Dagblaðið - 10.09.1975, Page 6

6
Dagblaöiö. Miövikudagur 10. september 1975
MMBIABW
fijálst, áháð datfblað
Útgefandi: Dagblaöiö hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulitrúi: Haukur Helgason
tþróttir: Ilallur Simonarson
Hönnun: Jóhannes Reykdal
Blaöamenn: Asgeir Tómasson, Bolli Héöinsson, Bragi Sigurösson,
Hallur Hallsson, Ómar Valdimarsson, Siguröur Hreiöar.
Handrit: Asgrfmur Pálsson, Inga Guömannsdóttir, Mária ólafs-
dóttir.
Ljósmyndir: Bjarnleifur Bjarnleifsson, Björgvin Pálsson
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson
Auglýsingastjóri: Asgeir Hannes Eirfksson
Dreifingarstjóri: Már E.M. Haildórsson
Askriftargjald 800 kr. á mánuöi innanlands.
í lausasölu 40 kr. eintakiö. Blaöaprent hf.
Hafnbann er sjálfsagt
Vesturþýzku eftirlitsskipin
á íslandsmiðum hafa verið að
leika þorskastrið á miðunum
með þvi að fylgjast kerfis-
bundið með ferðum islenzku
varðskipanna og vara vestur-
þýzku togarana við þeim.
Með þessu eru eftirlitsskipin
orðin svo virkur aðili að land-
helgisdeilunni, að sjálfgert er
að stöðva alla þjónustu við þau i islenzkum höfn-
um, aðra en björgun mannslifa.
Út af fyrir sig skiptir það litlu i þorskastriðinu,
hvort vesturþýzku eftirlitsskipin fá þjónustu hér
eða ekki. En kringumstæðurnar knýja okkur til
að mótmæla i verki njósnum þessara skipa hér
við land.
Hið aukna kapp, sem vesturþýzkir togarar hafa
áð undanförnu lagt á veiðar innan fiskveiðilög-
sögunnar, neyðir landhelgisgæzluna til að efla
aðgerðir sinar gegn þeim. Togviraklippingar eru
eðlilegur þáttur þessara landvarna, og má gjarn-
an auka þær eftir föngum.
Rikisstjórn okkar ber að sjálfsögðu að sýna
fulla ábyrgð og forðast vanhugsuð skref. Og allra
sizt má hún láta hentistefnu eða yfirboð af hálfu
stjórnarandstöðunnar koma sér úr jafnvægi.
Hitt má henni vera ljóst, að kröfurnar um
auknar togviraklippingar og hafnbann á eftirlits-
skipin eru eðlilegar kröfur i núverandi ástandi og
að þær njóta viðtæks stuðnings meðal þjóðarinn-
ar.
Landhelgismálið er tiltölulega litið flokkspóli-
tiskt um þessar mundir. Skoðanir rnanna á þvi
fara mjög saman, hvar i flokki sem þeir standa.
Menn hafna yfirboðum, sem höfða til þjóðremb-
ings, en krefjast þess jafnframt, að einarðlega sé
haldið á málinu.
Einkennilegt er, að vesturþýzka stjórnin skuli
reyna að egna togaraskipstjóra sina til að halda
uppi spennu á íslandsmiðum með þvi að tryggja
þeim greiðslu fyrir skaða, sem þeir kunna að
verða fyrir. Þessi baktrygging gerir islenzku
rikisstjórninni nánast ókleift að halda uppi
nokkrum viðræðum við hina vesturþýzku um
lausn málsins.
Baktrygging vesturþýzkra stjórnvalda gagn-
vart togurunum er bein eða óbein tilraun til að
koma illu af stað i landhelgisdeilunni. Hún gefur
tilefni til að ætla, að ekki sé nokkur von á samn-
ingum við Vestur-Þýzkaland um lausn deilunnar.
Einstakir ráðamenn I vesturþýzkum stjóm-
málum sýna oft mikinn skilning og sáttfýsi i við-
ræðum við islenzka aðila. Þeir átta sig á, að hin
opinbera stefna Vestur-Þýzkalands i málinu er
byggð á mjög svo takmörkuðum sérhagsmunum,
sem fara á engan hátt saman við almannaheill
þar i landi. En þessir, sem skilja, virðast engin á-
hrif hafa á málið.
Við skulum þvi herða aðgerðirnar gegn vestur-
þýzku togurunum og banna eftirlitsskipum þeirra
að koma til islenzkra hafna, — um leið og við ger-
um okkur grein fyrir þvi, að samkomulag við
Vestur-Þjóðverja á óralangt i land.
LÁNSFÉ
VERZLUNARINNAR
Lánsfé
verzlunarinnar
Það er sagt, að fjármagnið sé
atvinnutæki verzlunarinnar og
þvi er eðlilegt að þeir, sem við
þann atvinnurekstur fást, hug-
leiði nokkuð fjármagnslega
uppbyggingu fyrirtækja, sinna.
Einkum þegar háft er i huga, að
liklega er ekki eins mikill
skortur á nokkru hér á landi og
fjármagni, svo sem vænta má i
landi, þar sem raunvextir eru
neikvæðir um allt að 25% á ári.
Skorturinn hefur svo leitt til
þess, að það er ekki arðsemin
eða afköstin, sem ákvarða
útlánin, heldur rikir
skömmtunarkerfi, þar sem
höfuðáherzlan er lögð á neyðar-
hjálp og útjöfnun, eins og jafnan
þar sem skömmtun á sér stað.
ðJýjustu tiltækar tölur um
fjármögnun verzlunarinnar eru
frá árinu 1973.
Verzlunin 1973
Stutt lán 63,3%
Bankalán 23,5%
Erlend lán 5-10%
Innl. selj. 30-35%
Löng lán .6.7%
Eigið fé 30.0%
Samtals ,100,0%
Innlend stutt lán, önnur en
bankalán, eru bæði lán frá inn-
lendum framleiðendum og inn-
byrðis lán verzlunarfyrirtækja.
Fróðlegt væri að sjá, hve mikill
hluti fjármagnsins kemur frá
öðrum atvinnuvegum, en slik
áætlun verður að biða enn um
sinn. Aftur á móti verður hér
litillega gerð grein fyrir þróun
bankalána verzlunarinnar og
stuttum erlendum vörukaupa-
lánum.
Hlutdeild verzlunar i heildar-
útlánum bankanna hefur áhrif á
sjálfstæði verzlunar sem
atvinnugreinar. Verzlun verður
aldrei lögð niður, en hana má
stunda með tvennum hætti:
annaðhvort sem aukabúgrein
með öðrum atvinnugreinum eða
sem sjálfstæðá starfsemi. Að
hve miklu leyti verzlunin fær að
þróast sem sjálfstæð atvinnu-
grein er mest undir þvi komið,
hvort hún á kost á lánsfé á sama
hátt og aðrar atvinnugreinar.
Ef hún nýtur minni lánafyrir-
greiðslu getur verkaskipting
r
þjóðfélagsins ekki náð þvi stigi,
sem æskilegast er, vegna þess
að þá verður verzlunin i of
rikum mæli stunduð sém auka-
búgrein, t.d. frá landbúnaði og
iðnaði. Það verður að teljast
skiljanlegt að framleiðendur
sækist eftir sliku fyrirkomulagi,
e,n hagsmunir neytenda hljóta
alltaf að krefjast frjálsrar
óháðrar verzlunar. Ef litið er á
sundurliðun bankalána kemur i
Ijós, að aukning þeirra hefur
verið minnst til verzlunar og
samgangna árin 1972-75.
LANSFJARAUKNING 1972-75.
Verzlun ............... 111%
Samgöngur ............. 94%
Sjávarútvegur......... 307%
Byggingaverktakar ..... 180%
Landbúnaður ........... 173%
Iðnaður ............... 165%
Þjónustustarfsemi...... 163%
Hér skal ekki fyllyrt, hvort
hér sé um að ræða fullnægjandi
lánafyrirgreiðslu til þess að
verzlunin geti gegnt svipuðu
hlutverki og hún gerir meðal
annarra þjóða, en ýmislegt
bendir til að svo sé ekki.
Nú þurfa atvinnuvegirnir ekki
einungis að keppa sin á milli um
lánsféð, heldur eiga þeir að
mæta vaxandi samkeppni frá
opinberum aðilum, sem sést
bezt á því, að á árunum 1972-75
jukust útlán til sveitarfélaga um
357%, en til fyrirtækja aðeins
um 176%.
Tiltækar eru tölur sem sýna
bankalán oliuverzlunar, sam-
vinnuverzlunar og einka-
verzlunar annarrar. Þar kemur
i ljós, að lánsfjáraukningin
hefur verið mest hjá oliu-
verzluninni, en minnst hjá
einkaverzluninni.
AUKNING BANKALANA
oliu- samv- einka-
verzl. verzl. verzl.
1972 100 100 100
1973 166 121 117
1974 333 167 150
1975 350 222 181
Mikil lánsfjáraukning til oliu- verzlunar þarf engan að undra.
Vegna gífurlegra verðhækkana
hlaut sú verzlun að þurfa veru-
lega aukið lánsfé umfram aðrar
verzlunargreinar. Aftur á móti
er ekki jafnaugljóst hvernig
stendur á mikilli lánsfjáraukn-
ingu til samvinnuverzlunar
Kjallarinn
Þorvarður Eliasson
umfram einkaverzlunina. Þar
getur þó verið um ýmsar
ástæður að ræða, t.d. að sam-
vinnuverzlunin og einkaverzl-
unin hafa misjafna þátttöku i
heildverzlun og smásölu og
verzla með mjög mismunandi
vörutegundir. Að vöxtur Sam-
vinnubankans hafi gert hreyf-
ingunni kleift að komast yfir
vaxandi hlutdeild i lánsfjár-
markaðnum, eða að hlutur sam-
vinnufélaganna i verzlun lands-
manna hafi vaxið hraðar en
einkaverzlunarinnar. Einnig
má hugsa sér þá skýringu, að
samvinnuverzlunin njóti meiri
stjórnmálalegs stuðnings hjá
almenningi en einkaverzlunin,
sem valdi þvi, að lánsfjár-
skömmtunin beinist i vaxandi
mæli þangað. Hér verður ekkert
fullyrt um, hver hin rétta
skýring er, heldur aðeins bent á
nokkrar frekari staðreyndir i
þvi skyni að varpa frekara ljósi
á málið.
Þannig væri fróðlegt að vita,
hvert hlutfall væri á milli
bankalána og veltu hjá þessum
aðilum. Ekki eru til opinberar
tölur um sundurliðun veltu milli
einkaverzlunar og samvinnu-
verzlunar, en samkvæmt laus-
legri áætlun Verzlunarráðs
HAAGHNEYKSLIÐ
Þvi miður hefur ekkert verið
ritað um hinn fræga Haagdóm
frá júli 1974 og litið talað. Þvi er
almenningur á Islandi alls ó-
fróður um innihald hans og ætla
ég nú i fáum orðum að bæta
nokkuð úr þvi. Dómurinn er
hneyksli, þar sem hann dæmir
Þjóðverjum rétt út á striðsglæpi
nasista. Dómurinn er einnig
hneyksli að þvi leyti, að honum
ber að standa fyrir sjálfstæöri
gagnasöfnun, þegar aðeins ann-
ar aðilinn mætir. Þetta van-
rækti dómurinn algjörlega. Þvi
lendir hann i einu versta slysi,
sem um getur i hinni mjög svo
umdeildu sögu hans.
Það, sem mestu máli skiptir i
dómnum, er, að aðalkröfum
Breta og Þjóðverja um, að
„dóminum beri að dæma ein-
hliða útfærslu tslands á fisk-
veiðilögsögu sinni i 50 sjómilur
eigandi sér ekki stoð i alþjóða-
lögum og þvi að dæma útfærsl-
una ógilda” er hafnað. Bentu
Bretar og Þjóðverjar i mál-
skjölum sinum, eins og fleiri,
mikið á 12 milurnar sem hin
v-------------:
einu gildandi alþjóðalög. Jafn-
framt reyndu þeir að sameina
alla i hóp, sem voru með 3, 4 og 6
milna regluna ennþá i gildi, með
þvi að segja, að ekki mætti fara
út fyrir 12 milur. En samkvæmt
strangri lögfræðitúlkun er ekki
um slikan hlut að ræða, þvi at-
huga verður hverja reglu fyrir
sig, og samkvæmt starfsreglum
dómsins sjálfs eru ákveðin á-
kvæði ura, hvernig ákveða megi
reglu eða framkvæmd sem
venjureglu og þvi gildandi sem
alþjóðalög.
Við athugun kom i ljós, að 35
þjóðir voru komnar út fyrir 12
milurnar, nokkrar voru ekki
komnar út i 12 milurnar, og svo
voru nokkrar, sem voru búnar
að gera bindandi samþykktir
um 200 milna efnahagslögsögu á
- alþjóðaráðstefnum og gátu þvi
ekki talizt til 12-milnareglu-
þjóða. Þvi var hér kominn svo
stór hluti af þjóðum heims, sem
voru ekki 12-milnaregluþjóðir,
að dómurinn gat ekki dæmt 12
milna regluna sem „venju-
reglu” og þvi brutu tslendingar
engin lög við útfærsluna i 50 mll-
ur.
Þvi hafnaði dómurinn aðal-
dómskröfu Breta og Þjóðverja
sem fullyrðingu, er ætti sér ekki
stoð i lögum. Ennþá einu sinni
eru fullyrðingar Breta og Þjóð-
verja um fiskveiðilandhelgis-
viðáttu dæmdar i Haag sem lög-
leysa, fullyrðingar án stoðar i
lögum, eða á góðri islenzku:
þvættingur.
Vegna þessa er kröfunni um
skaðabætur vegna viraklipping-
anna einnig hafnað, þar sem
ekki er hægt að benda á, að Is-
lendingar hafi verið að brjóta
nein alþjóðalög við að verja með
þessum hætti 50milna fiskveiði-
lögsöguna.
En dómurinn framkvæmir
hneykslið, þegar hann dæmir
Bretum og Þjóðverjum söguleg-
an rétt á Islandsmiðum, þó ekki
meiri eða ákveðnari en svo, að
um þau beri að semja við Is-
lendinga. Söguleg réttindi geta
eingöngu áunnizt i gegnum hefð,
sem ávinnst eingöngu með á-
kveðinni framkvæmd, „ótrufl-