Dagblaðið - 07.01.1978, Síða 11

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 7. JANÚAR 1978.
11

Þegar fæðing gengur fyrir
sig með eðlilegum hætti og
barnið er fullburða eru þessar
truflanir á eðlilegum tengslum
svo smávægilegar að einungis
er hægt að greina þær með sál-
fræðiprófunum. En tengsla-
rofin geta orðið það mikil að
þau eyðileggi samband foreldra
og barns, sem á endanum leiðir
til þess að barnið verður það
erfitt viðureignar að leitt getur
til misþyrminga foreldra á því.
Til þess að sporna gegn þessu
er foreldrum fyrirburða sem
njóta aðhlynningar á barna-
deild Göttingensjúkrahússins
gert kleift að umgangast barn
sitt hvenær sem er sólarhrings-
ins. Foreldrunum er ekki
einungis leyft að snerta börnin,
og annast þau, heldur eru þeir
hvattir til þess að gera það, ,
jafnvel þegar aðstæður eru
erfiðar og barnið er haft í súr-
efniskassa. Og raunar hefur
verið sýnt fram á að smitun
verður ekki oftar þótt for-
eldrunum sé veitt þetta leyfi.
Samskipti foreldra og lækna
varðandi vandamál barnsins
verða auðveldari með þessu
móti og foreldrarnir kynnast
þeim erfiðleikum, sem við er að
setja- hvað snertir umönnun
barnsins. Ennfremur gera þessi
samskipti barninu vistina á
sjúkrahúsinu bærilegri.
Annað sem er nákvæmlega
fylgzt með á sjúkrahúsinu i
Göttingen eru áhrif um-
hverfisins á þróun heilastarf-
semi fyrirburðarins. Sam-
kvæmt skýrslu, sem Franz J.
Schulte og Eberhard Stennart
hafa ritað, þróast taugaendar
og hlekkir á milli tauga venju-
lega ekki fyrr en á sfðustu 12
vikum meðgöngutímans. Með
öðrum orðum þróast taugaend-
ar fyrirburða ekki fyrr en eftir
að barnið hefur fæðzt og nýtur
þar af leiðandi ekki hins vernd-
aða umhverfis móðurlífsins.
Prófanir með tiiraunadýr
sýna að áhrif umhverfisins eru
merkjanleg á þróun heilans.
Rannsóknir með heila-
bylgjur, þ.e. þegar greind eru
viðbrögð ákveðinna heila-
svæða, sýna að fæðing fyrir
tímann hefur engin áhrif á
heyrnina en greinanleg eru
áhrif á þá hluta heilans er
tengjast sjón barnsins.
ER RÉTTLÆTANLEGT
AÐ SLÖKKVA GÖTUUÓSIN
Á AÐFANGADAG?
Götuljós slökkt í Hafnar-
firði ó aðfangadag
Sfðastliðinn aðfangadag jóla
var slökkt á öllum götuljósum á
orkuveitusvæði Rafveitu Hafn-
arfjarðar í tæpan klukkutíma
skömmu áður en jólahátfðin
gekk í garð. Er þetta þriðja árið
í röð, sem slíkt er gert, en árið
1975 gekk jólahátíðin í garð
með allar götur óupplýstar og
var liðin hálf klukkustund af
hátíðinni, þegar ljósin loksins
voru kveikt eftir u.þ.b. 1 'A
klukkustundar rof i hríðar-
veðri.
Margur mun sjálfsagt hafa
haldið, að um bilun hafi verið
að ræða. Svo var ekki.
Götuljósin voru slökkt í
sparnaðarskyni, þ.e.a.s. til að
lækka toppálagið.
Það fyrsta sem kemur í huga
manns við slíkar aðgerðir, er
spurningin um það, til hvers
götulýsing er. Er hún skraut-
lýsing eða er hún öryggis-
ráðstöfun? Þessari spurningu
er auðsvarað. Götulýsingin er
einungis öryggisráðstöfun. Úr
því svo er, kemur næst upp sú
spurning, hvort réttlætanlegt
sé að slökkva öll götuljós á tíma
mesta skammdegis ársins og á
einhverju mesta umferðar-
slysaári aldarinnar. Persónuleg
skoðun undirritaðs er sú, að
það sé fráleitt að slökkva öll
götuljós í sparnaðarskyni. Ekki
er langt um liðið síðan dauða-
slys varð I umferðinni vegna
ljóslausrar dráttarvélar, sem
ökumaður sá of seint, að þvi er
fréttir herma. Gæti ekki svipað
atvik komið fyrir á myrkvuðum
götum Hafnarfjarðar.
Það kann að vera, að forráða-
menn Ráfveitu Hafnarfjarðar
telji umferð svo litla á þeim
tima aðfangadags, sem slökkt
var, að áhættan væri hverfandi.
En er þetta ekki einmitt sá
timi, sem börn og unglingar f
síðustu sendiferðum vegna
jólaundirbúningsins, eru á ferli
gangandi vegna þess, að
strætisvagnar eru hættir að
ganga?
Slys á mönnum verða aldrei
metin til fjár og hætt er við, að
ef slys hefði orðið vegna myrk-
ursins, hefði sp^rtíaður rafveit-
unnar orðið léttur á vogarskál-
inni. Er þá komið að þriðju
spurningunni.
Hver er sparnaðurinn við að
slökkva á götuljósunum?
Rafveita Hafnarfjarðar
kaupir raforku af Landsvirkj-
un skv. heildsölugjaldskrá, sem
er þannig, að greitt er fyrir
hverja notaða kílóvattstund, en
verðið er breytilegt eftir nýt-
ingartfma. Auk þess er greitt
árlegt aflgjald, sem miðað er
við meðaltal mesta álags fjóra
hæstu mánuði ársins. Lækkun
mesta álags einn mánuðinn,
þ.e. f desember með þvf að
slökkva götuljósin, getur þvf
aðeins haft áhrif á hið árlega
toppgjald að fjórða hluta.
-Hækkun varð á gjaldskrá
Landsvirkjunar 1. nóvember
1977 en meðalaflgjald allt árið
var 8.043 kr /kW. Uppsett afl í
götulýsingu á orkuveitusvæði
Rafveitu Hafnarfjarðar mun
vera um 320 kW. Við það má
bæta 15% vegna tapa f kerfinu.
Uppsett afl, mælt i aðveitustöð,
vegna götulýsingar mun því
vera um 370 kW. Mesta mögu-
lega lækkun toppálagsins með
rofi götulýsingar er þvf 370 kW,
sem skv. framansögðu mundi
Iækka árlegt aflgjald rafveit-
unnar um 744 þús. kr., sem eru
smámunir miðað við heildar-
kostnað götulýsingarinnar,
hvað þá f samanburði við
heildarveltu rafveitunnar.
Ljóst er, að ekki þyrfti stórt
umferðartjón til að éta upp
þennan sparnað svo ekki sé
minnst á slys á mönnum.
Rof götulýsingar er
brot ó söluskilmólum
Rafveita Hafnarfjarðar selur
raforku ekki einungis innan
lögsagnarumdæmis Hafnar-
fjarðar heldur einnig f Bessa-
staðahreppi og hluta Garða-
bæjar. Raforka fll götulýsingar
er seld SkV. gjaldskrárlið F-3,
sem ér þannig:
„Gjöld fyrir götu- og hafnar-
lýsingu kr. 92.128 hvert árs-kW,
þótt mælitækjum verði ekki við
komið, enda greiði þá notandi
að auki stofnkostnað og við-
haldskostnað að fullu eftir
ákvörðun rafveitunnar. Þó
ákveður bæjarstjórn gjald fyrir
götulýsingu f Hafnarfirði sam-
kv. tillögu Rafveitunefndar
sem gerð skal árlega .við af-
greiðslu fjárhagsáætlunar
bæjarins."
I gjaldskrá Rafveitu Hafnar-
fjarðar eru engin ákvæði, sem
heimila rof á afhendingu raf-
orku til götulýsingar. Lfta má á
sölu rafveitunnar til bæjarins
vegna götulýsingar sem sölu til
Kjallarinn
Gísli Jónsson
borgaranna, skv. gjaldi, sem
bæjarstjórnin hefur ákveðið
skv. heimild f staðfestri gjald-
skrá. Telja verður þvf, að raf-
veitan hafi ekki heimild til að
slökkva á götuljósum Hafnar-
fjarðar í sparnaðarskyni, nema
ef ske kynni með samþykki
bæjarstjórnar, sem lá ekki fyrir
f umræddu tilviki.
Gagnvart Bessastaðahrepp
og Garðabæ, sem greiða að
fullu allan stofnkostnað og við-
haldskostnað götulýsingarkerf-
is og þar að auki 92.128 kr/árs-
kW, skv. núgildandi gjaldskrá,
er Ijóst, að umrætt rof á götu-
lýsingu er óheimilt með öllu.
Láta mun nærri, að logtími
götuljósa sé um 4200 klukku-
stundir á ári. Gjaldið 92.128
kr/árs-kW samsvarar þvf
tæpum 22 kr á hverja kílówatt-
stund, sem er u.þ.b. 50% hærra
gjald en greitt er til almennra
heimilisnota. Rof á þessari
notkun frekar en einhverri
annarri verður þvf ekki réttlætt
með þvf, að hér sé um að ræða
sölu á einhverri afgangsorku á
lágu verði. Enda þótt svo væri,
þyrfti að sjálfsögðu að liggja
fyrir rofheimild, svipuð þeirri,
sem gildir um rof á sölu raf-
orku til hitunar. Hið mjög svo
háa aflgjald af raforku til götu-
lýsingar er augsýnilega ákvarð-
að með hliðsjón af því að götu-
lýsingin koiiu að fullu með f
toppálagi rafveitunnar. Með
því að rjúfa sfðan götulýsingu
til að lækka toppinn, er verið að
svíkjast aftan að viðskiptavin-
inum, sem síst ætti að mega
búast við af opinberu einka-
sölufyrirtæki.
Niðurlag
Er raunverulega svo komið,
að við tslendingar, sem erum
einhver orkuauðugasta þjóð
heims miðað við fólksfjölda,
höfum ekki lengur efni á þvf að
hafa logandi á götuljósum
okkar f mesta skammdeginu?
Hvar er allt ódýra rafmagnið,
sem svo mikið hefur verið talað
um?
Hafi það afgerandi áhrif á
fjárhag rafveitnanna að
slökkva á götuljósum f 1—2
klukkustundir einu sinni til
tvisvar á ári, hlýtur að vera eitt-
hvað bogið við sölufyrirkomu-
lagið. Spurningar sem þessar
hljóta að koma upp f huga
manns, þegar á sjálfan aðfanga-
dag jóla er gengið um myrkv-
aðar götur Hafnarfjarðar, haf-
andi nýlega hlustað á þær frétt-
ir, að kaupgeta fólks fyrir jólin
hafi aldrei verið jafnmikil og
nú.
Eftir þvf sem best er vitað
hafa ekki hlotist slys eða eigna-
tjón af þvf uppátæki Rafveitu
Hafnarfjarðar að slökkva á
götuljósum og ber að fagna því.
Að endingu er borin fram von
um, að framanritaðar hugleið-
ingar um hina vafasömu fram-
kvæmd að slökkva á götuljósum
f sparnaðarskyni verði til þess,
að yfirstjórn Rafveitu Hafnar-
fjarðar og þeir aðrir, sem málið
varðar, beiti áhrifum sfnum til
þess, að ekki komi oftar til
slíkra aðgerða.
Gfsli Jónsson
prófessor.
hefja -búskap og byggja upp á
jörðum, og er því vandi ungu
bændanna mestur. Þá er vert
að minnast þess, að f verðlags-
grundvellinum hafa laui)
kvenna fyrir bústörf verið
ákvörðuð lægri en laun karla,
og er það atriði vissulega verð-
ugt viðfangsefni fyrir jafnrétt-
isráð.
Yfirlýsing
Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins
En það eru ekki- aðeins
bændur, sem láta sig varða
vandamál landbúnaðarins.
Margt hefur verið rætt og ritað
um þau efni, deilt hefur verið
um ýmis atriði og tillögur
lagðar fram til úrbóta. A jóla-
föstu var haldinn blaðamanna-
fundur í höfuðstöðvum Rann-
sóknastofnunar landbúnaðar-
ins á Keldnaholti við Reykja-
vík, svo sem fram kom f fjöl-
miðlum, m.a. f Dagblaðinu 22.
desember sl. en efst á bls. 9
birtist frétt með eftirfarandi
fyrirsögn: „Sár reynsla vísinda-
manna landbúnaðarins: ts-
lenski bóndinn sýnir rann-
sóknarstarfinu Iftinn áhuga —
250 milljónum varið til rann-
sókna í ár en sjaldan minnst á
að auka slíkt starf.“
I fréttinni er sfðan vitnað
orðrétt f skriflega yfirlýsingu
Rannsóknafetofnunarinnar, þar
á meðal e^tirfarandi málsgrein:
„Vegna vandamála landbún-
aðarins hafa bændur haldið
marga fundi nýlega og rætt um
leiðir til að leysa eða létta vand-
ann. Þá er sjaldan minnst á að
efla rannsóknarstarfsemina
sem leið til að finna úrlausnir.
Þótt allar framfarir f landbún-
aði eigi rót sína að rekja til
rannsókar- og þróunarstarf-
semi á ýmsum sviðum sýnir fs-
lenski bóndinn rannsóknar-
starfinu yfirleitt Iftinn áhuga.
Þessu þarf að breyta.“ (leturbr.
höf.)
Það er góðra gjalda vert
þegar fslenskar landbúnaðar-
rannsóknir eru kynntar f fjöl-
miðlum. A undanförnum árum
hefur margt áunnist á þeim
sviðum, og landbúnaðurinn
hefur notið góðs af ýmsum
þeim niðurstöðum, svo sem
nánar verður vikið að hér á
eftir. Vissulega ber að efla
rannsóknir f þágu landbúnaðar
svo sem annarra atvinnuvega.
Gott og vel. Mér þykir þó full
ástæða til að gera að umræðu-
efni lokaorð ofangreindrar
málsgreinar úr yfirlýsingunni
frá Rannsóknastofnun land-
búnaðarins, sem blaðamönnum
var afhent.
Bœndur hafa áhuga
á rannsóknum
Reynsla undanfarinna ára
sýnir, að fslenskir bændur hafa
fært sér í nyt niðurstöður fjöl-
margra rannsókna á hinum
ýmsu fræðisviðum land-
búnaðarins, t.d. varðandi
notkun áburðar á tún, ræktun
grænfóðurs, beit búfjár á
ræktað land, fóðurverkun,
efnagreiningar á heyi og jarð-
vegi, vetrarfóðrun búfjár og
vetrarrúningu sauðfjár, svo að
nokkur dæmi séu nefnd. Þeir
hafa stöðugt verið að taka f
notkun nýjar vélar og tæki, t.d.
f sambandi við heyskap, mjaltir
og ræktun nytjajurta, og stór-
felldar umbætur eiga sér stað í
gerð húsa fyrir búfé og fóður. I
sumum tilvikum hafa jafnvel
ný tæki verið tekin f notkun, án
þess að nægileg reynsla væri
komin á nytsemi þeirra við hér-
lendar aðstæður. Flestir
bændur taka hagnýtum til-
raunaniðurstöðum vel og kanna
gildi þeirra hver á sfnu búi. I
þessu sambandi gegna ráðu-
nautaþjónustan og búnaðar-
fræðslan veigamiklu hlutverki,
og þarf að efla þá starfsemi
ekki sfður en rannsóknarstarf-
semina. Vísindaþekking og
tækni leysa þó ekki allan þann
vanda, sem við blasir.
Hjá lftilli þjóð með naumar
Kjallarinn
Ólafur R.
Dýrmundsson
fjárveitingar til rannsókna er
val tilraunaverkefna vanda-
samt því að margt bfður úr-
lausnar. Eg minnist þess, að
fulltrúar bænda í Tilraunaráði
landbúnaðarins hafa lagt fram
eða stutt tillögur um fjölmörg
þarfleg tilrauhaverkefni, t.d.
rannsóknir á matvælum og að-
ferðum til að bæta þurrheys- og
votheysverkun. Hvað varðar
framkvæmd tilrauna hafa
bændur t.d. sýnt hinum um-
fangsmiklu UNDP/FAO beitar-
tilraunum víða um land mikinn
áhuga. Sömu sögn or að ro.-i i
um ýmsar aðrar dreifðar til-
raunir og athugamr, acm bu\ i •
indamenn vinna að víða úti í
sveitum í samvinnu við bændur
og búalið. Vissulega sýna
bændur hinum einstöku verk-
efnum mismunandi mikinn
áhuga, en sé á heildina litið þá
virðast mér þeir yfirleitt kunna
vel að meta rannsóknarverk-
efni í þágu landbúnaðarins. Eg
hef unnið nokkuð að rannsókn-
um við Bændaskólann á Hvann-
eyri f Borgarfirði undanfarin 5
ár og styðst þvf fyrst og fremst
við þá reynslu. Hún var ágæt og
gagnstæð lokaorðum framan-
greindra málsgreinar úr yfir-
lýsingu Rannsóknastofnunar-
innar. Mér þykir því leitt, ef
einhverjir af starfsmönnum
RALA hafa orðið fyrir „sárri
reynslu", svo að notuð séu orð
úr fyrirsögn fréttarinnar. Alla
vega verð ég ekki var við slfka
„reynslu" í hópi samstarfs-
manna minna á Hvanneyri.

Úlafur R. Dýrmundsson
landnýtingarráðunautur,
Búnaðarfélagi Islands.