Dagblaðið - 13.12.1977, Blaðsíða 13

I)A(iBLAÐIf). ÞKIBJUDAC.UR 13. DKSKMBER 1977.
13
\
Svartir skæruliðar færa sig
stöðugt upp á skaftið i Ródesu.
göngu í ár tiafi ekki fengið
vinnu. Veðrið á Bretlandscyjum
er sagt svo slæmt og lífsskilvrði
almennt svo slæm að jafnvel
rotta mundi tárast af að þurfa
að búa við slík skilyrði.
Á áróðursplöggunum sjást
myndir af öldruðu fólki. sem
hímir undir regnhlífum sínum.
Aðrar myndir eru af ljótum og
gömlum verkamannabústöðum í
iðnaðarborgunum. Einnig eru
birtar myndir af fólki sem
stendur í röðum og bíður eftir
strætisvögnum. Þar eru hvítir,
svartir, gulir og brúnir allir
saman.
— Flest það sem aðrar þjóðir
segja um okkur eru gallarnir,
nú ætlum við að benda ykkur á
gallana hjá þeim — segir á einu
spjaldinu.
Um Brasilíu er sagt:
-----------------
Mannfjölgun i Rio De Janeiro
er talin nenta 350.000 manns á
ári. Þetta hefur leitt af sér
spákaupmennsku og skort á
húsméði, þannig að húsaleiga
er jafnvel tíu sinnum meiri en
heildartekjur venjulegs fólks.
Astralia: Spáð er almennum
samdrætti í efnahagsmálum og
•vcrsnandi lífskjörum. Sagt er
að verkföil séu nærri daglegur
viðburður.
Bandaríkin: Sagt cr að at-
vinnuieysi sé um 7% og glæpir
hafi aukizt um 11% á síðasta
ári.
Kanada: Litlar iíkur sagðar á
því að takist að stöðva
aukningu atvinnuleysis. Einnig
að stöðugt aukist deilurnar
milli frönsku og enskumælandi
íbúa Kanada.
Portúgal: Heimkoma nærri
einnar milljónar flóttamanna
með portúgalskt vegabréf frá
Angola og Mosambik heldur
efnahag landsins í heljar-
greipum og var þó ekki beysinn
fyrir.
Fulltrúi upplýsingaráðu-
neytis Ródesíu segir að
með þessum upplýsingum um
önnur lönd sé verið að sýna
ungum og gömlum í landinu að
Ródesía sé ekki slæmt land til
búketu'. Þrátt fyrir erfiðleikana
hér eru þeir síður en svo meiri
en annars staðar, segir hann.
Athygli blaða og annarra
fjölmiðla hefur einnig beinzt að
brottfluttum Ródesíumönnum,
sem koma aftur til baka. Fyrir
tveim árum var fjórðungur
innflytjenda til Ródesíu gamlir
íbúar landsins. I dag eru þeir
taidir fjórir af hverjum tíu.
Yfirvöld viðurkenna að enn
sé of fljótt að segja til um hvort
árangur verði af herferð þeirra
gegn brottflutningi hvítra íbúa.
Hún hófst 30. október síðast-
liðinn og á að standa næstu
mánuði.
Flestir kunnugir telja að eina
raunverulega leiðin til að
stöðva brottflutning fólks frá
landinu sé að semja við leiðtoga
skæruliða og annarra hópa
svartra manna í landinu. Það
þýðir aftúr á móti óhjákvæmi-
lega einhvers konar meirihluta-
stjórn þeirra.
Margir óttast að þá mundi
brottflutningur hvítra manna
fyrst aukast að marki í það
minnsta fyrst í stað.
Möguleikar hvíta mannsins í
Ródesíu í framtíðinni eru mjög
takmarkaðir, er haft eftir
stjórnmálamanni þar.
Ródesía> verður land hinna
svörtu eftir nokkur ár, segir
sami stjórnmálamaður.
Hingað til hcfur það verið
helzta hindrunin í vegi fyrir
brottför hvítra manna, að þeim
hefur ekki verið heimilað að
taka með sér nema mjög litlar
eignir út úr landinu. Sá sem
ætlar að flytja frá Ródesíu fær
ekki leyfi til að taka með sér
nema jafnvirði 1100 dollara eða
rúmlega tvö hundruð og tíu
þúsund íslenzkar krónur.
kvæmdir fara fram fyrir opn-
um tjöldum, m.ö.o. að fram-
kvæma útboð. Með þeirri
aðferð vinnst tvennt. Tryggt á
að vera að vara eða verk-
þjónusta fáist á lægstu verði
miðað við gæðakröfur. Og hitt.
sem er raunar ekki þýðingar-
minna, að með þessum hætti
sitja allir aðilar, sem áhuga
hafa á að selja hinu opinbera
vöru sína eða þjónustu, við
sama borð.
Að vísu er þetta ekki alveg
einhlít lausn. 1 einstaka tilfell-
um geta háttsettir embættis-
menn eða stjórnmálamenn
tekið fram fyrir hendur inn-
kaupastofnana með geðþótta-
ákvörðunum, sem brjóta alger-
lega í bága við það, sem sýnist
eðlilegast og skynsamlegast. Má
í því sambandi nefna tvö sorg-
leg dæmi hjá Reykjavíkurborg,
sem eru alvarlegri fyrir þá sök
að þau eru ekki bundin við
ákvarðanatöku i eitt skipti
heldur geta haft ómælt tjón
fyrir Reykjavíkurborg í náinni
framtíð vegna einokunar-
aðstöðu sem tvcir viðsemjenda
Reykjavíkurborgar öðlast i
kjölfari slíkra geðþótta-
ákvarðana. Annars vegar er um
að ræða mál sem varðar Re.vkja-
vfkurhöfn vegna framkvæmda i
Kleppsvík. Og hins vcgar fiski-
kassakaup fyrir Bæjarútgerð
Reykjavíkur.
SAMKEPPNINNl
ÚTRÝMT
Öþarfi er að rekja þessi mál
ítarlega, þar sem þau hafa verið
rædd áður í fjölmiðlum. Hins
vegar verður fróðlegra að
fylgjast með eftirleik þeirra og
raunar blasir eftirleikur fyrra
málsins þegar við. Þar gerðist
það að hafnarstjóri og hafnar-
stjórn mæltu með því að samið
yrði við fyrirtækið Björgun hf.
um fyllingarefni í Kleppsvík,
þrátt fyrir þá staðreynd að
þetta fyrirtæki væri með hæsta
tilboð af þremur aðilum sem
buðu í verkið. Var sá munur 11
millj. krónurog hefði máttætla
að haínarstjóri og hafnát^fjr-
völd gripu slíkt tækifæri fegins
hendi með það í huga að fjár-
hagur Reykjavikurhafnar er af-
ar bágborinn.
Fyrirtækið sem átti 11 millj.
króna lægra tilboð en Björgun
var Náman sf. sem er í eigu
stcypustöðvanna á Reykja-
víkursvæðinu. Bauð þetta sama
fyrirtæki í hafnarframkvæmdir
við (Irundartanga og var tölu-
verl lægra en Björgun hf. og
hlaut það verk og skilaði því
með góðum árangri. Hins vegar
var fyrirtækinu afar nauðsyn-
legt að fá umrættverkefni fyrir
Reykjavíkurhöfn til að hafa
riæg verkefni yfir vetrar-
mánuðina og var vitað að það
Núll á verðmiðanum
í þinglok vorið 1976 ræddi
blaðakona frá Dagblaáinu við
fjóra þingmenn, þar á meðal
við mig. Ég lét þá skoðun í ljósi,
að eitt aðalhitamál næstkom-
andi kosninga til Alþingis
myndi verða afstaðan til áfram-
haldandi dvalar varnarliðsins
og nýskipan þeirra mála. Aug-
ljóst er af mjög vaxandi um-
ræðum um varnarmálin al-
mennt og þó einkum um það, er
menn kalla í daglegu tali
,,aronsku“, þá verða þessi mál
ásamt almennum efnahagsmál-
um meginmál kosningabarátt-
unnar næsta vor. Þetta er að
vonum, þar sem almenningi í
landinu er nú vel ljóst að óþol-
andi er það kerfi, sem verið
hefur árum saman með varnar-
liðið hér. Staðreyndin er, að
mikili meginþorri Islendinga
telur meira en tímabært að
gagngerð breyting á varnarmál-
unum eigi sér stað. Ennþá er sá
meirihluti stór, sem telur óhjá-
kvæmilegt að hafa varnarlið
enn um óákveðinn tíma hér á
landi og verður ekki farið út i
þann rökstuðning í þessari
stuttu grein. Á hinn bóginn er
það einnig staðreynd, að al-
menningur sættir sig EKKI
lengur við það ástand, að
varnarliðsmenn njóti hér
BEINNA FORRÉTTINDA.
Þessu verða bæði íslensk og
amerísk stjórnvöld að gera sér
glögga grein fyrir. Krafan um
endaiok allra sérréttinda, er
verið hafa við lýði í langan
tíma, verður ekki þögguð niður.
Þessu tvennu og „aronsku“
verður ekki blandað saman
með neinni sanngirni né rök-
um. Þetta eru tvö óskyld mál.
í umræðum nú nýlega í
sjónvarpi og á Alþingi hefur
það komið fram, að formenn
stjórnmálaflokkanna segjast
alls ekki vilja setja verðmiða á
landið eins og þeir orða það.
Þetta á að skiljast þannig, að
við séum ekki svo langt leiddir
íslendingar, að vilja taka neitt
fyrir dvöl varnarliðs hér á
landi. 1 þessu á einnig að felast
mikið stolt og sjáifstæðið undir-
strikað. En er þetta réttmæt
staðhæfing hjá þessum ágætu
mönnum? Lítum aðeins nán ;r á
málið í HEILD. Þá kemur þetta
í ljós: L.Við höfum um eða yfir
3% þjóðartekna af starfsemi
varnarliðsins og þjónustu við
það. II. Við spörum bandarísk-
um skattborgurum marga millj-
arða, sumir segja mörg
hundruð þúsund milljarða ísl.
króna vegna veittrar aðstöðu
hér á landi. III. Ibúar og bæjar-
félög á Suðurnesjum hafa í
raun utgjöld af dvöl þessara
manna, þar sem þeir njóta hús-
næðis után vallar og ýmislegrar
þjónustu, er ekki. er verðlögð
með fullu gjaldi. IV. Varnarlið
er hér BÆÐI vegna okkar og
bandarísku þjóðarinnar og alls
hins vestræna frjálsa heims.
Nú er það svo augljóst sem
verða má, að íslenska ríkið er
afar illa statt fjárhagslega og er
Vegasjóður þar engin undan-
tekning, þótt æðisgengin skatt-
lagning eigi sér stað á allt er
Kjallarinn
Jón Ármann
Héðinsson
varðar bílinn og notkun hans
hér á landi. Það er líka stað-
reynd, að vegakerfi okkar er
áratugi á eftir því er alls staðar
er í hinum siðmenntaða heimi.
Með þessar staðreyndir í
huga, er að framan getur, má
segja að ekki sé seinna vænna,
að almenningur í þessu landi
hugleiði með hvaða hætti sé hér
unnt að koma málum betur
fyrir en verið hefur um langan
tíma. Fólkið í landinu sér fram
á, að „foringjarnir" eru ráð-
þrota og þaðan er ekki að vænta
lausnar á einu eða neinu. Þess
vegna er það rökrétt að menn
ræði málin á opinberum vett-
vangi og komi þeim svo fyrir,
að um þau verði kosið í kom-
andi kosningum, þar sem þessi
mál eru svo mikilvæg fyrir
ALLA landsmenn.
Gera má ráð fyrir því, að ekki
verði allir nú þegar sammála
um hve miklar kröfur eigi að
gera til þess að koma varnar-
Kjallarinn
AKreð Þorsteinsson
réði úrslitum um framtíð þess.
Samkvæmt öllum venjuleg-
um leikreglum og siðalög-
málum bar Reykjavíkurborg að
semja við þetta fyrirtæki, þar
sem það átti miklu lægra tilboð.
En það var ekki gert af ein-
hverjum ástæðum heldur
ákveðið að semja við Björgun
hf. Þessi ákvörðun hafnarstjóra
og hafnarstjórnar leiddi síðan
til þess að Náman sf lagði upp
laupana og neyddist tii að selja
Björgun hf. sanddæluskip sitt.
Þar með er Björgun hf. eina
fyrirtækið á íslenzkum markaði
með sanddæluskip, án nokkurr-
ar samkeppni og getur í næstu
framtíð sett upp það verð sem
því sýnist og verða Reykja-
víkurhöfn og aðrir sem nota
þurfa sanddæluskip að kyngja
því.
FISKKASSAMÁLIÐ
Þetta er hrikalegt en
staðreynd engu að síður.
Svipað kann að verða upp á
teningnum í svonefndu fisk-
kassamáli. Þar hafnar Reykja-
víkurborg tilboði fransks fyrir-
tækis, scm átti 11-12 millj. kr.
lægra tilboð í fiskkassa fyrir
Bæjarúlgerðina en tilboð
tveggja norskra fyrirtækja
hljóðaði upp á. Helztu rökin
gegn því að kaupa frönsku
fiskikassana var ótti við að
franska fyrirtækið kynni ekki
til verka. Var þó á það bent að
fyrirtækið seldi fiskikassa í öll-
um heimsálfum og væri u.þ.b.
þrátíu sinnum stærra að vöxt-
um en norsku fyrirtækin. Að
halda því fram að fyrirtækið
Allibert geti ekki framleitt
fiskikassa fyrir Islendinga er i
sjálfu sér jafnfráleitt og halda
því fram, að Coca Cola geti ekki
framleitt gosdr.vkki við hæfi
málunum í ,,viðunandi“ horf
og festu. Mín afstaða er þessi:
Ég tel beint leigugjald alls ekki
rökrétt. Verði það gert, mun
það hafa bein áhrif á fjárlaga-
gerð og fari varnarliðið fyrir-
varalítið í burtu, koma fram
samdráttaráhrif um leið og
gjaldtaka með beinu leigu-
gjaldi fellur niður. Öll sérrétt-
indi eiga að falla úr gildi og
nota skal íslenskan gjaldmiðil.
,Þar sem ekki er gert ráð fyrir í
varnarsamningnum, að um að-
stoð við t.d. vegagerð eða
hafnargerð eigi sér stað, ÞARF
að taka það mái upp nú þegar
og semja um málið. Þau rök
okkar eru afar mikilvæg, að við
spörum geysilegar upphæðir
fyrir ameríska skattborgara og
á sama tíma erum við með mjög
vanþróað vegakerfi, þá sýnist
réttmætt að leita eftir „aðstoð“
við VISSA vegagerð hér á
landi. Þessi aðstoð getur verið
með tvennu móti: A) Beint
framlag í peningum eða stór-
virkum vegagerðarvélum. B)
Sérstök lánveiting, er t.d. sé án
vaxta og afborgana næstu 10
árin og greiðist svo á t.d. 15
árum. Þessu fjármagni yrði
EINUNGIS ráðstafað út um
land svo sem til vegagerðar frá
HORNAFIRÐI norður um
Austfirði að Mývatni, fullkom-
ins uppbyggðs vegar norður frá
Þórisvatni um Sprengisand til
Bárðardals og áfram til Akur-
eyrar og Húsavíkur, fullkom-
inn uppbyggður vegur um
Holtavörðuheiði út á Hólmavík.
Þessi vegagerð er „ÖRYGGIS-
VEGIR“ og gera landið um-
svifalaust byggilegra en það er
í dag og mun gerbreyta afkomu
fólksins út um landsbyggðina.
Þótt varnarliðið hyrfi á brott,
myndi fjarvera þess engin áhrif
hafa á íslenskt efnahagslíf, en
vegirnir væru hér og gerðu
landið miklu mun byggilegra
en verið hefur.
Þessar hugmyndir, er ég hefi
hér í mjög stuttu máli fjallað
um, eru þess eðlis, að fjarstæða
er að vinna ekki að framgangi
þeirra. Það er yfirskin eitt og
helber hræsni er þjónar engum
tilgangi að amast á móti breyt-
ingum á varnarsamningnum, er
fæli fyrrgreind atriði í sér. Að
kalla þetta landssölu eða að við,
sem viljum betri skipan á þess-
um málum en verið hefur,
séum með því að setja „verð-
miða“ á landið er nánast barna-
hjal ráðþrotamanna, er skilja
ekki hvað vestræn, frjáls sam-
vinna er og hversu góð sam-
skipti við Bandaríkin eru okkur
mikilvæg.
Jón Arm. Héðinsson
alþingismaður
okkar. Auk þess bauð fyrir-
tækið að BÚR mætti rifta
samningnum yrði það óánægt
með framleiðsluna. Var því
ekki um neina fjárhagslega
áhættu að ræða.
En hvernig verður svo eftir-
leikurinn? Dettur mönnum í
hug að þetta franska fyrirtæki
hafi áhuga á því að bjóða
tslendingum fiskikassa í bráð
úr þvi að þeir hafa ekki áhuga á
hagstæðustu tilboðum á hverj-
um tíma? Áreiðanlega ekki.
Þegar samkeppni Frakkanna er
úr sögunni má búast vð töluvert
hærra fiskkassaverði frá Norð-
mönnum, næst þegar fiskikass-
ar verða keyptir. Það kann því
að reynast BÚR töluvert dýrt
að þessu franska tilboði var
hafnað.
Dænnn tvö sem nefnd hafa
verið koma ekki aðeins Reykja-
víkurhöfn og BÚR við heldur
öllum reykvískum skatt-
greiðendum. Það er verið að
sóa peningum þeirra með þess-
um hætti. Og því miður eru
þessi dæmi engin einsdæmi.
Víðar er pottur brotinn. Hætt
er við að stofnun eins og Borg-
arspitalinn þoli ekki nákvæma
skoðun og að þar sé ýmislegt.
scm betur mætti fara. En það
vcrður látið biða um sinn.
Alfreð Þorsteinsson
borgarfulltrúi.