Dagblaðið - 03.10.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 3. OKTÓBER 1980.
lendingar lýstu þó yfir sjálfstæði.
Slíkt var vonlaust. Æðstu menn
bandamanna í styrjöldinni, þeir
Churchill, Stalín og Roosevelt, höfðu
þegar gengið frá því að þessi ríki,
Eistland, Lettland og Litháen skyldu
verða innan áhrifasvæðis Sovétríkj-
anna. Stalín anzaði engu kvabbi og
aftur voru löndin lýst sovétlýðveldi.
Síðan hafa þau fyllt þann flokkinn.
Örlög þessara þriggja smáþjóða
við Eystrasalt hafa lítt haldið fyrir
mönnum vöku á alþjóðavettvangi.
Háværar kröfur um að þær endur-
heimti sjálfstæði sitt hafa sjaldan
komið fram. Innan Sovétrikjanna
skulu þær vera.
Mikill landflótti brast á árið 1944
þegar sovézki herinn var að ganga frá
innlimun ríkjanna þriggja. Ekki er
neinn vafi á að meirihluti lands-
manna i Eistlandi, Lettlandi og Lit-
háen var andvígur þvi að þau væru
innlimuð í Sovétríkin, þó svo að
stjórnarförm landanna hefði verið
mismunandi tegundir af einræði fyrir
heimsstyrjöldina.
Þarna er um sérstakar þjóðir að
ræða, með sína eigin tungu og menn-
ingu, sem lítið átti skylt við menn-
ingu Rússa austar í álfunni.
Eistlendingar eru taldir hafa setzt
að í landi sinu við Eystrasaltið suður
af Finnska flóa á elleftu öld fyrir
Krist. Fyrstu skrifaðar heimildir um
landið eru frá því á níundu öld eftir
Krist. Víkingar sóttu þá heim og fóru
sjaldnast með friði fremur en þeirra
var háttur. Svöruðu Eistlendingar oft
í sömu mynt.
Þeir voru ekki kristnaðir fyrr en
við lok tólftu aldar. Voru Eistlend-
ingar ásamt Lettum og Litháum síð-
astir Evrópuþjóða til að kristnast.
Við það kom til styrjaldar þeirra við
Þjóðverja, Dani og Svía sem fyrir
Inge Arro ballettdansari er einn
þeirra listamanna sem skemmta
Islendingum á Sovézkum dögum sem
Menningarfélag íslands og
Ráðstjórnarríkjanna halda hér á
næstu dögum.
Þá skall síðari heimsstyrjöldin á. í
samkomulagi þeirra kumpána Hitlers
og Stalíns voru ákvæði um Eistland
og hin Eystrasaltslöndin tvö. Um
haustið 1939 urðu Eistlendingar að
samþykkja að heimila Sovétrikjunum
að koma sér upp herstöðvum í land-
inu. Næsta ár, í júní, óð rauði herinn
inn yfir landamærin. Sovétmenn
stóðu fyrir kosningum að sínum
hætti í landinu. Úrslitin voru að sjálf-
sögðu ráðin fyrirfram. Tveimur
mánuðum síðar var Eistland ásamt
Lettlandi og Litháen innlimað í
Sovétríkin. Þar með var Eistland
orðið eitt af Sovétlýðveldunum.
Ekki var það þó lengi að þessu
sinni. Þjóðverjar hernámu löndin
þrjú strax um mitt sumar árið 1941.
Héldu herir þeirra Eystrasaltslöndun-
um þar til árið 1944. Þá „frelsuðu”
herir Sovétríkjanna þessi ríki. Eist-
Þjóðdansaflokkurinn Söprus hefur oftlega hlotið verðlaun á listahátíðum áhugamanna viðs vegar að. Söprus mun
þýða vinátta á eislnesku. Dansflokkurinn hefur sýnt víða um heim.
hvatningu páfans í Róm tróðu kristn-
inni upp á ibúana með illu eða góðu.
Að lokum misstu þeir sjálfstæðið,
gerðist það aðeins fjórum áratugum
áður en við íslendingar misstum
sjálfstæði okkar með samþykkt
Gamla sáttmála árið 1262.
Siðan tók við sjö alda áþján undir
yfirráðum þýzkra aðalsmanna, Svía
og Rússa. Bezt líkaði þeim við
Svíana. Saga Eistlendinga í gegnum
aldirnar er saga uppreisna, hörmunga
og drepsótta. Fyrri hluta átjándu
aldar lifði til dæmis aðeins fjórð-
ungur þjóðarinnar af eftir styrjöld
Svía og Rússa. Eftir það voru þeir
komnir undir yfirráð Rússakeisara.
Nú búa í Eistlandi rétt um ein og
hálf milljón manna. Landið er 45
þúsund ferkilómetrar að stærð.
Höfuðborgin heitir Tallinn en íbúar
þar eru tæplega hálf milljón. Lífskjör
i Eistlandi eru með því betra sem
þekkist í Sovétríkjunum og að sögn
margra er frjálsræði þar meira en
víða annars staðar í þvi stóra landi.
Eftir að Moskvuvaldið skellti kruml-
unni yfir Eistland hafa verið miklir
flutningar til og frá landinu. Margir
ráðamenn þar eru frá öðrum hlutum
Sovétríkjanna.
Stalín stóð fyrir miklum hreinsun-
um þar á fimmta áratugnum. Fengu
þá margir ókeypis ferð og dvöl í
Síberíu eins og hans var gjarnan hátt-
ur.
Í sögunni eiga Eistland og ísland
inargt sameiginlegt. Landsmenn
beggja ríkja töpuðu fyrst sjálfstæði
sínu á þrettándu öld. Síðan tók við
sjö alda erlend áþján. Bæði endur-
heimtu þau sjálfstæði sitt árið 1918.
Bæði voru hernumin í byrjun síðari
heimsstyrjaldarinnar.
Síðan hafa leiðir skilið. Annað
ríkið, Eistland, tilheyrir nú formlega
Sovétríkjunum. ísland heldur enn
sjálfstæði sinu. Af samanburði þess-
um má vafalaust draga einhvern lær-
dóm.
^ „Eru ekki Kaupa-Héðnarnir orðnir
nokkuð margir, sem leiddir eru inn í
Sjálfstæðisflokkinn til að hræra í honum með
rauðum sleifum sínum og valda ringulreið?”
áhrifum innri ágreinings, stefnu-
mörkun og túlkun af hangandi hendi,
svo öfgaöfl gátu vaðið upp. Ef koma
á afgerandi virku flokksstarfi, þarf
að snúast gegn höfuðmeinsemdun-
um, missætti milli borgar og lands-
byggðar og hinum efnahagslega
ójöfnuði. Ég tel þetta nú svo mikil-
væga undirstöðuþætti, að þeir sem
ekki geta aðhyllst það, eiga ekki að
vera í flokknum. Þeir sem jafnvel ala
á þessum meinsemdum og beita þeim
til sundrungar innan flokksins eiga
að víkja, alveg hreinar línur. Þetta
eru sterk orð, en þau eru aðeins mælt
i þunga þeirrar fullvissu, að nú er
úrslitastund.
Brátt kemur þing saman með
annarskonar úrslitastund fyrir þing-
flokkinn um setu vinstri stjórnarráð-
herra i honum. Auðvitað hafa menn
tilfinningar og vilja ekki beita hörðu
við gamla vini. En það er staðreynd
að þingflokkur Sjálfstæðisflokksins
er í stjórnarandstöðu og það er ekki
nema hámark fáránleikans að
stjórnarráðherrar skuli ætla sér þar
setu. Það lamar störf þingflokksins
og gerir hann að skrípafyrirbæri,
ekki síst gegnum sjónvarpsskjáinn.
Auðvitað ættu þeir að sjá sóma sinn
að mæta þar ekki, en ef svo heldur
áfram, er óhjákvæmilegt að víkja
þeim burt, auðvitað með kurteisum
orðum, að hinir glötuðu synir séu vel-
komnir heim, þá skuli haldin veisla
og slátrað alikálfi, þegar þeir draga
sig út úr spillingunni.
Vinstristjórnarráðherrarnir ætla
sér sérstaka taflstöðu innan þing-
flokksins, sem vekur furðu. Þeir
starfa sem nokkurskonar fimmtuher-
deildarmenn innan stjórnarandstöð-
unnar. Hvenær sem flokkurinn sýnir
af sér einhver andmæli gegn stjórn-
inni, þá er það stimplað sem óhæfar
persónulegar árásir á Gunnar. Hvað
myndu menn segja um slikar taflað-
ferðir í skákinni, þegar kemur að
heimsmeistarakeppninni milli
Karpovs og Kortsnojs. Ef Karpov '
heimtaði að fá alltaf að vita tvo leiki
Kortsnojs fram í tímann, eða hann
bannaði honum að leika fram eitruðu
peði „Af þvi að ég tel það persónu-
lega árás á mig.”
Eins ætlast Sjálfstæðisvinstri-
stjórnarráðherrarnir (afsakið hvað
orðið var langt), til þess að þing-
flokkurinn kjósi þá og þeirra menn í
þingnefndir. Og þar víla þeir ekki
fyrir sér að brjóta þingræðishefðir,
að sitja sjálfir í nefndum þó þeir séu
ráðherrar. Gunnar í stjórnarskrár-
nefnd sem fulltrúi þingflokks Sjálf-
stæðismanna og Friðjón í fjárveit-
inganefnd, algert brot á anda
stjórnarskrárinnar.
Ef stjórnarandstöðu-þingflokkur-
inn vill ekki kjósa þá i nefndir, þá
eiga þeir gamalt og gott ráð við því,
leita bara atkvæðastyrks hjá and-
stæðingaflokkum til að fella fram-
bjóðendur Sjálfstæðisflokksins. Er
þetta nú ekki slíkt hámark fáránleik-
ans að yfirgengur jafnvel skáldsögur
Kafka?
En þetta er ekkert nýtt, það er
orðið gamalt ráð metnaðarmanna í
flokknum að leita sér liðsstyrks and-
stæðinga.
Á síðustu árum hefur flokksstarf-
semin verið færð i átt til aukins
lýðræðis. Þetta hefur bæði verið frá-
hvarf frá einræðisstöðu, sem Bjami
Benediktsson skapaði sér í krafti
sterks persónuleika, en líka kall
tímans. Til að innleiða flokkslýð-
ræði voru tekin upp prófkjör og hlut-
skipti Geirs sem formanns að koma
þeim á, kannski ekki af neinni göfug-
mennsku, heldur beygt sig fyrir kalli
tímans og tekið mið af aðferðum
Alþýðuflokksins. Mér virðist aðGeir
hafi i stórum dráttum verið trúr þess-
um lýðræðishugmyndum, eftirtakan-
legt hve mjög hann hefur forðast
persónulegt skrum og undirróður.
Þegar honum er núið því um nasir að
vera „veikur” foringi stafar það af
sumu leyti af lýðræðislegri vinnu-
brögðum, þar sem margir áttu að
koma sér saman. En þetta er eins og
sumir hafi ekki skilið né það að því
þurfti að svara með heiðarlegum
vinnubrögðum á móti. Ég lít þvi á
framapot Gunnars sem gamlar og
úreltar hugmyndir með hetjudýrkun
og höfðingjavaldi.
Einmitt þessi afturhaldsháttur
hefur spillt fyrir prófkjörum og
stofnað í voða lýðræðisþróun innan
flokksstarfsins. Sigurður Hafstein
lýsir þessu á sinn hógværa hátt í sam-
tali í Mbl. nú í vikunni: „Af því nei-
kvæða vil ég nefna þátttöku póli-
tískra andstæðinga í prófkjörum og
misnotkun prófkjöranna í þágu eins
frambjóðanda.”
Þetta hefur skeð hvað eftir annað í
Reykjavík. Andlýðræðislegar aðferð-
ir með skefjalausum undirróðri og
smölun. í ofsanum hafa menn ekki
sést fyrir og farið að smala
framsóknarmönnum, krötum og
jafnvel kommum til að hafa áhrif
innan Sjálfstæðisflokksins. Ég man
eftir sögu um að Albert Guðmunds-
son hefði komið með vin sinn
Kristján heitinn Friðriksson, bæjar-
fulltrúa Framsóknar, til að kjósa í
prófkjöri Sjálfstæðisflokksins. Sjálf-
sagt er það bara gamansaga tif\að
spauga með.
En hitt er ekki til að spauga nieð,
að svona andstyggilega sviksamlegar
aðferðir stofna lýðræði í flokknum í
voða, og er lang svæsnasta aðferðin
til aðgrafa undan „þessu þjóðfélags-
afli, sem er vörn gegn upplausn,”-
eins og Ingólfur orðaði það svo
snilldarlega.
Síðan er þetta að komast upp í
vana hjá flokksmönnum sem þrá
metorð og völd. Hvenær sem þeir
þurfa á að halda sækja þeir sér svo-
litla sleif til andstæðinganna og með
þessari svikastarfsemi eru þeir að
drepa niður prófk jörin.
Orð lá á, sem verður auðvitað ekki
sannað, að ástæðan til þess að próf-'
kjör fóru ekki fram í Norðurlandi
eystra og Suðurlandi, hafi verið ótt-
inn við sleifarnar úr öðrum flokkum.
Jón Sólnes sakaður um fjármálamls-
ferli ætlaði að komast upp með
hundruðum atkvæða frá krötum og
KEA-framsókn, sem auðvitað voru
fúsir til að stuðla að glundroða í
Sjálfstæðisflokknum.
Með sama hætti er sagt, að Eggert
Haukdal (og kannski Ingólfur á bak
við hann), hafi hæglega getað smalað
allri framsóknarhjörðinni í Rangár-
þingi'til að styðja sýslunga sinn í
prófkjöri Sjálfstæðisflokksins.
Sömu sleifina sótti Gunnar til
Framsóknar og jafnvel komma við
stjórnarmyndun, og alltaf eru sleif-
arnar bleikar og rauðar að koma í
góða þarfir í nefndakosningum. Þar
með erum við eiginlega hætt að búa
við lýðræði. Þetta er orðið sleifræði,
sem er auðvitað ekkert annað en stór-
kostleg stjórnmálaspilling.
Og nú eru nýjustu fréttirnar, að
smíða eigi stærstu pólitísku sleifina,
og sú er nú ekkert smá ausutetur.
Núna um það bil sem þið lesið þetta,
er Guðfaðirinn að kalla saman sinn
orþódoxa frelsaða sértrúarsöfnuð.
Hann tekur fram að hann ætli alls
ekki að stofna nýjan pólitískan
flokk, heldur ætlar hann sér þá
einkar skemmtilegu taflstöðu, að
sitja áfram í stjórnarandstöðuflokki
Sjálfstæðismanna, en þó vera
stjórnarsinni (eftir sinni sleifarsam-
visku), svo ætlar hann að hafa í
hendinni voða voða stóra sleif. Ekki
pólitiskur flokkur, heldur þrýsti-
flokkur, —- og kemur það ekki heim,
þar sem sameinast menn af öllum
þingflokkum um allt land, framsókn,
kratar og kommar til að hafa áhrif á
Sjálfstæðisflokkinn. Hér á að koma
hinu spillta sleifræði í fullkomið
kerfi, smíða stórbrotna sleif fram-
sóknar, krata og komma til að
hræra, þvinga og hóta i flokksstarf-
semi Sjálfstæðisflokksins. Það er
stórkotlega ámælisvert, ef nokkrir
Sjálfstæðismenn taka þátt í slíkri
starfsemi.
Kæri Ingólfur. Við höfum báðir
sem gamlir samsýslungar haft
óblandna ánægju af gamansögunni,
þegar þjóðhetja okkar beggja,
Gunnar á Hlíðarenda brá sér í dular-
gervi sem Kaupa-Héðinn og laum-
aðist svo að segja inn í herbúðir and-
stæðingsins til að njósna og eyði-
leggja öll hans ráð. Hvernig lízt þér
á ástandið núna? Eru ekki Kaupa-
Héðnarnir orðnir nokkuð rnargir,
sem leiddir eru inn í Sjálfstæðis-
flokkinn til að hræra í honum
með rauðum sleifum sínum og valda
ringulreið? Finnst þér Kaupa-
Héðnarnir, óvinir Sjálfstæðisflokks-
ins, ekki nokkuð snjallir að nota sér
persónulegan metnað og valdasýki
til að brjóta niður þetta sameiningar-
afl þjóðarinnar. Það hefði verið
mikilvægt ef þú hefðir gert grein fyrir
þessu vandam.áli í viðtali þinu, sér-
staklega þar sem þú segist hvorki vera
Geirs- né Gunnarsmaður.
Hinsvegar máttum við horfa upp á
það í sumar, að þú gerðist fundar-
stjóri hjá Guðföðurnum, þessum sem
forðum spurði: „hvar eru þingmenn
Reykvíkinga?” eitraðasta peðið, sem
leikið hefur verið í sambúð borgar og
landsbyggðar. Ég skildi þig ekki á
Lækjartorgi, eða ertu kannski þrátt
fyrir fögur orð um sættir, genginn í
, stóru utanflokkssleifina, orþódoksa
Guðföðursöfnuðinn? Ég skil það
ekki heldur.
En þó við höfum skemmt okkur af
bragðvísi Gunnars á Hlíðarenda,
skulum við ekki gleyma örlögum
hans, hann féll í blóði sínu sem
ógæfumaður, eftir fylgdu logatungur
brennandi bæjar og manndráp út um
allt land. Við erum nýbúnir að horfa
á helförina, en hitt er kannski enn
alvarlegra, að mannkynið er ekki
enn upp úr því vaxið að beita svikum
og lævi, og það ku allsstaðar vera að
fljóta blóð út um heim enn i dag.
Lýðræðið er enginn víður Rangár-
sandur, sem við getum ekið um til og
frá og látið eins og okkur lystir.
Líkara er það gömlu bitabrúnni hans
Jóns Þorlákssonar yfir Ytri-Rangá,
þar sem við verðum að vanda okkur
að hitta rétta leið.
Þorsteinn Thorarensen
^ „Ef „gróðapungarnir” ná valdi yfir
flokksstarfseminni, þarf hann ekki einu
sinni að klofna. Eftir áratug verður komin á
skandinavísk flokkaskipun.”