Dagblaðið Vísir - DV - 03.09.2001, Qupperneq 13

13
MANUDAGUR 3. SEPTEMBER 2001
x>v
Menning
Af áreiðanleika minninga
Um árabil hefur sá sem
þetta skrifar talað fyrir
nauðsyn þess að koma á
gagnkvæmum myndlist-
artengslum við íslend-
ingabyggðirnar í Kanada;
bæði sýna íslenska mynd-
list þar vestra og fá verk
eftir markverðustu lista-
menn frænda okkar, svo
og einnig verk
kanadískra frumbyggja,
til sýninga á íslandi. í
viðræðum sem ég átti við
forsvarsmenn helstu
listasafna í Kanada, bæði
í íslendingabyggðum og
annars staðar, lýstu allir
viðmælendur mínir yfir
miklum áhuga á nánum
myndlistarlegum sam-
skiptum. Hins vegar var
þrautin þyngri að vekja
áhuga á slíkum samskipt-
um hjá áhrifamönnum í
íslenskum listastofntm-
um, sem töldu vísast
brýnna að koma íslenskri
myndlist á svonefndan
heimsmarkað en að
rækta tengsl við einhverja G.N. Louise Jonasson: „Banner with Lance"
útnára i Kanada. Verk hennar eru vandlega uppbyggð, margræð og uppfull með vísunum íjarðfræði, fornleifafræði, ættfræði, erfðafræði,
Það kemur mér því ekki
á óvart að sýning á verk-
um íslensk-kanadísku listakonunnar G.N.
Louise Jonasson, sem nú hangir uppi í mið-
rými Kjarvalsstaða, skuli vera hingað komin
fyrir frumkvæði Kanadamanna, nánar til-
tekið Manitoba-fylkis. Þeir kosta flutning-
inn, útgáfu á vandaðri sýningarskrá og
klykkja út með því að gefa íslensku þjóðinni
hluta verkanna. Nú stendur upp á okkur að
endurgjalda þessa heimsókn af viðlíka
rausn, t.d. með því að senda listasafninu í
Winnipeg íslensk verk til sýningar og gjafar.
I aldingarði menningarfræðanna
G.N. Louise Jonasson er listakona með
gríðarmikla menntun og reynslu. Áður en
hún hóf myndlistarnám nam hún trúar-
bragðafræði og mannfræði, er auk þess með
háskólamenntun i fæðingarhjálp. Ásamt
með myndlist sinni hefur hún unnið sem
myndstjóri á menningartímariti, bókasafns-
fræðingur, ljósmyndari, sýningarstjóri og
fyrirlesari. Hér er því ekki um að ræða lista-
mann sem vinnur út frá forsendum efnivið-
arins, óheftra kennda eða óstýriláts hugar-
sögu og sáifræði.
flugs, heldur mjög svo meðvitaðan verka-
mann í aldingarði menningarfræðanna.
Verk hennar eru vandlega uppbyggð,
margræð og uppfull með vísunum í jarð-
fræði, fornleifafræði, ættfræði, erfðafræði,
sögu og sálfræði, þannig að ekki dugir
minna en kandídatsritgerð í menningarvís-
indum til að gera þau aðgengileg áhorfend-
um.
Á sýningunni eru tvær myndraðir, „Ey“
og „Minningar um ey“, plús stakt verk í öðr-
um dúr, og eru þau öll tilbrigði um þær hug-
myndir sem Louise Jonasson gerir sér um
hina íslensku arfleifð sína. Þótt hún nefni
verkin „minningar", eru þau í raun tilbún-
ingur, því listakonan hafði ekki komið til ís-
lands þegar hún gerði þau. Sem leiðir hug-
ann að áreiðanleika minninganna; eru þær
ekki brotakennt samsafn smámynda sem við
sjálf veljum og dubbum upp í þá „fortíð“ sem
okkur hugnast best?
Gulltöflur
Þessar „minningar'
til hugmyndarinnar
sínar, sem taka m.a.
um frum-eyjuna, ís-
lenskra lifnaðarhátta í fortíð og nútíð og
einkalegra tákna, málar, ristir og mótar
listakonan á spónaplötur sem hún „fyrnir"
með ýmsum aðferðum. Áhorfandinn er því í
sporum fornleifafræðingsins sem uppálagt
er aö glöggva sig á þeirri siðmenningu sem
að þessum nútíma „gulltöflum" stendur, sjá
ljóð Stephans G. í sýningarskránni.
Hér er vissulega vélað um með öörum
hætti en við eigum að venjast. Og áhugavert
að sjá viðleitni listakonunnar til að skapa
sér merkingarbæra mýtu úr þessari fjarlægu
íslensku arfleifð, jafnvel þótt hún skynji á
endanum að veruleikinn að baki mýtunnar
verði ekki brotinn til mergjar með góðu
móti. Það sem kannski stendur henni mest
fyrir þrifum er þurrlegur frásagnarmátinn,
áhugaleysi um tæknilega náttúru þeirra fjöl-
mörgu miðla sem hún er með undir í hverju
verki. Þetta gerir verkin helst til einsleit
innbyrðis og óspennandi fyrir augað.
Aðalsteinn Ingólfsson
Minningar um ey stendur til 9. september. Kjarvals-
staöir eru opnir alla daga kl. 10-17 en til ki. 19 á
miöv.
Óperuhátíð blásin af
Óperuunnendur í Kaupmannahöfn eru
margir og jafnan er fullbókað jafnvel löngu
fyrir fram á allar óperusýningar í Konunglega
leikhúsinu þar sem hinn ungi Kasper Holten
ræður rikjum. Því sáu nokkrir aðilar undir
forystu óperusöngvarans Brians Dans sér leik
á'borði og boðuðu mikla óperuhátíð í borginni
í lok ágúst og byrjun september. Þeir leigðu
geysistórt húsnæði, eins konar „laugardals-
höll“, réðu hljómsveit, hljómsveitarstjóra, kór
og einsöngvara erlendis frá, aðallega frá Ital-
íu, buðu ungum söngvurum að koma og
syngja fyrir í því skyni að velja nokkra úr
hópnum til að syngja með hinum heimsfrægu
útlendingum og boðuðu átta sýningar á Tosca
og Rigoletto auk galakvölds, alls 54 þúsund
miða.
Það fyrsta sem tortryggni vakti var hve fáir
ungir söngvarar reyndust hafa áhuga á að
syngja með heimssöngvurunum en þó fékkst
að lokum tilskilinn fjöldi til að taka þátt í
flutningnum. Næst spurðu óánægjuraddirnar
hvar í heiminum söngvararnir væru frægir
sem ráðnir höfðu verið og framkvæmdaaðilar
svöruðu snúðugt að alveg væri þetta týpískt
fyrir Dani, þeir þekktu enga söngvara nema
Pavarotti! Svo kvisaðist að styrktaraðilar
vildu ekki láta nafns síns getið - þvert ofan i
það sem venja er til. Einnig það þótti tor-
tryggilegt.
Síöan rann upp morgunninn eftir gala-
kvöldið sem hátíðin hófst á og dagljóst varð af
gagnrýninni að þar höfðu fáir kunnað al-
mennilega til verka - og alls ekki fram-
kvæmdaaðilamir. Allt vantaði sem við átti að
éta. Fáir söngvaramir stóðu sig þokkalega -
um einn var sagt að þó að öndin bærðist í vit-
.gnshaóq Bmsa J 11‘líStó1
um hans hefði röddin hans dáið fyrir þó
nokkrum árum! - og sagt var að hver hinna
flmm sinfóníuhljómsveita sem Kaupmanna-
höfn státar af hefði getað spilað Fílharmoníu-
mannsgaman
hljómsveit Rómaborgar út af sviðinu.
Þá var framkvæmdaaðilum nóg boðið og
þeir blésu hátíðina af - enda hafði fátt eitt
selst af þessum 54 þúsund miðum...
Voru þá borgarbúar ekki eins hungraðir í
óperu og ætla mátti? Eða lætur fólk ekki bjóða
sér hvað sem er?
Haugur á borðinu
Hef tekið eftir því að jafna safnast fyrir lít-
ið bókasafn á náttborðinu mínu uppi i Grafar-
vogi. Þaö þykir mér gott. Og fátt er eyðilegra
en autt náttborð, strokið og hreint. Náttborð
eiga að geyma hauga af bókum; ólíkum, mis-
þykkum, misgóðum. Svona slatta af heimsins
meiningum.
Var rækilega minntur á þetta eitt síðkveld-
ið á þessu síðsumri. Kominn berrassaður upp
í beddann og þess albúinn að opna galdur lít-
illar bókar á borðinu góða, reyndar ljóðabók-
£ir, mjög þunnrar. En oft veltir lítil... eins og
máltækið segir. Og haldiöi ekki að haugurinn
hafi henst í gólflð og lá við að samfelldur
barnaskarinn vaknaði í stafrófsröð hinumeg-
in við þilið. Dynk, dynk, dynk.
Þarna lá safnið í gólfinu, reyfarar, ljóða-
bækur, þungar skáldsögur og tímarit, að
ógleymdum litlu kompunum mínum sem ég
fylli af renningum hugans meö þéttri og smá-
gerri skrift minni þegar andinn er í hverfinu.
Fór að hugsa um það hvað bækur eru
manni mikils virði þegar ég settist þarna á
naktar hækjur mér og byrjaði að stafla þeim
aftur upp á nóttina. Og sá þama eina af ástæð-
um þess að íslendingar vilja fremur eiga bæk-
ur en fá þær að láni. Þarna voru skáldsögur
sem ég hafði komist þokkalega af stað með um
vorið, en gefist upp á og ætlað betri tíma. Dá-
lagleg sekt ef lánuð væri. Og hálfnaðar ljóða-
bækur, varla opnaðir reyfarar. Léttilega
krumpuð tímarit.
Margar bækur eru nefnilega lokaðri en þær
sýnast vera. Sumar opnast algerlega og eru
auðlesnar, aðrar geta pirrað mann svo dögum
skiptir, allt þar til þær opnast ekki einasta
heldur opna augu manns. Enn aðrar eru alltaf
að loka á mann, þurfa hvíldar við. Þá eru þær
til sem opnast aldrei. Og loks þær sem henta
ekki nema á vissum tímum.
Því er gott að hafa haug á borðinu. Bara að
hann sé vel staflaður. -SER
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Merkir íslendingar
Það var ekki leiðin-
legt að vera íslending-
ur í Danmörku í
ágústmánuði. í fyrsta
lagi var íslenskum
kvikmyndum sem þar
voru sýndar afskap-
lega hlýlega tekið og
af alvöru. Ekki veit ég
hvemig aðsóknin var
að íslensku kvik-
myndahátíðinni sem
hidin var í Kaup-
mannahöfn og víðar, en umsagnir voru góðar
um Úngfrúna góðu og Húsið og 101 Reykjavík.
Baltasar Kormákur laðaði alla leið til íslands
blaðamenn allra helstu Kaupmannahafnar-
blaðanna sem höfðu smekk bæði fyrir einkar
áhugaverðu útliti hans og því sem hann hafði
að segja. Gaman.
Svo komu Norðurljós Einars Kárasonar út í
danskri þýðingu og umsagnir um þau í helstu
blöðum yfirleitt afar vinsamlegar og vits-
munalegar.
Síðast en ekki síst kom svo Vespertine út og
Björk breiddi sig yfir heilsíður blaðanna sem
eru helmingi stærri að ummáli en við eigum
að venjast. Og umsagnirnar voru svo fallegar
að maður viknaði ... að maður minnist nú
ekki á myndirnar af henni.
Galdrakerling
„Eins og rúnir á tungunni," var fyrirsögn
gagnrýninnar í Politiken - og er þá vísað til
íslensks framburðar Bjarkar á enskunni sem
afmarkar hvert hljóð fyrir sig og gefur því
sjálfstætt líf. „Þetta er plata persónulegra um-
mæla,“ segir enn fremur, „ástarjátningar í iðu
líflegra, músíkalskra atriða ... en einnig al-
menn tjáning á þörf manneskjunnar fyrir
dýpt og samhengi. Sviðsett í tónlist sem leitar
jafnt til himins og inn á við ..."
„Alveg síðan Debut kom út 1993 hefur Björk
heillað og undrað alþjóðlegan aðdáendahóp
sinn með víðu tónsviði og óviðjafnanlegri
rödd,“ segir Weekendavisen. „Helsta einkenni
hennar eru óútreiknanlegar en tilfinningalega
hárréttar sveiflur milli hins gamalvitra og
hins bamslega, hins ástríðufulla og hins
hljóðláta, hins kraftmikla og hins viðkvæma.“
Hann segir líka síðar í umsögninni réttilega
að Björk sé göldrótt og hrósar henni fyrir
þann ótrúlega þroska sem tónlist hennar hafi
tekið síðan hún sprakk út sem sjálfstæður
listamaður. „Það er enginn fyrir ofan eða við
hliðina á þessum frjálsa íslendingi sem án
nokkurrar áreynslu eyðir leiðinlegum skilum
milli popps og fínnar tónlistar, milli
ryþmískrar tónlistar og „komposisjóntónlist-
ar“.
Af orðum gagnrýnenda má glöggt finna að
Björk er einhver frumlegasti og merkasti tón-
listarmaður sem veröldin á um þessar mund-
ir, og hún skammast sín ekkert fyrir að vera
af þessari fjarlægu eyju. Þvert á móti hefur
hún notað uppruna sinn til að ítreka sérstöðu
sina - til dæmis með framburðinum á ensku
sem verður eins og rúnir á tungu hennar.
Barnabækur
á uppleið
Harry Potter
lagði línumar með
því að láta tilnefna
sig til virðulegra
bókmenntaverð-
launa, og nú er
barnabókin The
Amber Spyglass
eftir Philip
Pullman í hópi úr-
valsbóka fyrir
sjálf Booker-verð-
launin. Eins og
glöggir lesendur
hafa áttað sig á er þetta lokabindi af þríleik
Pullmans um ævintýrahetjuna Lýru, en fyrsta
bindið kom út í íslenskri þýðingu Önnu Heiðu
Pálsdóttur fyrir síðustu jól undir nafninu
Gyllti áttavitinn. Hún hlaut gífurlega góðar
viðtökur hér á landi eins og annars staðar.
íslendingar voru fljótir að átta sig á hvaðan
vindurinn blési í sambandi við barnabækur
því Andri Snær hlaut íslensku bókmennta-
verðlaunin fyrir Söguna af bláa hnettinum i
fyrra!
‘ííjc
^aið/ia
iiaaJaxuoii! gO .qqu ntii iiiyabiisi rimn :ut 5.-0