Dagblaðið - 14.02.1977, Síða 11

DAGBLAÐIÐ, MÁNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1977. i,
" ' ' u- 1 .. . . ■ ■ ' ' A
Og
RegnbogabúrJapanans Kazuko
Tamaro er eitt af sérstæðustu
verkum sýningarinnar.
Allan sjötta áratuginn setti
pólska vefjalistin, sem meö
sinni áhrifamiklu efnismeðferð
seildist inn á svið skúlptúrs,
svip sinn á evrópsku vefjalist-
ina. Af pólskum vefjasnilling-
um má nefna Mariu Laszkie-
wicz, andlega móður nýja
pólska vefnaðarins og frá vef-
stofu hennar hafa komið flest
þeirra verka, sem aflað hafa
Póllandi alþjóðlegra viður-
kenninga. Að Kjarvalsstöðum
eru pólsku áhrifin á greinilegu
undanhaldi, raunsæja myndin
er farin að ryðja sér rúms og
gætir þess helst í verkum svía
og islendinga. En yfirgnæfandi
meirihluti vinnur þó með
abstrakt formum, geometrísk-
um eð^ non-figurativum. Lit-
irnir eru oft í mildum og mett-
uðum jurtalitum, unnir af vef-
urunum sjálfum, sumir spinna
jafnvel sjálfir og til að komast
enn nær þvi upprunalega,
rækta t.d. hörinn sem þeir
vinna úr. Efnið er eins fjöl-
breytilegt og hugmyndaflugið
leyfir, ull og bómull eru mest
notuð og gerviefni ýmiss konar.
ívafið er stundum koparþráð-
ur, hampur, hrosshár eða gróf
reipi.
Finnarnir eru sem fyrr ákaf-
lega náttúrubundnir og
náttúran er einnig hugkveikjan
að verkum þriggja íslendinga
af 6. Þessi verk eru ekki aðeins
rómantískar náttúrulýsingar,
heldur flytja þær einnig sinn
boðskap um náttúruvernd og
það að hverjum manni beri að
rækta sinn garð. Þennan boð-
skap má lesa í Rúg og kartöflu-
akri (39) Pirkko Hammarberg,
sem er beinn óður til jarðarinn-
ar, hugleiðing um gjafmildi
hennar og þá ríkulegu upp-
skeru sem hún gefur af sér, ef
vel er að henni fanð. Pirkko
beitir þarna ýmsum aðferðum
til að ná fram dýpt og vídd. Hún
gríþur til hinnar gömlu finnsku
röggvatækni, hnýtir og bindur
léreftsræmur og búta í ótal
grænum litbrigðum og er auð-
sjáanlega nýtin í sinni list, enda
uppskeran eftir því.
Það er einnig komið að upp-
skerutíma við Kartöflukofa
(62) Rögnu Róbertsdóttur, sem
byggður er upp á einföldum
geometrískum formum í jarðar-
litunum og hvítu og líkt og
Pirkko hnýtir hún léreftsræm-
ur fyrir kartöflugrös og gefur
ströngum fletinum þannig
hreyfingu og líf.
Radísur Arndísar Agnar
Guðmundsdóttir (60) eru leik-
andi létt og næstum músíkaiskt
bungu, eru náttúrustemmning-
arnar ákaflega sterkar, nöfn
verkanna Is og eldur (58, 59)
undirstrika það frekar. Hún
teflir fram andstæðum hvað
snertir efnisval, mjúk ullin og
strítt hrosshárið skapa spennu i
því fullkomna jafnvægi sem á
myndfletinum ríkir. Aftur í
goðafræði rómverja hefur
S.vnnöve Aurdal sótt nafn verk
síns Janus (67), sem er mikið
verk og þrískipt. Þetta er eins
konar sjónbrelluverk, sem
framkallar optísk áhrif á net-
himnunni. Synnöve hefur brot-
ið upp myndflötinn og alla fjar-
vídd og lætur óreglulega tafl-
reiti sem hún hefur slitið úr
tengslum við kerfið rjúfa kulda
skákborðsins og setur þá upp á
rönd. Og augað nær ekki hvíld-
arpunkti fyrr en á klofnum
hnetti fyrir miðri mynd. Þetta
verk leiðir hugann beint að
verkum ungverjans Vasarely
og portúgölsku listakonunnar
Vieira da Silva, sem unnið hafa
með sömu sjónáhrif innan mál-
aralistarinnar.
Synnöve Aurdal hefur verið
falið að vefa þjóðargjöf norð-
manna til íslendinga vegna
1100 ára búsetunnar og mun sá
vefnaður í framtíðinni prýða
Hrafnhildur Schram
þjóðarbókhlöðu íslendinga. Ef
vel er að gáð má í sýningarskrá
finna fáeina karlmenn meðal
þátttakenda. Þar á meðal eru
þrír sem ekki eru af norrænu
bergi brotnir en búsettir i Sví-
þjóð og minnir t.d. litskrúðugur
svifskúlptúr japanans Kazuko
Tamaro Regnbogahátíð (111) á
austurlenskan uppruna hans.
Pólverjinn Gregor Fedyszyn,
sem á eitt frumlegasta verk
sýningarinnar (97) heklaðan
gólfskúlptúr af lífrænum toga
með löngu latnesku nafni sem
leiðir hugann að kórölum, sver
sig i ætt við lífrænan nútíma-
skúlptúr í heimalandinu
Póllandi. Kannski eru framlög
íslenskra karlmanna ekki langt
undan!
Nina Gjestland sýnir verk
(70) undir sterkum áhrifum
frá list indíána og Nanna Her-
toft, (12) einn helsti hvatamað-
ur þríæringsins, opnar fagur-
rauðan fjallaheim ævintýra-
landsins undir silfurhimnum í
Fvískiptum vefnaði. Loftkennd
og létt eins og þokuslæða eru
verk Annette Juel (21, 22) þar
sem uppistaðan án ívafs breiðir
úr sér og óneitanlega eru þær
skondnar og skemmtilegar
prjónamyndirnar hennar önnu
Lenu Emden (93, 94 , 95) með
barnslegu yfirbragði með eftir-
lætismyndaefni naivistans,
brúðkaupi, á einni myndinni.
Vefþrykkið gegnir sama hlut-
verki innan vefjalistar og graf-
íkin innan myndlistar, ekki
sem ódýrari og óæðri miðill,
heldur sem sjálfstæð listgrein
innan vefjalistar, þar sem
möguleikar fjölföldunar geta
haldið verðinu niðri. Mynd-
vefnaður hlýtur alltaf að verða
dýr vegna þeirrar miklu og
seinlegu vinnu sem á bak við
liggur. Erlendis mun nú vera
hægt að velja um sömu mynd I
myndvefnaði og vefþrykki og
verður gaman að fylgjast með
því hvort vefþrykkið á eftir að
ná jafn skjótri útbreiðslu og
grafíkin hér á landi á síðustu
árum.
Vefþrykkin eru veikasti
hlekkur sýningarinnar og gefa
alls ekki rétta mynd af því sem
gert er í dag á því sviði. Það er
heillandi á þessari sýningu
að sjá verk þeirra listamanna
sem þekkja sitt efni, treysta þvf
og vinna samkvæmt eðli þess og
ná árangri sem virkar sannfær-
andi á því tiltekna sviði. Áþreif-
anlegt dæmi þess hversu illa
getur farið þegar svo er ekki er
verk Brittu Stenberg-Tyrefors
(109) þar sem reynt er að flytja
vatnslítamynd yfir í myndvefn-
að sem lýtur gjörólíkum lög-
málum eins og nærri má geta
um svo ólíkt efni. Útkoman
verður sú að ferskleiki frum-
myndarinnar fer forgörðum við
þennan flutning, tjáningar-
máttur vefsins er þarna ekki
nýttur.
Eins og aðstandendur symng-
arinnar hafa réttilega bent á
hefðu verkin notið sín betur á
hvítum bakgrunni, eins hefði
vandaðri sýningarskrá með fá-
einum litmyndum haft meira
söfnunargildi en nýstárlega
fréttablaðsformið. Þess er ósk-
andi að framtíða þríæringar fái
að halda þeim ferskleika og
reisn, sem einkennir sýninguna
að Kjarvalsstöðum.
Hrafnhildur Schram
listfræðingur.
Það er ekki oft sem annan
eins hvalreka og norrænu
vefjalistarsýninguna, sem nú
stendur að Kjarvalsstöðum, ber
á íslandsstrendur og er þessi
fyrsti þríæringur lofsvert
menningarframtak norræna
starfshópsins sem gerði hann
að veruleika.Héðanfer sýningin
til Færeyja sem eru síðasti við-
komustaðurinn, áður en sýning-
in kemur í heimahöfn í Ala-
borg, en þaðan lagði hún upp í
sína miklu reisu um Norður-
löndin í ágústmánuði sl.
Norrænu dómnefndinni bár-
ust 800 verk frá Norðurlöndun-
um fimm og var öllum frjálst að
senda inn tillögur, án þess að
um nokkuð bindandi þema eða
aðrar kvaðir væri að ræða.
Síðan voru valin úr 116 verk,
sem nú fylla hvern krók og
kima að Kjarvalsstöðum og má
ætla að sýningin gefi nokkuð
góða hugmynd um norræna
vefjalist í dag.
Hér er nú loksins komið tæki-
færi fyrir norræna vefara, sem
draga á eftir sér sameiginlegan
slóða gamallar vefjahefðar, að
vinna vefjalistinni fastari sess f
þjóðarvitundjnni sem sjálfstæð
listgrein, sem ekkert þarf að
þiggja frá öðrum listgreinum.
Og. óneitanlega hefur vefjalist-
in það forskot fram yfir aðrar
listgreinar, svo sem málaralist
og höggmyndalist, að þarna er
um að ræða efni sem allir
þekkja og hafa komist i snert-
ingu við. Að þremur árum liðn-
um fáumviðsíðan að sjá afrakst-
ur þess innblásturs. saman-
burðar og örvunar sem þetta
tilefni hlýtur að verða öilum
þeim sem að vefjalist vinna.
I fróðlegri sýningarskrá i
broti fréttablaðs má sjá stefnu-
yfirlýsingar norrænu starfs-
hópanna, svo og söguieg yfirlit
vefjalistar í viðkomandi lönd-
um. Björn Th. Björnsson getur
þess í nokkrum punktum ís-
lenskrar vefjasögu, að vefkon-
an muni hafa verið einn fyrsti
lögverndaði iðnaðarmaðurinn á
Norðurlöndum og sýnir það að
þegar á miðöldum hefur vefja-
list veyð viðurkennd listgrein.
Að Kjarvalsstöðum kemur
glöggt í ljós, hversu geysivíð-
feðmt hugtakið „vefjalist“ er.
Þar fá inni ótal tjáningarform,
svo semmyndvefnaður.röggvar-
vefnaður, vefþrykk, ásaumur,
útsaumur, makramé, batik,
hekl, prjón og fleira. Mörkin
milli vefjalistar annars vegar
og . skúlptúrs og málaralistar
hins vegar eru hér ákaflega
óljós. Vefjalistin er ekki lengur
háð veggnum, hún er vís með
að koma til okkar niður úr loft-
inu eða feta sig eftir gólfinu.,
Það er einnig augljóst aó
norræna vefjalistin í dag er
skapandi, en ekki þjónandi eins
og hlutverk hennar hefur óhjá-
verk eins og þeim er komið
fyrir og Blóm (61) Sigurlaugar
Jóhannesdóttur er ljóðrænt
verk og heillandi. Sigrún Sverr-
isdóttir og Þorbjörg Þórðardótt-
ir fara aðrar leiðir en landar
þeirra. Þær nota hina raunsæju
listmynd til að fjalla um
þjóðfélagsleg vandamál og taka
fyrir málefni kvenna. Verk
Þorbjargar Lífsmunstur kon-
unnar (65) er myndasaga um
félagslega stöðu kynsystra
hennar. Þar bregður hún upp
og frystir fjö'gur augnablik úr
lífi konunnar, giftingu, upp-
þvott, barnagæslu og einmana-
leika ellinnar. Þessi augnablik
raðast í lífi konunnar, lifs-
munstrið er útfyllt í myndinni.
Annað verk Þorbjargar Eftir
átta (66) er tvíeggjað og áleitið.
Þar stendur konan við upp-
þvottinn, meðan fjölskyldan ef-
laust situr við skjáinn. Upp-
þvottabalann sem konan stend-
ur við má einnig sjá sem sjón-
varpsskjá, þar sýnir myndin
leirmunina sem hún þvær. I
Karlmenn og konur (63) Sig-
rúnar Sverrisdóttur er inntakið
karlmannaveldi. Myndbygging-
in er ákaflega margbrotin, þó
hefur boðskapurinn ekki borið
formið ofurliði.ennþá áhrifa-
meiri hefði myndin kannski
orðið á stærri fleti. Sigrún sýn-
ir vinnulúið verkafólk með
steinsteypukassa í baksýn í Að
loknu dagsverki (64) á
raunsæjan og væmnislausan
hátt á sama hátt og ljósmynda-
vélin hefði gert.
Sigrún Sverrisdóttir myndvefari við verk sitt Aðloknu dagsverki.
Ásgerður Búadóttir sýnir ein
fallegustu verkin á sýningunni.
Þótt erfitt sé að finna ytri fyrir-
bæri úr náttúrunni, kannski að-
eins gáru á vatni eða svell-
kvæmilega verið á undanförn-
um öldum sem n.vtjalist. Þegar
gengið er um sýningarsalina án
þess að hafa sýningarskrá við
höndina, er nær ógjörningur að
flokka verkin rriður eftir þjóð-
erni. Það sýnir ekki einungis að
öll góð list er alþjóðleg, heldur
einnig að þessir fimm álar
norrænnar vefjalistar runnu
eitt sinn út frá sömu uppsprett-
unni.
Vel má vera að þessi sérein-
kenni norrænnar vefjalistar
hafi orsakað það að framlög
Norðurlandanna hafa átt erfitt
með að fá- inni á alþjóðlegum
sýningum t.d. á vefjalistasýn-
ingunni í Lausanne og hefur
það einnig orðið til að auka
skilning á nauðsyn norræna
þríæringsins. Pólverjar urðu á
sjötta áratugnum fyrstir til að
brjótast út úr sinni gömlu
vefjahefð. sem farin var að
sníða listrænu hugmyndaflugi
þeirra og lífshugsjónum of
þröngan stakk.
Sumarbrúðkaup Önnu Lenu Emden er unnið i prjón á einlægan og
barnalegan hátt.
Myndlist
Uppistaða
ívaf