Alþýðublaðið - 25.03.1969, Side 2

2 Alþýðublaðið 25. marz 1969
\} ir O SltitJSnrt A__ _ KtUgU Betil óuröMl (&.)
A lþy<ö 11 » Btnedikt Gröflðal IBI FrétU*tJ6rf: Blfmrjóa Jóhattnssoa
Maðic! f AWIiiscutlOrit k sinrjiit Ari SiiurJSium % ðíítfanal: ■ Sfittarðieltt W SrentmUOJi AJiíSuilsSsIaj.
Frá Anguillu til Eyja
Smáeyjan Anguilla á Karíbahafil Shefur ver-
ið í heimsfréttum tundanf ama d'aga. Brezka
stjórnin hefur igripið til Iþess ráðs að senda
þáigað hersveitir, lögreglumenn og aðra
embættismenn til að koma málum eyjar-
skeggja í „viðunandi£< ástand.
s Anguilla er sjálfstætt rífci, sem hvað
fb&afjölda er ekki fjarri Vestmannaeyjum.
Uþphaflega reyndi brezíka stjómin að sam-
einia fleiri eyjar í eitt, en það tókst ekki.
Er eitur í beinum Angui'Uiniga að hafa
ndkkuð samneyti ivið granna sína á St.
Kitts.
Bretar færa þau rök fyrir hemaðarað-
gerð sinni, að foandarískir glæpamenn hafi
verið að því komnir að ná undirtökum á
Anguillu til að gera eyna að spilavíti og
afbrotamiðstöð. Ekki verður sagt um, hvað
hæft er í þessu, en eitthvað virðast delu-
efnin vera fleiri.
Hersending Breta til Anguillu er í eðli
Sínu sams konar og aðgerðir Bandaríkja-
manna í Dominikanska lýðveldinu og
Sovétrússa í Tékkóslóvakíu. Mætti þó ætla,
að stórveldin hefðu brennt svo fingur sína
á þessum málum, að þau forðist að beiíta
foervaWi sínu á þennan hátt. Þótt ólíku sé
saraan að jafna á smáeyju í Karfbahafi eða
Tékkóslóvakíu, er léxían svipuð.
Á hinn bóginn minnir iþetta mál á þann
vanda, sem fylgir sjálfstæði smáeyja. Hver
á fætur annarri hafa þær hlotið frelsi,
dregið fána að hún og sótt um inngöngu í
Sameinuðu þjóðirniar. Hafa ýmsar þeirra
fengið þar inngöngu, isvo sem Maldilveyjar.
Dvergríkin í Sameinuðu þjóðunum fá
eitt atkvæði á allsherjarþingi — eins og
stórveldin. Er nú vaxandi hreyfing um að
þetta igeti ekki gengið, það sé ekki hægt
iað setja smáeyjiar með nokkur hundruð
þúsund íbúum til jafns við stórveldi með
anörg fonndruð milljónum. Þó hefiur vafítet
fyrir mönnum að gera raunhæfar tillögur,
sem leyst gætu þetta mál.
Vandamál þetta kemur mjög við ís-
lendinga. Lengi vel vorum við hin fárnenn-
asta meðal Sameinuðu þjóðanna, en þó var
ekki kvartað. Við þykjum hafa gert þar
skyldu okkar og fcomið þannig fram í 23
ár, að ekki sé ástæða til umkvörtunar. En
við erum aðeinls 200.000. Verði ákveðin ein-
hver stærðaxmörk fyrir þjóðir, sem geta
fengið setu á allshejarþingl mieð einu at-
kvæði, er ísland án efa í nokkurri hættu.
Af þessum sökum er það íslendingum
áhugamál, að 'ekki keyri um þverbak í þeim
smáríkjum, sem nú eru að fá fulllveldi og
frelsi, eftir að flestar stærrl þjóðir hafa
hlotið það.
e
Kenneth Kaunda, forseti Zam biu .. .
HARDASTUR ALLRA
GN RODES
■ Suður - Rliodesia var eitt helzta
umræðuefnið á samveidisráðstefn-
' unni, sem haldin var í Jórdan fyr-
ir;nokkrum vikum, og aðetns þrír
af forysíumönnunum 28 voru sam-
þykkir Rhodesíustefnu brezku
-srjórnarinnar. Kenneth Kaunda
íorseti Zambíu gekk lengst í kröf-
um sínum, og heimtaði, að Bretarn-
ir' hættu að skeggræða og tækju
upp vaidbeitingu til að kollsteypa
hinni hvTtu stjórn Ians Smith. Þessi
barðskeytta afstaða er hrein nauðsyn
fyrir K'aunda, því að Zambía er i
mjög erftðri aðstöðu.
: ?
Zambía vHI skjóta
lausn
Það er gerlegt fyrir Zambíu að
komast að samkomulagi við hið
hvíta einraeði í Ródesíu. Zambía
heimtar skjóta lausn, því að ekki
er hægt aö' lifa árum saman með
ródesíska uppreisnarmenn við landa
mærin. Það kemur af stað hættu
i mótaðgerðum, bæði á hernaðar-
og fjármálasviði. ÞaS er heldur ekki
hægt 1 Zamb/u, eins og reynt er,
að þvinga landið til að snúa sér
íil-þeirra aðila, sem líta á það, sem
sitt verkefni að berjast við hvítu
drottnarana. Þetta eru þær bláköldu
staðreyndir, sem hljóta að viður-
kennast, hvað viðvíkur stefnu Zairt-
bíu til Portúgal, S-Rhódesíu og S-
Afríku.
J
Hefst af sjálfum
sér
Kaunda er sjálfs sín maður í
stjórnmálum. Eftir flestu að dæma
þekkist ekki í vesturheimi, eða að
minnsta kosti ekki norðan tíl á
hnettinum, að stjórnmálamaður hafi
roð við forseta Zambíu í ritfærni
og ríkisstjórnspeki. I Afríku er jafn-
oka hans ekki heldur að finna, þótt
forseti Senegal, Senghor, hafi fengið
skáidáverðlaun.
Kenneth Kaunda fæddist irið
1924 og er nú 44 ára. En hann hef-
ur (eins óg svo margir af forystu-
mönnum í Afríku nú) athafnasama
fortíð í stjórnmálum, allt aftur til
ungiingsára. Faðir hans var prest-
ur og kcnnari, og móðir hans var
ein af fyrstu blökkukonunum, sem
gerðust kennarar í N-Rhodesíu, eins
og landið var þá kallað,
Kenneth hlaut cinnig kennara-
mennt og starfaði í nokkur ár á
trúboðsskóla, vann síðan nokkurn
tíma sem velferðarforingi í Salis-
bury og dvaldi síðan tvö ár í
Tanganyika. 1949 hélt hann heim
til N-Rhodesfu og varpaði sér út í
stjórnmálin. Hartn gekk í Afríean
National Congress, sem þá var ný-
stofnaður flokkur. Á ótrúlega
skömmum tíma gerðist þessi 25 ára
gamli maður mjpg áhrifamikill
innan flokksins, fyrst í innansveit-
armálum og síðan í þjóðarmálum.
Eftir fá ár var hartn orðinn aðal-
ritari flokksins og næstráðamesti
maður. Formaður flokksins var
Harry Nkumbula; sem nú er einn
harftasti andstæðingur Kaunda.
F«kk eró*an um-
hufifsundtiíma
Það var á þessum árum, að stjórn
mál* í Rhódesíu mótuðust af stefnu
Sir Roy Welensky og sambandinu
milli Norður- og Suður-Rhódesfu
og Nyasalands. Og hefðu Afríku.
menn sambykkt þessa stefnu, hefði
það haldið þeim í stöðugu stjórn-
málalcgu ósjáifræði. Þá rauk
Kaunda fram á sjónarsviðið sem
einn harðskeyttasti og áhrifamesti
mótstöðumaður Welenskis. Og við
það kynntist hann fangelsum ný-
lendulierrans vandlega að innan-
verðu.
Kaunda hefur látið eftirfarandi
orð falla um það atriði: „Eg fékk
góðan umhugsunartíma, meðan, ég
var gestur Hennar hátignar í nokkr
um beztu fangelsum Mið-Afríku.“
Það er alltaf staðreynd, að eftir
fyrstu dvöl sína í fangelsi, tók hann
markyisst að þjálfa sig upp í að
lifa óstöðugu lífi, svo að fangelsis-
dvöl í framtíðinni þyrfti ekki að
hafa of stór áhrif á heilsu hans,
sem ekki var beinlínis beysin.
Kaunda tók mikla áhættu, þegar
hann gekk úr African National
Congress og stofnaði eigin fiokk,
þegar hann var orðinn leiður og
pirraður á ifndanlátssemi Harry
Nkumbulas við hvítu drottnarana.
En skarpskyggni hans og stjórn-
málainnsæi, festa hans og rök-
hygli, mælska hans og óbilandi trú
á framtíð lands síns, leiddu það
brátt í ljós, að það hlaut að verða
hann, sem var kjörinn til að vera
jleiðtogi mótspyrnuhreylfingarinnar
í landinu.
J
Siálfstlérn tmz
Nokkur helztu atriðin í baráttu-
sögunni eru þau, að Afríkanarnir
fengu framgengt óskertum atkvæðis
rétti, árið 1962 og sprengdu í loft
upp Ródesíu-Nyasalandsamsteypuna
árið 1963 og N-Ródesía fékk sjálfs-
stjórn. I október árið ’64 varð land-
ið algerlega sjálfstætt og tók upp
nafnið Zámbía með Kennethi
Kaunda fyrir forseta.
En bvers lags maður er hann,
þessi Kaunda?
Til dæmis er harin fylgjandí
mannúðarstefnu og hann er á mótí
bæði valdbeitingu og kommúnisma.
•Og þar sem það heyrir undantekn-
ingum til, að forsetar skrifi bækur,
þá vaknar kannski áhuginn á skrif-
um þessa- afríska forseta, sem talar
ti! okkar í bókinni „Húmanisti í
Afríku.“ f
í
Ciiif Afrilíii t«l
innar
Og við skulum vitna í nokkuð
af því, sem þessi heimspekingur í
forsetastól hefur sagt:
„Látum binn vestræna heim urrt
tæknina sína og Asíu um sinn
dularfuflia iblæ. fGjöf <Afríku til
heimsmenningarinnar hlýtur aS
varða afstöðu manna til hverra
annarra."
Um kynbætti segir hann: „Ég
sé ekki, hvers vegna ekki er hægt
að viðurkenna mismun á kynþáttum
og virða þennan mismun án þess,
að þessi staðreynd fái á sig ein-
hs’ern aukablæ, sem felst í „yfir-
burðir“ og „minnimáttur".
„Með blessunum vísindanna I
mvnd tækni og vísindaiðkana munu
þjóðir Afríku eflaust verða efn-
Framhald a 1». slBu.