og ég hef tapað nokkur hundruð þús-
undum. En þeir eru yfirleitt ekki
verstir. Það er yfirleitt þetta millistétt-
arfólk sem kemur þannig fram. Það
eru mestu helvítis þjófarnir. Eins og
helvítis Keflavíkurhyskið hérna. Sá
sem ríður mömmu sinni. Það helvítis
kvikindi, það er ekta helvítis óþverri,"
segir Júlli og hleypur kapp í kinn.
Hver eru þau?
„Það er helvítis Keflavíkurhyskið.
Þau skulda hérna yfir 20-30 þúsund
kall. Það er óþverra helvítis lið. Þau
hafa skítnóg af peningum en ganga
bara um stelandi og rænandi. Og lykt-
in. Ég vil ekki sjá þetta hérna í fyrir-
tækinu." Vanþóknunarsvipurinn fer
skeggmiklu og grófu andliti Júlla vel.
A meðan stórmarkaðir og aðrar verslanir úthýsa drykkjumönnum tekur Júlli
þeim fagnandi
Látlaust kennslustarf
Stundum leitar löggann tU Júlla þeg-
ar þarf aö hafa upp á ógæfumönnum
og ef hann getur orðið að liði er hann
frummynd hjálpseminnar. Sjálfur seg-
ist hann vel verða var við skítkast frá
samborgurum sem kunna ekki að meta
góðlyndi sitt i garð ógæfufólks. Lætur
það samt lítið á sig fá. „Þetta er lát-
laust kennslustarf," segir hann og á
við afgreiðsluna, hvort sem hún lýtur
að rónum eða „góðborgurum." „Við
lesum oft yfir útigangsmönnunum og
segjum þeim að hætta þessu rugli og ég
held oft heilmiklar ræður," viðurkenn-
ir Júlli. Aðstoðarmaðurinn Bjami seg-
ir að máluð hafi verið ósanngjörn
mynd af Júlla í gegnum tíðina. „Hann
hefur hjálpað þessum mönnum mikið,"
segir hann. Júlli tekur undir það.
f Ó k U S 6. apríl 2001
iWffliiíllíl.t; Ííilililílílíirriiiliili H.
í t H I H < i j
I iliéiH
iflil
jliiiiliiillliiiiiíliillii
-l-.
6. apríl 2001 f Ó k U S