Dagblaðið - 15.03.1978, Blaðsíða 14

J V
14
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 15. MARZ 1978.
AXARSKAFTASMÍÐIÁ ALMNGI
„Meö lögum skal land byggja
en meö ólögum eyða'1, segir i
Njálu. Nú er svo komið að þeir
sem eiga að setja lög í landi
hafa rofið frið með ólögum.
Ríkisstjórnin, sem svo er nefnd,
gerir með eigin hendi samning
við starfslið sitt fjölmennt, og
þótti mikið við liggja að sá
gérningur gilti í tvö ár. Er nú
svo komið, að mjög er vafasamt
að nokkurri ríkisstjórn á
tslandi verði treyst til að halda
samninga.
Mótmælaverkfall — sem við
mátti búast. Þá sendir sjálf-
umglaður ráðherra frá sér
boðskap með dólgslegum
hótunum um launasviptingu í
10 daga fyrir 2ja daga fjar-
vistir. En þeir herrar i
ráðherrastólum ætlast hinsveg-
ar til þess að launafólk taki því
mótmælalaust að þeir brjóti á
þvt svotil nýgerða samninga og
taki af því kaup í meira en
mánuð. Fyrr hefur raunar
verið vegið í þennan knérunn,,
en aldri fyrr með svo ósvífnum
hætti.
Það er löngu vitað, að stjórn-
in lætur leikbrúður sínar á
þingi samþykkja það sem hún
vill. Svo fcemur Guðmundur
Garðarsson í sjónvarpi og segir:
,,Við verkalýðsforingjar'1. (!)
Þingmenn tala í lands-
föðurtón um það, að nú verði
landsmenn að vera góðu börnin
og láta lækka kaupið; það sé
þeim fyrir bestu o.s.frv. Sjálfir
skammta þeir sér 5-600 þús. á
mánuði með sporslum sem þeir
hafa hlaðið á sig (að hluta
skattfrjálst). Viðskipta-
ráðherra lætur viðgangast að
hýrudraga sjómenn Land-
helgisgæslunnar um 10% og
Framsókn þykist hafa leyst
deiluna við Breta, sem áttu eng-
an annan kost en þann að
semja.
Atvinnurekendur hanga svo
aftaní ríkisstjórninni, hóta og
höfða til þjóðhollustu. Tími er
til kominn að breyta nafninu á
þessum félagsskap. Vinnuveit-
endur er fólkið sem leggur
fram vinnu sína.
íslendingar virða ekki ólög
og hafa sýnt það fyrr en nú.
Vond lög eru verri en engin lög
og hafa verið brotin á bak
aftur. Af samstjórnum Fram-
sóknar- og Sjálfstæðisflokks
leiðir jafnan ófarnað fyrir allan
almenning í landinu'. —
Það er ekki í f.vrsta skipti nú
sem brugðist er við kúgunar-
lögum með hörðum aðgerðum.
Árið 1942 voru að frknnkvæði
Framsóknar í samsteypústjörn
sett hin illræmdu gerðardóms-
lög, en skv. þeim var bannað að
hækka kaup þó verðlag
hækkaði.
Verkfall hófst í ársbyrjun
1942 og 8. jan. gáfu ráðherrar
íhalds og ,,framsóknar“ út
bráðabirgðalög um kaup-
bindingu og gerðardóm, en
Stefán Jóh. Stefánsson,
ráðherra Alþýðuflokksins, mót-
mælti frumvarpinu og sagði sig
úr stjórninni.
Hófust nú skæruverkföll
gegn kaupkúgunarlögunum og
lauk þeim með fullum sigri
verkafólks. Um þetta segir
Stefán Jóh. Stefánsson í
Minningum (I, 212);
,,Og þá varð það hlutverk
Ölafs Thors sem forsætis-
ráðherra að nema gerðardóms-
lögin úr gildi, tæpum átta
mánuðum eftir að hann hafði
staðið að setningu þeirrar lög-
gjafar. Raunar var hún þá ekki
orðin annað en nafnið tómt, því
að með skæruhernaðinum svo-
nefnda, höfðu verkamenn
hækkað kaup sitt verulega, og
Kjallarinn
HaraldurGuðnason
dugðu engin lagafvrirmæli til
þess að hindra það. Ölafur
Thors lét afnema leifar þessar-
ar löggjafar, sem aldrei hafa
reynst annað en ómerk örð. Slík
verða oft örlög óþurftarmála.
Upphafsmenn sjá sig tilneydda
að farga föstri sinu.“ —
Stefán Jóhann, fyrrv.
ráðherra og hæstaréttarmála-
flutningsmaður kveður hér
óvenju sterkt að orði: Þessi
lagasmið alþingis hafi aldrei
orðið annað en ómerk orð og
óþurftarmál.
„Sagan endurtekur sig“,
sagði Tryggvi Þórhallsson á sín-
um tima. Hann sagði líka: „Allt
er betra en íhaldið" Væri ekki
rétt að fenginni reynslu að hafa
setninguna si-svona: Allt er
betra en íhaldið og
„Framsókn". —
I þessum skrifuðum orðum
kemur frétt um það að vestan,
að amerískir verkamenn muni
ekki ætla að virða vinnu-
þvingunarlögin frá tíð Tafts og
Hartleys (sem Truman vildi af-
nema). I mesta lýðræðisríki
heims að dómi Mbl. neitar
fólk að hlýða ólögum. —
Og hvað er nú að gerast hér í
kjölfar þessara „efnahags-
ráðstafana?" Meðal annars
þetta: Gengislækkunin leysir
ekki vandamál útgerðar, heldur
eykur á þau; — ekki heldur
frystihúsanna. Vinnufriður í
hættu. Tilkynningar um stór-
felldar verðhækkanir dag eftir
dag.
Haraldur Guðnason
bókavörður,
Vestmannaevjum.
Ógilding
Mönnum er sjálfsagt enn í
fersku minni tilraun nokkurra
Dagsbrúnarmanna til að bjóða
fram gegn núverandi stjórn
Verkamannafélagsins Dags-
brúnar. Eins og kunnugt er
ógilti kjörstjórnin mótframboð
okkar á þeim forsendum m.a.
að 28 Dagsbrúnarmenn af 120
manna lista trúnaðarráðsins
hefðu ekki greitt félagsgjöld
fyrir árið 1976 eða væru hrein-
lega ekki í félaginu. Á sömu
forsendum tókst kjörstjórninni
að lækka tölu fullgildra með-
mælenda við listann niður í 72,
en það þarf minnst 75 meðmæl-
endur til að listinn sé i löglegu
formi.
Áður en mat skal lagt á
gjörðir kjörstjórnar og stjórnar
Dagsbrúnar er rétt að fara
nokkrum orðum um aðdrag-
anda mótframboðsins.
AÐDRAGANDI
MÓTFRAMBOÐSINS
Grundvöllur þessa fram-
boðs okkar er víðtæk óánægja
fjölmargra Dagsbrúnarmanna
með vinnubrögð Dagsbrúnar-
forystunnar og stefnu hennar í
kjaramálum almennt. Það sem
einkennir þessi vinnubrögð
forystumannanna öðru fremur
er ólýðræðislegar starfsað-
ferðir, bæði hvað snertir kjara-
deilur og félagsmál almennt.
Kjarakröfur eru t.a.m. ekki
mótaðar á vinnustöðunum eða
félagsfundum heldur á skrif-
stofu félagsins, félagsmenn fá
ekki að fylgjast með gangi
samningaviðræðna og þegar
kemur að því, að samningar séu
bornir upp til samþykkis er
reynt að kýla þeim í gegn á sem
skemmstum tíma og án þess að
félagsmönnum sé gefinn kostur
á að kynna sér þá rækilega. Slík
vinnubrögð eru í hæsta máta
ólýðræðisleg þar sem um er að
ræða kjör þúsunda verkafólks
marga mánuði og jafnvel ár
fram í tímann.
Það var því sannarlega orðin
þörf fyrir mótframboð gegn
stjórn Dagsbrúnar og þó fyrr
héfði verið, en síðast var kosið
til stjórnar og trúnaðarráðs árið
1972.
t upphafi var það ekki ætlun
okkar að bjóða fram nema til
stjórnar félagsins, enda töldum
við ekki þörf á öðru, og svo lika
hitt, að i trúnaðarráði Dags-
brúnar sitja margir ágætir og
félagslega sinnaðir verkamenn,
sem við myndum æskja eftir að
hafa gott samstarf við.
KJÖRSTJÓRNIN
ÓGILDIR FRAMB0ÐIÐ
Þegar framboðslistanum var
skilað daginn sem fresturinn til
þess rann út, þ.e. föstudaginn
13. janúar, gerði kjörstjórnin
strax þá athugasemd, að ekki
væri stillt upp í 120 manna
trúnaðarráð, auk stjórnar
vinnudeilusjóðs og styrktar-
sjóðs. Máli sínu til stuðnings
mótff ramboðsins í Dagsbrún
vitnaði kjörstjórnin í 36. gr.
laga Dagsbrúnar, en þar stend-
ur:
„Um leið og kosning stjórnar
fer fram og á sama hátt, skal
kosið í trúnaðarráð félagsins,
sem ávallt skal skipað 100 full-
gildum félagsmönnum og 20 til
vara.“
Nú var úr vöndu að ráða fvrir
forystumenn Dagsbrúnar. Eftir
að kjörstjórn og stjórn félags-
ins höfðu þingað um þetta mál
klukkustundum sarnan var loks
sú niðurstaða fengin að okkur
skyldi veittur frestur til kl. 5
mánudaginn 16. jan. Þessi
frestur var veittur með því skil-
yrði, að listanum yrði skilað
með uppstillingu í 120 manna
trúnaðarráð og stjórnir vinnu-
deilu- og styrktarsjóðs, ásamt
með minnst 75 meðmælendum.
Þrátt fyrir mjög skamman
tíma tókst okkur að uppfylla
þessi skilyrði og var mótfram-
boðinu skilað fullfrágengnu
áður en seinni fresturinn rann
út. Stjórnin sat svo með sveitt-
an skallann langt fram eftir
kvöldi við að fara yfir listann
og tðkst um síðir með ýmsum
lagaklækjum að strika út það
mörg nöfn af meðmælendum og
lista trúnaðarráðsins, að mót-
framboðið var dæmt ólöglegt.
28 nöfn voru strikuð út af
trúnaðarráðslistanum og lög-
gildir meðmælendur voru
aðeins 72 að dómi stjórnar-
innar, en þeir þurftu minnst að
vera 75.
VAFASAMUR
ÚRSKURÐUR
Það er vert að athuga nánar
þær forsendur sem.kjörstjórnin
gaf sér til að strika úr nöfn af
okkar lista. Það skal tekið fram
strax að við lögðum ríka
áherslu á við þá sem skrifuðu
sig sem meðmælendur við
okkar lista, að þeir væru full-
gildir félagar í Dagsbrún með
tilheyrandi skírteini upp á vas-
ann. Eigi að síður voru nokkur
nöfn strikuð út þar sem þau
fundust ekki á annars ófull-
kominni félagaskrá Dags-
brúnar.
Aftur á móti er það mjög
hæpið að telja þá félagsmenn
ólögmæta, þó þeir skuldi félags-
gjöld fyrir árið 1976 eða bara
hluta úr því ári. Á þessum for-
sendum voru mörg nöfn af lista
trúnaðarráðs okkar og meðmæI-
enda strikuð út, en vafasamt er
að kjörstjórnin geti staðiö á
slíku. Lög Dagsbrúnar segja
ekkert um það að félagsmenn
hafi sjálfkrafa afsalað sér rétt-
indum, þó þeir skuldi félaga-
gjöld aftur í tímann. Það var
heldur ekki athugað hvort þess-
ir sömu menn hefðu greitt
félagagjöld fyrir árið '77, enda
var ekki búið að gera upp fyrir
það ár. Hún var líka mjög
undarleg sú ákvörðun Dags-
brúnarforystunnar að taka þá
menn gilda af okkar lista, sem
gerðust félagar sama dag og
skilafrestur mótframboðsins
rann út. Þessi ákvörðun brýtur
algerlega i bága við það að
strika þá út', sem skulduðú ár-
gjald ’76, því ekki er tekið tillit
til þess. hvort þeir.sem gerðust
félagar sama dag og skila-
frestur rann út, hafi yfirleitt
greitt félagagjöld eða séu ný-
farnir að vinna undir samning-
um Dagsbrúnar. I lögum Dags-
brúnar um kosningar og kjör-
gengi er aðeins tala'' um
„félagsmenn", en ekki ,.a.m.
„skuldlausa félagsmenn" eða
eitthvað í þá veru. Manni er
Kjallarinn
Sigurður Jón Ólafsson
spurn: Teljast þeir ekki lengur
félagsmenn, sem skulda árgjald
fyrir 76?
Kjörstjórnin strikaði enn-
fremur út fimni manns af
okkar trúnaðarráðslista, vegna
þess að þeir voru líka á lista
stjórnarinnar. Um þetta segir í
lögum Dagsbrúnar:
„I enga tillögu má taka upp
nöfn manria, sem gefa skriflegt
leyfi til þess, að nafn þeirra sé
sett á aðra tillögu."
Þannig var mál með vexti, að
skriflegt samþykki þessara
fimm manna lá ekki fyrir,
hvorki til að vera á okkar
trúnaðarráðslista né lista
stjórnarinnar. En hvaða for-
sendur gaf Dagsbrúnarstjórnin
sér þá til að strika þessa menn
út af okkar lista fremur en
hennar? Jú, nefnilega þær, að
árið áður höfðu þessir menn
verið á lista stjórnarinnar. Og
það er eins og fyrri daginn;
lögin kveða ekkert á um svona
vafaatriði.
Af öllu þessu má ljóst vera,
að ákvörðun kjörstjórnar
Verkamannafélagsins Dags-
brún varðandi ógildingu mót-
framboðs okkar er að'mörgu
leyti byggð á mjög hæpnum for-
sendum
ÓLÝÐRÆÐISLEG
VINNUBRÖGÐ
Þegar meta skal reynsluna af
samskiptum okkar vió Dags-
brúnarstjórnina í þessu máli og
viðbrögð hennar kemur manni
fyrst í hug, hversu ólýðræðis-
lega hefur verið staðið af hálfu
þessara forystumanna. Það er
allt reynt til að koma í veg
f.vrir, að kosning geti farið fram
og heldur en að byggja félagið
upp á lýðræðislegan hátt
hengja menn sig í alls konar
reglur og úrelt form, þannig að
hinn almenni félagsmaður á
vart kost á því að gera einhverj-
ar breytingar, sem verða mættu
félaginu að gagni. Auðvitað
verður sérhvert verkalýðsfélag
að hafa sín lög og sínar reglur,
en slíkt má ekki verða á
kostnað lýðræðisins og virkni
fjöldans.
Það verður líka að hafa í
huga þann mikla mun, sem er á
aðstöðu forystumannanna
annars vegar og okkar, sem að
þessu mótframboði stóðu. Það
er hægðarleikur einn fyrir
stjórnina að stilla upp sínum
lista. Það gerir hún einfaldlega
í sínum vinnutíma, því auk
þeirra Guðmundar ,1. Guð-
mundssonar varaformanns og
Halldórs Björnssonar ritara,
sem eru á laununt hjá félaginu,
var þingmaðurinn Eðvarð
Sigurðsson ennþá í jólafríi,
þegar undirbúningurinn að
framboðinu var í fullum gangi.
Þar að auki hefur stjórnin
alltaf aðgang að kjörskránni.
Þessu var náttúrlega þver-
öfugt farið með okkur. Við
urðum að nýta hvern frítíma'
sem bauðst, sem ekki var alltof
mikill, því sumir okkar verða
að afla hluta tekna sinna i vfir-
vinnu eins og títt er um verka-
fólk á Islandi. Fyrir utan það
höfðum við engan aðgang að
kjörskránni, en ef svo hefði
verið væri leikur einn að
komast að því, hvort viðkom-
andi félagsmenn væru löggildir
eða ekki.
Kjörstjórnin var heldur eng-
inn hlutlaus aðili í þessu máli.
Formaður hennar er sjálfur
Eðvarð Sigurðsson, sem jafn-
framt er formaður Dagsbrúnar,
en í henni áttu sæti auk hans.
þeir Vilhjálmur Þorsteinsson
óg Pétur Lárusson, sem ávallt
hafa verið eindregnir stjórnar-
sinnar. Kjörstjórnin reyndi líka
að telja úr okkur kjarkinn og
lýsti því m.a. yfir, að það væri
enginn grundvöllur fyrir þessu
framboði, en sem hlutlaus
aðili getur kjörstjórnin að sjálf-
sögðu ekki leyft sér slíkt.
Formlegheitum og reglum er
svo háttað í Dagsbrún, að það er
mun erfiðara að bjóða þar fram
heldur en t.d. til alþingis-
kosninga i Reykjavík. A það má
minna, að í síðustu alþingis-
kosningum bauð grinflokkur
einn aðeins fram tvo menn í
Rvk. í stað 24 og var það metið
sem fyllilega löggilt framboð.
BARÁTTA EÐVARÐS
FYRR 0G NÚ
Það er fróðlegt að bera
saman afstöðu Eðvarðs Sigurðs-
sonar til lýðræðisins- innan
Dagsbrúnar og kosningalag-
anna, þegar hann var að hefja
sín störf að verkalýðsmálum
f.vrir rúmum 40 árum og nú í
dag.
Þegar kosningar fóru frant
til stjórnar Dagsbrúnar í
janúar 1937 var komið á þeim
kosningalögum, sem að mestu
hafa haldið sér fram til dagsins
í' dag. Róttækir verkamenn,
með Eðvarð í broddi f.vlkingar,
börðust þá hatrammlega gegn
þeim brevtingum á lögum Dags-
brúnar, að kosið skyldi milli
tveggja lista í stað hlutfalls-
kosningar eins og verið hafði.
Þetta töldu þeir frámunalega
ólýðræðisleg lög og gengu jafn-
vel svo langt. að bera þessa lög-
ley.su saman við fasismann i
Hitlers-Þýskalandi. Um þetta
mál má lesa í Þjóðviljanum frá
þessum tíma, en ég læt hér
nægja að endurprenta eina
f.vrirsögnina úr blaðinu, en hún
hljóðar svona: „Hver vill bera
ábyrgðina á því að einræðis-
lögin í Dagsbrún verði sam-
þykkt?" (Þjóðv. 22.1 1937).
Já, það er af sem áður var, en
allavega er það ljóst i dag
hverjir bera áb.vrgðina á þeim
„einræðislögum", sent nú eru i
gildi. Þeir sem áður töldu lög
þessi fram úr hófi ólýðræðisleg
bera þau nú fyrir sig. Kannski
af ótta við að missa spón úr
aski?
NIÐURSTÖÐUR
Þó tilraun okkar til að bjóða
fram gegn stjórn Verkamanna-
félagsins Dagsbrún hafi mistek-
ist í þetta sinn er árangurinn
engu að síður mjög jákvaeður.
Okkur hefur verið vel tekið á
flestum vinnustöðum þar sem
við höfum leitað eftir stuðningi
og þeim fer sífellt fjölgandi,
sem eru óánægðir með núver-
andi for.vstumenn og viljagagn-
gjöra breytu á starfi og stefnu
félagsins. Þetta veit Dags-
brúnarforystan og ógilding
hennar á mótframboðinu sýnir
kannski öðru fremur hræðslu
hennar við þessa andstöðu, sem
hingað til hefur verið óskipu-
lögð og sundurþykk, en er nú
farin að sameinast og skipu-
leggja sig. Auk þess eru al-
þingiskosningar í nánd og því
ekki gott fyrir Eðvarð og Guð-
mund J. að það sé gert heyrum
kunnugt, hversu lítið traust
Dagsbrúnarmenn almennt bera
til þeirra.
Ögilding framboðslistans
hefur ekki haft tilætluð áhrif,
heldur þvert á móti orðið til að
styrkja okkur siðferðilega
vegna þess að samúðin er al-
mennt okkar megin.
Við erum reynslunni ríkari
og það verður betur staðið að
mótframboði við næstu kosn-
ingar i Dagsbrún. Tímann
þangað til munum við nota til
að undirbúa jarðveginn.
Sigurður Jón Ólafsson,
^^^^^^^^^iðnverlu»naðui^^