Dagblaðið Vísir - DV - 15.06.2001, Side 13

13
FÖSTUDAGUR 15. JÚNÍ 2001
DV
Rússneskir áhorfendur vilja rússneska samtímaleikritun:
Gleymið Tsj ekhov og
komið með eitthvað nýtt!
Rússar hafa lengi verið ein
mesta leikhúsþjóð í heimi og
þaðan hafa margar gersemar
komið og af þeim eru leikrit
Tsjekhovs þekktust. Leik-
skáldin hafa ekki verið eina
útflutningsvara þeirra því
kenningar Stanislavskis hafa
verið lífsseigar í vestrænu
leikhúsi. Rússar leika enn og
nýlega var sett upp i Moskvu
leikritið Eldhús eftir Maxim
Kurochkin. Leikritinu var
slátrað af gagnrýnendum en
áhorfendur elska það og fylla
húsið á hverri sýningu. John
Freedman Qallaði fyrir
skömmu um verkið og ástand-
ið í rússneskri samtímaleikrit-
un í The New York Times.
Komin á flug?
Gagnrýnendur hafa sagt að
þetta sé lélegt leikrit og verðs-
kuldi alls ekki þá athygli sem
það hefur fengið. Gagnrýnandi
Izvesia sagði til dæmis að höf-
undurinn hefði reynt að segja
allt í einu og án þess aö vita
hvað hann hafði í huga. En við-
brögð áhorfenda við leikriti
hins 31 árs Kurchkin eru sönn-
un á því að lögmál Newtons
gilda líka í leikhúsi; neikvæður
kraftur gagnrýnenda gegn já-
kvæðum krafti áhorfenda sem
streyma í miðasöluna til að
tryggja sér sæti.
Þrátt fyrir að túlka mætti
þetta sem sigur Olegs Mens-
hikovs, leikstjóra og aðalleikara
Eldhúss, þá eru sérfræðingar
ílestir á sama máli um að gifur-
lega aðsókn að verkinu megi
skýra á þann hátt að rússnesk
samtímaleikritun sé loksins
komin á flug aftur eftir áratuga
lægð og áhugaleysi leikhússtjóra
á að setja slík verk upp.
Beavis, Butthead og Bor-
is
Af orðum leikskáldsins
Kurochkins má ráða að rúss-
nesk leikskáld starfi í skugga
Tsjekhovs. Hann skrifaði verk
sem er byggt á Niflungasögu
og blandar inn í hana Rúss-
landi nútímans og nýjum hug-
myndum. Hann skrifaði
óraunsætt verk og vonaðist til
þess að með því myndi hann
brjóta niður þá múra sem
ímyndir • Stanislavskis og
Tsjekhovs hafa byggt í kring-
um rússneska samtímaleikrit-
un. „Ég vildi ekki afneita
þeim,“ segir Kurochkin, „en
ég vildi hafa þá á sama plani
og aðra. Fyrir mér er morð Si-
egfried í „Nibelungenlied"
mikilvægara en sú staðreynd
að Stanislavski setti einu sinni
upp verk Tsjekhovs."
Blandan sem kynnt var hér
að framan, goðsaga, vandamál
og nýjar hugmyndir, er ótrúleg.
Umgjörð sýningarinnar er með
svipuðu móti, blanda af nútima-
fatnaði og miðaldaklæðnaði sem er hannaður í
smáatriðum með timann í huga. Tónlistin er líka
sérstök, níunda sinfónía Dvoraks blandast sam-
an við söngleikjastef eftir rússnesku rokkstjörn-
una Boris Grebenshchikov. Fréttir af árásum
Húna koma í sjónvarpinu (fluttar af röddum sem
líkjast Beavis og Butthead óþægilega mikið), per-
sónurnar vitna stíft í auglýsingar og Húnakon-
ungur blótar í gegnum Netið.
„Ég kemst ekki inn“
Ástandið í rússneskri samtímaleikritun hefur
verið það slæmt að nokkrir höfundar tóku sig
saman fyrir nokkrum árum og minntust hund-
rað ára afmælis eins eftirminnilegasta falls í
sögu leikritunar, fyrstu uppfærslu á Mávinum
eftir Tsjekhov. Sú sýning féll með stæl. Höfund-
andi MAX sem er umboðsskrif-
stofa fyrir leikára. Hún segir verk-
ið hafa þann eiginleika að það
heltaki áhorfandann og sleppi
honum ekki. „Mig dreymdi verkið
í tíu daga eftir að ég sá það. Það er
dulúðugt og maður fer í gegnum
alvöru kaþarsis."
Olga Subbotina, sem er einn af
athyglisverðustu leikstjórum
Rússa í yngri kantinum, tekur
undir með Isayevu og telur að
leikskáldið og leikstjórinn hafi
viljað vekja upp sterk viðbrögð og
umræðu um rússneska samtíma-
leikritun. „Kurochkin og Mens-
hikov gerðu þetta verk til þess að
draga rússneska samtímaleikrit-
un upp á yfirborðið, ná því af litlu
sviðunum og upp á aðalsviðin,“
segir Subbotina og segist hrifin af
metnaði þeirra. „Því miður voru
gagnrýnendur ekki hrifnir af því
en það er ekki merki um að það
hafi mistekist."
Hin 28 ára Subbotina segir að
núna sé ekkert mikilvægara en að
finna nýja höfunda.
Stóri gallinn
Yelena Gremina brást við
ástandinu með því að koma, í fé-
lagi við aðra, á fót tveimur mið-
stöðvum fyrir leikskáld. Annars
vegar Debut-miðstöðina og hins
vegar Miðstöð leikskálda og leik-
stjóra. Báðar miðstöðvamar
hafa verið vítamínsprauta fyrir
rússneskt leikhúslíf og til dæmis
hafa Kurochkin og Subbotina
komið sér á framfæri með hjálp
þeirra.
Gremina hefur einnig komið á
sambandi við Royal Court leik-
húsið í London og hafa á vegum
þess verið haldin nokkur nám-
skeið í Moskvu. Það var á slíku
námskeiði sem Menshikov og
Kurochkin náðu saman.
Þrátt fyrir að Gremina sé hrifin
af verki Kurochkins þá segist hún
ekki hlynnt því að leikskáld reyni
einungis að uppfylla óskir leikara
og leikstjóra. „Það er stór galli í
kerfi okkar,“ segir hún. „Til að
samtímaleikrit nái árangri þarf
það að skarta stjörnum eða vinna
til verðlauna. Ég er á þeirri skoð-
un að Kurochkin stæði undir upp-
færslu á eigin forsendum. Ég vildi
sjá verk hans sett upp eins og
verk Ibsens." Hún segir verk hans
byggjast á honum sjálfum en ekki
því að hann sé að reyna að gera
eitthvað fyrir aðra.
Óheiibrigð staða leik-
skáldsins
Menshikov hefur einstaka að-
stöðu varðandi íjárhagslega bak-
hjarla. Hann er virtur sem leik-
stjóri og leikari í sjónvarpi og á
sviði og það besta sem getur kom-
ið fyrir ungan höfund er að fá lið-
sinni hans. Menshikov lék i
Burnt by the Sun en fyrir hana
fékk Nikita Mikhalov óskarsverð-
laun árið 1995. Hann lék einnig á
móti Vanessu Redgrave í While
She Danced eftir Martin Sherman sem sett var
upp í London árið 1992. Fyrir leik sinn fékk hann
Olivier-verðlaunin.
Sterk staða Menshikovs veldur því að Gremina
hefur áhyggjur af stöðu Kurochkins. „Staða leik-
skáldsins í leikhúsinu mun alltaf verða óheilbrigð,"
segir Gremina en Kurochkin er ekki sammála:
„Sjúkdómsgreiningin er að breytast. Margir góðir
og frumlegir höfundar eru komnir fram.“
Niðurstaða Johns Freedman, sem er leikhús-
gagnrýnandi The Moscow Times, er að almennar
vinsældir Eldhúss séu ekki nægar til að snúa við
þróuninni. Það sé ekki einu sinni ljóst hvaða
áhrif þetta hafl á framtíð Kurochkins. En samt
sem áður fylli áhorfendur leikhúsin og krafa
þeirra sé: „Gleymið gagnrýnendunum, gleymið
Tsjekhov og komið með eitthvað nýtt!“
Byggt á The New York Times
Upprisa rússnesku leikskáldanna
Ástandið í rússneskri samtímaleikritun hefur verið það slæmt að nokkrir höfundar tóku
sig saman fyrir nokkrum árum og minntust hundrað ára afmælis eins eftirminnilegasta
falls í sögu leikritunar; fyrstu uppfærslunnar á Mávinum eftir Tsjekhov. Sú sýning féll
með stæl. Myndin er úr sýningu Þjóðleikhússins á Mávinum. Rimas Tuminas leikstýrði
sýningunni en á myndinni má sjá Róbert Arnfinnsson og Önnu Kristínu Arngrímsdóttur í
hlutverkum stnum.
arnir héldu málþing á mörkum hæðni og alvar-
leika og var það tileinkað Treplev, persónu úr
Mávinum sem framdi sjálfsmorð. Höfundarnir
héldu því fram að þeir gætu verið nokkuð bjart-
sýnir fyrst verk Tsjekhovs hefði fallið.
Leikskáldið Yelena Gremina var meðal þeirra
sem héldu málþingið og segir hún að allir viti að
leikskáldið sé minnst mikilvægasta fígúra leik-
hússins. „I einhverju dægurlagi segir, „Ég kemst
ekki inn“. Jæja, það er hlutskipti okkar."
Alvöru kaþarsis
Ekki eru þó allir sammála gagnrýnendum.
Margir málsmetandi leikhúsmenn hafa lýst
þeirri skoðun sinni að verkið sé mjög áhugavert.
„Eldhús er heiUandi leikrit sem gæti þótt flókið í
fyrstu," segir Larisa Isayeva, stofnandi og stjórn-
__________________Menning
Umsjön: Sigtryggur Magnason
Djassinn dunar
Mikið er á seyði í djassinum um þjóð-
hátíðarhelgina. í dag klukkan fimm er
gott að skella sér niður í bæ og hlýða á
tónleika Stórsveitar Reykavikur en hún
spilar á Ingólfstorgi. Stjórnandi sveitar-
innar er Daniel Nolgárd en hann hefur
áður stýrt sveitinni með góðum ár-
angri. Efnisskráin er létt og aðgengileg
og gestasöngvari er Páll Óskar
Hjálmtýsson. Ef veður verður vott þá
færast tónleikarnir inn í Tjarnarsal
Ráðhússins.
Stórsveitin mun síðar í mánuðinum
skella sér út á land með sömu efnisskrá
og leika á tónleikum á Blönduósi og
Hvammstanga 22. og 23. júní. Þegar því
ferðalagi er lokið heldur Stórsveitin til
Svíþjóðar þar sem henni hefur verið
boðið að taka þátt í Sandviken djasshá-
tíðinni. Þar mun sveitin meðal annars
spila íslenska tónlist eftir Veigar Mar-
geirsson, Stefán S. Stefánsson og Sigurð
Flosason. Stjórnandi Stórsveitarinnar á
hátíðinni verður Daniel Nolgárd.
Á morgun heldur
svo Kristjana Stefáns-
dóttir tónleika á Jóm-
frúnni með triói sínu.
Tónleikarnir eru milli
fjögur og sex og með
henni leika Agnar Már
Magnússon og Gunnar
Hrafnsson. Ef veður leyfír fara tónleik-
arnir fram utan dyra á Jómfrúartorg-
inu.
Hátíðardagskrá
í Nýlistasafninu
Á sunnudaginn klukkan 12 hefst há-
tíðardagskrá í Nýlistasafninu sem er
jafnframt lokadagur Pólýfóníu. Þátttak-
endur eru Ingibjörg Magnadóttir, Sally
Chapman, Serge Comte, Translight
2000, Egill Sæbjörnsson, Artpönk 2001,
Fallega gulrótin, Graupan, Thund-
erlove, Djasscoresveitin Anus,
Dópskuld, The Zuckakis Mondeyano
Project, Thundergun og fleiri.
Áseyði
Listahatíðin A seyði á Seyðisfirði
hefst á morgun og stendur til 21. ágúst.
Ýmislegt verður á seyði á hátíðinni sem
hefst á morgun með tónleikum Jagúars
í Herðubreið. Meðal atburða í sumar
má nefna sýninguna Með fulla vasa af
grjóti, Listáhátíð ungs fólks á Austur-
landi og margbreytilega
tónleika og myndlistar-
sýn-
ing-
ar.
Tónleikar
í Langholtskirkju
Crown College kórinn frá Minneapol-
is heldur tónleika i Langholtskirkju á
morgun klukkan fimm. Kórinn er
þekktur fyrir vandaðan flutning á tón-
list frá ólíkum tímabilum og fer árlega
i tónleikaferðir um Bandaríkin. Ferð
kórsins nú er til Norðurlandanna og er
ísland fyrsti viðkomustaðurinn.
Þrjár sýningar
Þorgerðar
Þorgerður Sig-
urðardóttir hefur í
mörgu að snúast
þessa dagana en
þrjár sýningar
hennar eru í gangi
víðs vegar um
landið. í Skálholtsskóla er sýningin Úr
turni Skálholtskirkju. Um er að ræða
myndir unnar með stafrænni tækni eft-
ir innlit í turn Skálholtskirkju. í fordyri
Reykjahlíðarkirkju í Mývatnssveit er
sýningin Bænir og brauð. Þar sýnir
Þorgerður tréristur byggðar á gömlum
brauðmótum en sá siður var algengur á
íslandi fyrr á tímum að skera út brauð-
mót til að skreyta efri hliðina á pottkök-
um. í Norska húsinu í Stykkishólmi
tekur Þorgerður síðan þátt í sýning-
unni Fimm sinnum fimm sem er sýning
fímm listakvenna sem hafa vinnustofur
á Korpúlfsstöðum. Þær eru auk Þor-
gerðar Ása Ólafsdóttir, Bryndís Jóns-
dóttir, Kristín Geirsdóttir og Magda-
lena Margrét Kjartansdóttir.