Dagblaðið Vísir - DV - 29.09.2001, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 29. SEPTEMBER 2001
Helgarblað______________________________________________________________________________________DV
Út úr myrkri
geðveikinnar
9R n \ . " - \A' 'n \ ,

mfsm&í
DV-MYND HILMAR PÓR
Hilmar Haröarson
Hilmar þjáist af ofsóknargeöklofa og hefur átt erfiöa ævi. Fyrir tæpum áratug sturlaöist hann og stakk fööur sinn meö
skærum en var eftir þaö vistaöur á Sogni þar sem hann komst í kynni viö ný geöiyf. Nú hefur Hilmar öölast tilgang í
lífinu og þakkar þaö ekki síst Klúþþnum Geysi. „Þaö eru heilmargir þar sem hafa öðlast trú á sjálfa sig og lært aö
nota styrkleika sína til þess aö bæta upp sína veikleika, “ segir Hilmar.
Viö Hilmar byrjum á að tala um
hversu mjög umræðan um geðveiki og
geðsjúka hefur aukist hin síðari ár.
Hilmar er til dæmis spurður um bók-
ina Englar alheimsins þar sem hann
ætti að þekkja umfjöllunarefhið öðrum
betur.
„Mér fannst myndin góð og eftir því
sem ég þekki til þá er hún góð lýsing
þess sem áhorfandi sér, þó að enginn
geti komist inn í hug geðveiks manns
nema hann sjálfur. Ég el í brjósti þann
draum að það verði einhver góður
penni afturbata af schizophreniu og
geti lýst þessum heimi.“
Stakk föður sinn með skærum
Hilmar segist hafa fundið fyrir geð-
rænum veikindum strax sem bam.
Við tíu ára aldur fór hann að glima við
svefntruflanir og þunglyndi og varð
auk þess fyrir einelti í skóla. Þó að
honum liði stöðugt verr var vanlíðan
hans ekki rannsökuð sérstaklega en
fyrst fór hann til geðlæknis þegar
hann var um 18 ára og fékk þunglynd-
islyf. Þar fékk hann enga beina sjúk-
dómsgreiningu en sú sjúkdómsgrein-
ing sem hann gekk lengst undir var
Neurotic Depression (þunglyndi og
kvíði).
„Leiðin lá hægt og bitandi niður á
við,“ segir Hilmar þegar hann rifjar
upp þessi ár vanlíðunar. „Mér tókst að
klára iönnám og settist í stærðfræði í
Háskólanum. Þá var ég hreinlega orð-
inn of veikur til að læra. Síðan var ég
að reyna af veikum burðum að vinna
næstu árin en það gekk á ýmsu i því.“
- Geturðu lýst líðan þinni á þessum
árum?
„Ég var kvíðinn, óvirkur og fram-
takslaus. Svaf illa og óreglulega.
Reyndi að stunda vinnu eins og flestir
aðrir en réð ekki við það - ár eftir ár
eftir ár, það braut mig niður. Síðan
svipti bróðir minn sig lífí og ýmis at-
vik urðu til þess að ég brotnaði alveg
saman árið 1988 og lokaði mig inni frá
því snemma í ágúst og fram í nóvem-
berlok."
Hilmar bjó einn þegar þetta var og
hann segir að það sé auðvelt að ein-
angra sig við þær aðstæður. Aðspurð-
ur hvort hann hafi getað talað við sína
nánustu um það hvemig honum leið
segir hann að móðir hans hafi vitað að
hann var þunglyndur en faðir hans
hafi ekki skilið að hann væri veikur
fyrr en löngu seinna. Þetta niðurbrot
endaði inni á geðdeild þar sem Hilmar
hresstist heldur en ekki leið á löngu
þar til allt fór aftur í sama farið.
„Ofsakvíði heijaði á mig í tvö ár.
Svo í júlilok 1992 sturlaðist ég fremur
hratt og í brjálseminni stakk ég pabba
minn með skærum. Ég var þá fluttur
af lögreglunni inn á geðdeild."
Manstu hvað leiddi tU þess að þú
stakkst föður þinn?
„I rauninni man ég ekki eftir atvik-
inu sem slíku, þó að ég vefengi ekki að
það hafi gerst. Að öðra leyti er það
eina sem ég vU segja um það að það
var ekki hrein tUvUjun að það var fað-
ir minn en ekki einhver annar. Sam-
komulagið var ekki gott.“
Hilmar segist líka mega teljast hepp-
inn að faðir hans slasaðist ekki meira
en hann gerði.
Dulin skilaboð úr sjónvarpl
Á geðdeUdinni var lífið enginn dans
á rósum.
„Ég held að þeir sem þá unnu þar
hafi ekki áttað sig á því hversu alvar-
legt ástandið var,“ segir HUmar. „Ég
veittist að lækni sem var þar á nætur-
vakt og var þá sóttur af lögreglunni
aftur og settur í þrjátiu daga gæslu-
varðhald í Síðumúlanum. Eftir það tók
við nauðungarvist á geðdeUdinni þar
sem mér var m.a. uppálagt að taka lyf.
Mér leið Ula af lyfjunum, fór að neita
að taka þau, var vísað burt og fór að
leigja úti í bæ.“
Á þessu tímabUi, þegar Hilmar ráf-
aði um bæinn, féU dómur í líkamsárás-
armálinu og hann var dæmdur tU ör-
yggisgæslu á réttargeðdeild. Þar var
hins vegar ekki laust pláss og hann
átti í nokkrum útistöðum við umhverf-
ið vegna þess að hann var aftur orðinn
raglaður. Það hafði verið tekin um það
ákvöröun á geðdeUdinni að hann ætti
ekki lengur heima þar inni.
Þegar þú segir að þú sturlist - hvað
felst í því?
„Ég hætti að gera greinarmun á
ímyndun og raunveruleika, fæ rang-
hugmyndir og ofskynjanir og fer út í
það sem má kaUa á íslensku „nýfræða-
smíð“- en þá finn ég upp eitthvað sem
er alveg út í hött. Ég taldi mig lesa
hugsanir fólks en hluti af þeim hugar-
heimi sem ég var í var að ég átti að
halda þessum hæfileika mínum leynd-
um. Ég las líka aUs konar dulin skUa-
boð úr sjónvarpi, blöðum og umhverf-
inu almennt sem voru sérstaklega ætl-
uð mér.“
Þegar HUmar er spurður hvort
hann muni eftir þessu - hvort hann
muni hvemig það er að trúa einhveiju
sem er ekki raunverulegt, segir hann
að hann muni heilmikið, þó ekki öU
smáatriði. TU skamms tíma sé stærsta
vandamálið það að tUveran gengur
ekki upp. Það geti svo leitt tU árekstra
og áUs kyns vandræöa. En rofaði
aldrei tU?
„Það komu tímabU þar sem raun-
veruleikatengslin styrktust, en þau
vora stutt. Frá því í nóvember 1992 bjó
ég í leiguherbergi úti í bæ en sú vist
endaði með slagsmálum við leigusal-
ann. Upp úr áramótum 1993 var ég
meira og minna raglaður."
Gjörbylting geðlyfjanna
Hilmar hafði um þessar mundú ver-
ið greindur aðsóknargeðklofi og fékk
„Hver hefói trúað því fyrir
tveimur úrum aö ég œtti eftir
að fara á fund hjá fjárlaga-
nefnd og opna umrœðu meó
stuttum fyrirlestri á ráö-
stefnu? Ekki ég. Nú er ég til-
búinn að koma fram til þess
aö draga fram þetta algeng-
asta leyndarmál þjóðarinnar,
geðsjúkdóma, meðal annars
vegna þess hve breytingin á
mínu lífi er ótrúleg. Ég vil
segja fólki að það er von. Ég
hef reynt sjálfsvíg og eftir
reynslu mína vil ég meina að
það geti borgað sig að gefa
framtíðinni tœkifœri. “ Þetta
segir Hilmar Harðarson,
rúmlega fertugur Reykvíking-
ur, sem hefur strítt við geð-
klofa frá barnsaldri. Hann
hefur nú öðlast ótrúlegan
bata sem hann þakkar rétt-
um geðlyfjum og klúbbnum
fíeysi.
að lokum pláss á Sogni. Þar komst
hann aftur niður á jörðina. „Ég vU
meina að geðlyfin séu gervifótur geð-
sjúklingsins," segir Hilmar og kímir.
„Það vUdi svo heppUega tU að ég lenti
hjá Grétari Sigurbergssyni, lækni á
Sogni. Hann hann lét ekki duga að
setja mig á lyf sem nægðu tU að halda
mér rólegum heldur hélt áfram að
reyna þar tU hann fann það sem virk-
aði vel. Lyfjunum fylgdi engin vanlíð-
an og Grétar fann líka handa mér lyf
sem virkuðu á kvíðann. Þá varð gjör-
bylting á mínu lífi.“
Hilmar var orðinn 36 ára gamaU
þegar honum fór í fyrsta skipti á æv-
inni að líða vel. Hann hafði dvalið í
rúm tvö ár á Sogni og var kominn á
réttu lyfin. En var ekki erfitt að fara að
fóta sig í samfélaginu aftur?
„Þegar ég var leystur út hafði það
verið vel undirbúið. Ég fékk íbúð og
var svo heppinn að fjölskylda mín
þjappaði sér frekar um mig en að
hafna mér, en höfnun er algeng þegar
fólk sturlast. Jafnvei pabbi hafði skUið
að veUúndi mín voru ekki eitthvað
sem ég gerði mér upp.“
Kraftaverkaklúbburínn Geysir
Hilmar segist hafa verið mikið einn
heima þangað tU hann fór að starfa
með Klúbbnum Geysi. Hann gerði þó
líka í því að fara og heimsækja að-
standendur sína - tU að styrkja tengsl-
in og viðhalda þeim. Það hýmar yfir
Hilmari þegar Klúbburinn Geysir
berst í tal.
„Ég fylgdist með því þegar verið var
að setja hann á laggimar og markmið-
ið var strax að Geysir yrði eftir for-
skrift Fountain House í Ameríku.
Klúbburinn Geysir er vettvangur fyrir
fólk sem á eða hefur átt við geðræn
veikindi að stríða. Geysir er hvorki
meðferðarstofhun né endurhæfingar-
stofnun heldur brú mUli stofnunar og
samfélags. Meðal annars miðum við að
því að koma þeim í vinnu sem era fær-
ir um slfkt. Meðlimir félagsins vinna
að málefnum sem varða félagsmenn og
aðra geðsjúka. AUir vinna saman og
enginn setur sig ofar öörum félags-
mönnum. Það er engin starfsmanna-
kaffistofa og framkvæmdastjórinn hef-
ur ekki einu sinni skrifstofu," segir
Hilmar og hlær.
„Beygðu einstakling undir aga, eftir
það þurfa aðrir aö stjóma honum;
kenndu einstaklingi sjálfsaga og hann
stjómar sér sjálfúr upp frá því,“ segir
HUmar sposkur þegar hann talar um
kraftaverkastarfið í Geysi. „Það era
heUmargir þar sem hafa öðlast trú á
sjálfa sig og lært að nota styrkleika
sína tU þess að bæta upp sína veik-
leika. Andrúmsloftið sem við höfum
reynt að skapa er hið sama og er á góð-
um vinnustað eða í góðu félagi."
Hilmar ætlar að halda sig við Klúbb-
inn Geysi á næstunni og hann segist
hafa áhuga á þvi að taka upp þráðinn
aftur og fara í stærðfræði í Háskólan-
um. Framtíðin er björt. -þhs
Sa/a K-lykils Kiwanishreyfingarinnar hefst á
mánudaginn og nær hámarki á K-deginum
næstkomandi laugardag. Aö þessu sinni
mun söfnunarféö renna aö stærstum hluta
til Klúbbsins Geysis.