Dagblaðið - 19.09.1980, Qupperneq 10

'MMBIAM
Utgefandl: Dagblafléð hf.
Framkvnmdastjóii: Svalnn R. Eyjótfason. Rhstjóri: Jónas Krtstjánsson.
Ritstjómarfultníi: Haukur Halgason. Fréttastjóri: ómar Vaidimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjómar. Jóhannas ReykdaL
(þróttir: HaNur Simonarson. Mannlng: Aðabtainn Ingólfaaon. Aöatoðarfréttastjórí: Jónas Haraldsson.
Handrit: Asgrimur Pálason. Hðnnun: HUmar Karísson.
Blaðamann: Anna Bjamason, Atli Rúnar HaHdórsson, Atíl Stainarsson, Asgair Tómasson, Bragi
Sigurðason, Dóra Stafánsdóttir, EMn Afcartsdóttir, Ema V. Ingóffsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson,
ólafur Gairsson, Sigurður Svarrisson.
Ljósmyndir: BjamiaHur Bjamlaifsson, Einar óiason, Ragnar Th. Sigurösson, Sigurður Þorri Sigurðsson,
og Svainn Þormóðeson '
Skrifstofustjóri: ólafur EyjóHsson. GjakJkari: Þráinn Þoriaifsson. Sökistjóri: Ingvar Svainsson. DreHing-
arstjóri: Már E.M. HaHdórsson.
Ritstjóm Sfðumúla 12. Afgraiðala, áskríftadeikJ, auglýsingar og skrifstðfur Þvarhoíti 11.
Aðalsimi blaðsins ar 27022 (10 línur).
Satning og umbrot: Dagbiaðið hf., Slðumúla 12. Mynda- og plötugerð: HHmir hf., Siðumúla 12. Prentun
Árvakur hf., Skaifunni 10.
Askriftarverö á mánuði kr. 5.500.- Varð i lausasölu 300 kr. eintakið.
Mannaskipti, ekki þjóðnýting
Ekkert bendir til, að opinberir emb-
ættismenn hefðu getað, gætu nú eða
mundu geta rekið Flugleiðir skár en nú-
verandi stjórnendur fyrirtækisins. Það
er ekki aðalsmerki embættismanna að
vera fljótir að átta sig á nýjum aðstæð-
um.
Aukning hlutafjár ríkisins í Flugleiðum úr 6% í 20%
mun vafalaust leiða til aukinna opinberra áhrifa á
reksturinn, síður en svo til góðs. Það væri hættulegt
skref í átt til þjóðnýtingar, banabita allrar rekstrarhag-
kvæmni.
í stað hugmyndarinnar um aukningu hlutafjár ríkis-
ins ætti ríkisstjórnin miklu frekar að krefjast skipta á
stjórnendum Flugleiða. Hún ætti að stuðla að því að fá
þar inn úr atvinnulífinu menn, sem starfsfólk og skatt-
greiðendur treysta.
Núverandi stjórnendur hafa að vísu ekki staðið sig
eins illa og embættismenn mundu hafa gert. En þeir
hafa þó staðið sig ákaflega illa síðustu árin. Þeir hafa
stundað valdatafl í stað þess að sjá um rekstur fyrir-
tækisins.
Að minnsta kosti Fimm ár eru síðan stjórnendur
Flugleiða áttu að vera búnir að sjá, að samtök olíu-
framleiðsluríkja hefðu tögl og hagldir á olíumarkaðn-
um, — að eldsneyti mundi halda áfram að hækka ört á
næstu árum.
Um svipað leyti hefði þeim átt að vera ljóst, að
nauðsynleg tilfærsla eldsneytisverðs yfir í farmiðaverð
mundi hafa áhrif á farþegafjöldann. Þá þegar var
nauðsynlegt að byrja að haga seglum eftir vindi, fyrir
tíð Carters og Lakers.
Ef stjórnendui Flugleiða hefðu þá þegar hafið sam-
drátt með því að hætta nýjum ráðningum og grenna
bákn sitt í smáum stíl, væri nú ekki þörf á fjöldaupp-
sögnum og hætta á þjóðnýtingu. Þá hefði aðlögunin
tekið þægilega langan tíma.
Að minnsta kosti hálft þriðja ár er síðan stjórnendur
Flugleiða áttu að vera búnir að sjá, að Carter Banda-
ríkjaforseti og Laker flugforstjóri voru menn, sem
taka þurfti mark á. Sem fagmenn áttu þeir raunar að
vita þetta mun fyrr.
Þegar Carter flautaði til verðstríðs í Bandaríkjunum
og á Norður-Atlantshafinu áttu stjórnendur að sjá út-
breiddasæng Loftleiðaævintýrsins. Þá þegar var ljóst,
að nokkrir stórir mundu lifa af þennan slag upp á líf og
dauða.
Hin hrikalega áhætta komst í opinbera umræðu hér
á landi þegar árið 1978. Þá sögðu stjórnendur Flug-
leiða, að ástandið væri tímabundið og ekki alvarlegra
en svo, að þeir réðu við það. Þetta var auðvitað tómt
rugl.
Það var ekki fyrr en á miðju ári 1979, að farið var að
fækka starfsliði og þá á þann einstaklega klaufalega
hátt, sem æ síðan hefur einkennt Flugleiðir. Þar kom
til skjalanna hinn svonefndi nýi stjórnunarstíll.
Svo var það ekki fyrr en á miðju þessu ári, að farið
var að draga verulega úr framboði sæta á flugleiðum,
sem lengi höfðu verið reknar með roknatapi, þótt hvert
sæti væri skipað. Þetta heitir að fljóta sofandi að
feigðarósi.
Á þessum tíma myndaðist tap, sem sennilega nemur
rúmum tíu milljörðum króna. Þetta tap hefði ekki
myndazt, ef stjórnendur Flugleiðahefðu hagað seglum
eftir vindi síðustu fimm árin. Tapið er þeim að kenna,
en ekki starfsfólki og enn síður gagnrýnendum úti í
bæ.
íslendingum er hlýtt til Flugleiða og vilja, að þær
komist yfir hrunið. Það gerist bezt með mannaskipt-
um, svo framarlega sem embættismennska og þjóðnýt-
ing svífur ekki yfir vötnum.
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 19. SF.PTEMBER 1980.
/' 1
Angóla:
Allt i rúst
eftir fjögurra
ára frelsi
— allt að drukkna í pappírsflóði og óstjórn í höfuð-
borginni Luanda á meðan hungursneyð geisar
víðs vegar um þetta ríkasta land Afríku
Þegar Angóla fékk sjálfstæði árið
1975 þótti ekki neinn vafi áað landið
ætti bjarta framtíð framundan. Ekk-
ert iand í Afríku er talið eiga meiri
náttúruauðlindir. Ástæðan fyrir því
að Portúgal reyndi að halda svo lengi
í þessa gömlu nýlendu sína var ein-
mitt að landið er mjög auðugt bæði
af olíu og demöntum.
Rúmlega fjórum árum síðar eru
allir draumarnir í rúst. Angóla er á
barmi þess að hrynja niður í hyldýpi
efnahagsöngþveitis.
Þegar MPLA frelsishreyfingin tók
við völdum í Angóla átti hún í veru-
legum vanda vegna hinna tveggja
frelsishreyfinganna, FNLA og
UNITA, sem börðust við hana um
völdin.
í Angóla gegndi öðru máli en i ná-
grannaríkjunum Mósambik og
Guinea Bissau. Þar höfðu frelsis-
hreyfingarnar komið upp vissri þjóð-
félagsuppbyggingu á þeim svæðum
sem þær réðu yfir áður en formlegt
sjálfstæði fékkst. MPLA var komið
skammt á þeirri leið í Angóla. Hug-
myndin var sú að sovézkir og kúb-
anskir ráðgjafar aðstoðuðu MPLA
menn við að byggja upp landið.
Kúbanskir hermenn áttu síðan að
aðstoða MPLA við að kveða aðrar
frelsishreyrtngar í kútinn.
Þessi aðstoð hefur þó reynzt koma
Angóla að litlu gagni og jafnvel er
talið að í sumum efnum hafi hið ný-
frjálsa ríki tapað á aðstoðinni fremur
en hitt.
Skæruliðasveitir UNITA eru enn á
ferðinni og herja viðs vegar um
landið, jafnvel í Luanda, höfuðborg-
inni sjálfri. Allt stjórnkerfi er mátt-
laust og gagnslaust. í Luanda hefur
verið komið upp gifurlegu skrifstofu-
bákni sem ekki hefur nein verkefni. í
sveitunum er enn styrjaldarástand.
Þar er allt í öngþveiti og oft á tíðum
skortir algjörlega matvæli og aðrar
nauðsynjar. Flóttamenn reika stefnu-
laust um landið á milli héraða og á
stórum svæðum ríkir hungursneyð.
(GRIMMD
Nú blása naprir vindar haustsins
um stræti og torg, þar sem við setjum
alfræðingu andans, akademíu alþýð-
unnar niðri í Austurstræti, í höm
undir grágrýtisvegg bankans í ilm-
andi lykt frá moðsuðu pulsuvagnsins.
Blómin fölna, trjálauf og rifnir
sneplar úr gömlum mogga fjúka hjá
og við kippum okkur ekki upp við
það, þó nokkrir þúsundkallar fylgi
með í einni hviðunni fyrir banka-
hornið og þyrlist í hvirflum í loft-
straumunum.
— Allt er það eltingaleikurinn við
vind og veðurhana, segir spekingur-
inn Tesi, stynur þungt og blæs út
bláar varir eins og grásleppa.
Meistarinn er eitthvað svo skelfilega
niðurdreginn, fúll og skapvondur
eins og reytt hæna og skeggbrodd-
arnir á honum minna á úfinn brodd-
gölt. — Einhverntímann hrynja
bankamúrarnir yfir okkur, bætir
hann við.
Rétt i því ryðjast fjölmennir flokk-
ar vopnaðra hermanna inn á Lækjar-
torg. Það glampar á stálhjálma,
hælar skella á hellulögn og þeir miða
vélbyssum og pístólum á fólk.
Kannski er þetta leikur, en harla
annarlegt. Munu þeir á næsta augna-
bliki smala fólki upp að bankaveggn-
um og hefja fjöldaaftökur á þjóð sem
kann hvorki að hafa hemil né stjórn á
sér. Hvenær tekur hnefafeikakappinn
Idi Amin völdin. Ur hinni áttinni frá
Pósthússtræti koma barnfóstrur ark-
andi með fylkingar smábarna í
taumi. Er það ekki líka annarleg og
óhugnanleg dulbúin kröfuganga
byltingarsinnaðra barnfóstra og
barna. Þeirra er framtíðin að leggja
Föstudags
grein
þjóðfélagið í rúst og láta blóðið fljóta
i bunum.
— Meistari, hvernig getur þú leyft
þér að vera svo svartsýnn og það þó
sólin gægist einstaka sinnum i
gegnum rökkurskýin? Hvernig held-
urðu að þetta verki á okkur læri-
sveina þina? Ef leiðarljós okkar
slokknar, mun sál okkar formyrkvast
og þú skilur okkur eftir ráðalausa í
myrkurtómi.
— Tilætlunarsemi ykkar er mikil.
Munið að ég er maður, sem kann að
stiga með vitlausan fót út úr rúminu.
Og hvernig ætti ég að forðast það að
skakkaföll lífsins hafi áhrif á mig, þá
þyrfti ég að taka öll skilningarvit úr
sambandi. Ég er þó ekki heilagur
maður.
Svo þagnar hann, gnístir skörð-
óttum tönnum ógurlega, svo marrar í
eins og í gamalli hurð. Hann er sár-
þjáður, niðurbrotinn, allur í rusli.
Hann lyftir upp brennivinspelanum,
svo sér í rifið gat á peysu hans undir
handarkrikanum. — Enn hefur
verðið hækkað á þessari lífsins lind.
Höggvið er hvað eftir annað í sama
knérunninn. Nú tími ég ekki einu
sinni að bjóða ykkur sopa. Mér líður
sem gjaldþrota manni. Mestu
nauðsynjavörur hækka, án allra
persónubóta eða niðurgreiðslna. Hví
mætti nú ekki eins greiða niður
brjóstbirtuna, eins og pulsurnar hér
við hliðina. Það kalla ég óheiðarlega
samkeppni.
— Er meistarinn slík smásál, að
hann láti algera einkahagsmuni hafa
áhrif á lífsviðhorf sin og hugsjónir?
Er hugur leiðtoga vors svo gerspillt-
ur, að hann láti veraldlega klíkuhags-
muni sina og efnisleg gæði drepa úr
sérallan mátt?
— Já, vist hefur þessi líkami, sem
mér hefur verið gert að draslast með
gegnum lífið, nokkur áhrif á
hugsjónirnar á lágu plani. En satt er
það, lyftum umræðu okkar á æðra
stig, stórkapitals og fjárhagsmuna.
Það versta er, að ég get ekki hætt að
hugsa um það, hvernig ég hef látið
happ úr hendi sleppa. Á einu ári
hefur brennivin hækkað um
helming. Það er því augljóst
reikningsdæmi, að brennivín hefut
verið langbesta fjárfesting á þesst
ári, miklu hagkvæmari heldur en rík-
isskuldabréf og verðtryggður spari-
sjóður. Ef ég hefði lagt alla fjármuni
mína i brennivín fyrir einu ári og
keypt það fyrir hálfvirði, segjum t.d.
að ég hefði keypt þúsund flöskur, þá
ætti ég helmingi fleiri núna og væri
orðinn stórauðugur maður, sem
þyrfti ekkert að vera að hugsa meira
um hugsjónir.
— Æ, meistari Tesi, þú hefur nú
aldrei verið sterkur á svelli i stærð-
fræðinni, allra sist í hinni öfugu
þríiiðu, segir Palli pýþagóras. —
Þetta minnir mig á dæmi í gömlu
reikningsbók Elíasar: X fær gefins
pela af brennivíni á dag. Hvað græðir
hann mikið á einni viku?
— Nei, ég ætti ekki að hætta mér
út á órannsakanlega vegu stærðfræð-
innar. En má eg tala um hina mann-
£ „Hvað var verið að þvæla um það á
dögunum, að kvenfólki væri eitthvað á
móti skapi að láta nauðga sér? En hvað er það
á móti skattpíningunni á þeim, sem nálgast
lostafullar pyntingar skattaherrans grimma?
Ráðherrann virðist líta á þær eins og mjólkur-
kýr á bás, sem ríkisvaldið eigi að blóðsjúga.
Og hvað er nú síðasta tilfellið. HaFm er
grimmdarleg skattpíning á börnum. Það þótti
ekki fallegt hér áður fyrr að níðast á konum
og börnum. Nú hefur allt mannlegt siðgæði
dofnað og það er helst í tísku.”
V