Dagblaðið - 24.06.1981, Blaðsíða 10

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 24. JÚNÍ 1981.
Útgefandi: Dagblaflið hf. -
Framkvœmdastjóri: Svoinn R. EyjóHsson. Ritstjóri: Jónas Kristjónsson.
Aðstoóarritstjóri: Haukur Helgason. Fróttastjóri: Ómar Vaidimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjómar Jóhannes Reykdal.
íþróttir: Haliur Simonarson. Menning: Aðalsteinn IngóHsson. Aðstoðarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit Ásgrimur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaðamenn: Anna Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atji Stoinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urflsson, Dóra Stefánsdóttir, Elfn Albertadóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga Huld Hákonardóttir,
Kristján Mór Unnarsson, Sigurflur Sverrisson.
LJÓsmyndir: Bjamleifur Bjamlorfsson, Einar ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Sigurflur Þorri Sigurflsson
og Sveinn Þormóflsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjóifsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorieifsson. Auglýsingastjóri: Már E.M. Hall-
dórsson. Dreifingarstjóri: Valgerflur h. Sveinsdóttir.
Ritstjóm: Siflumúia 12. Afgreiflsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur: Þverholti 11.
Aflalsimi blaflsins er 27022 (10 linur).
Setning og umbrot Dagblaflifl hf., Siflumúla 12.
Mynda- ogplöbigerfl: Hilmir hf., Sfflumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 10.
Askriftárverfl á mánufli kr. 80,00. Verfl f lausasöiu kr. 5,00.
ffver vill kaupa orku?
Sókn okkar í orkuöflun mun verða
mun hægari á næstu áratugum, ef orku-
sölumenn fara ekki að taka á honum
stóra sínum. Undirbúningur samninga
um orkufrekan iðnað hefur setið of
lengi á hakanum í ráðuneyti Hjörleifs
Guttormssonar.
Orkufrumvarp ráðherrans gerir ráð fyrir 2.400 gíga-
vattstunda raforkuvinnslu umfram almenna notkun
árið 1995. Á Orkuþingi um daginn töldu menn hins
vegar æskilegt að fara hraðar og hafa um aldamótin
4.000 gígavattstundir afgangs til stóriðju.
Jafnvel sá hraði er nokkru minni en verið hefur.
Síðasta áratug jókst raforkuvinnslan um 7,5% á ári að
meðaltali. Með hraðari virkjunarstefnunni mundi hún
aðeins aukast um 6,2% á ári að meðaltali áratugina tvo
til aldamóta.
Þar með yrði árleg fjárfesting heldur minni þessa tvo
áratugi en hún hefur verið undanfarin ár. Slíkt ætti að
vera vel viðráðanlegt og að mörgu leyti æskilegt. Orku-
frumvarp Hjörleifs er hins vegar allt of hægfara.
6,2% aukning á ári jafngildir nýrri stórvirkjun á
þriggja ára fresti. Þá yrðu framkvæmdir loksins sam-
felldar, svo að unnt yrði að jafna atvinnu. Hingað til
hafa óþægilegar atvinnusveiflur fylgt risi og hnigi
orkuframkvæmda.
Þessi hraði mun ekki leiða til ofnýtingar. Um alda-
mót ættum við fimm ný orkuver og hefðum samt ekki
komið í notkun nema 10.000 gígavattstundum af
64.000 virkjanlegum gígavattstundum í fallvötnum
landsins, auk alls jarðhitans.
Orka er orðin svo dýr í heiminum, að það er nánast
siðlaust að láta hana renna hér óbeizlaða til sjávar,
engum til gagns. ’ Vatnsorkan er ólík olíunni að því
leyti, að hún eyðist ekki, þótt af henni sé tekið.
Sérfræðingar eru sammála um, að íslenzk orka sé vel
samkeppnishæf og að sala á henni til orkufreks
iðnaðar muni færa þjóðinni drjúgan arð. Nær allir
íslendingar, meira að segja Hjörleifur, telja slíka sölu
æskilega.
íslendingar eiga meirihluta í verksmiðjunni á
Grundartanga og hafa tilboð um eignaraðild að verk-
smiðjunni í Straumsvík. Engin ástæða er til að ætla, að
frekari uppbygging stóriðju geti ekki verið meira eða
minna íslenzk.
Aðilar, sem kunna til verka, standa hins vegar ekki í
biðröð fyrir utan skrifstofu Hjörleifs, allra sízt eftir
árásir hans á álverið, sem hann hefði átt að bíða með,
unz niðurstöður rannsóknar endurskoðenda fengjust.
Ráðuneyti Hjörleifs hefur látið undir höfuð leggjast
að taka frumkvæði og kynna íslenzka orku þeim aðil-
um, sem gætu séð hina gagnkvæmu hagsmuni í sam-
starfi um orku og þekkingu, markaðsstöðu og fjár-
magn. Því stöndum við á nýju núlli.
Tilgangslítið er að tala um nýtt orkuver á þriggja
ára fresti eða bara um 2.400 gígavattstunda afgang
Hjörleifs, ef ekki er gengið til samninga um orku-
frekan iðnað í íslenzk-erlendu samstarfi. Og þar
stendur orkuhnífurinn í kúnni.
Við getum ekki opnað nýtt orkuver eftir þrjú ár, ein-
faldlega af því að viðræður, samningar, undirbúningur
og smíði fyrsta nýja stóriðjuversins tekur lengri tínia,
að minnsta kosti fimm ár, ef Hjörleifur fæst þá til að
byrja nú.
Við gætum hins vegar brúað bilið með því að semja
annaðhvort við álverið i Straumsvík eða málmblendi-
verið á Grundartanga um mikla stækkun. En óþægi-
legt er að eiga ekki fjölbreyttari kosta völ, — að orku-
sölumenn skuli hafa brugðizt.
f' 1 .
Hvað ber
framtíðin í
skauti sér?
Þessari spumingu hafa menn löng-
um velt fyrir sér og oftast hefur veriö
komist að þeirri niðurstöðu að svart
væri framundan, jafnvel ragnarök.
Muna menn ekki eftir skáldsögu
George OrweUs, „1984”, þar sem
hann lýsir ömurlegu lifi manneskj-
unnar í framtíðarþjóðfélaginu eða
bók „Rómarklúbbsins” svonefnda,
„The Limits to Growth?” í þeirri
bók sýna höfundar fram á með
óyggjandi sönnunum að þær orku-
lindir sem iðnaðarþjóðir hafa notað
séu að verða uppurnar, olían verði
búin eftir nokkra áratugi, sem dæmi.
Og ef ekki verði snúið við af braut
sóunar og eyðingar á náttúruauð-
æfum jarðarinnarmuniillafara.
Hvað kemur svona svartsýnisraus
íslendingum við? Við sem höfum
tekið svo skynsamlega á nýtingu auð-
linda okkar. Við munurn vonandi
flest eftir síldinni,,, silfri hafsins”, en
enginn man vist eftir landinu grónu
milli fjalls og fjöru? Enn spyr
einhver: Hvað kemur þetta okkur
við? Þetta eru syndir feðranna, ekki
förum við svona að. Jú, þetta kemur
okkur við, ekki bara hvernig við
höfum farið með auðlindir okkar og
gerum enn heldur líka hverskonar
framtíð við búum okkur hér á landi.
Við getum ekki lengur stungið
höfðinu í sandinn og sagt sem svo að
heimsendir komi eftir okkar dag.
Eins og áður sagði er flest það
sem ritað er um framtíðina málaö
dökkum litum. Þess vegna gleður það
mann óneitanlega að rekast á bók þar
sem bjartsýnin ræður ríkjum. Hér á
Hvað er að gerast 1 íslensku þjóð-
félagi? Eins og annars staðar á
Norðurlöndum hafa íslendingar
komið á hjá sér mjög félagslegu heil-
brigðis- og menntakerfi. öll læknis-
þjónusta og lyf að verulegu leyti eru
greidd úr sameiginlegum sjóði lands-
manna. Sama er að segja um
menntun. Hún er einnig greidd úr
sameiginlegum sjóði. Við Háskóla
íslands eru ekki greidd nein kennslu-
gjöld en við háskóla í flestum öðrum
'löndum verða nemendur að greiða
skólagjöld, sums staðar mjög há, t.d.
i Bretlandi og Bandarfkjum Norður-
Ameriku. Þessi afstaða Islendinga til
heilbrigðis- og menntamála veldur
því að meirihluti þess sem greitt er úr
sameiginlegum sjóðum landsmanna
fer til þessaramála.
En er ekki verið að gera tilraun til
að sprengja þetta heilbrigðis- og
menntakerfi íslendinga? íslenskir
læknar, sem vinna á sjúkrahúsum,
hafa sagt lausum störfum sínum og
lagt niður vinnu. Ástæðan fyrir þessu
er sögð sú að læknar séu óánægðir
með launakjör sin. Ég dreg hins
vegar í efa að læknar séu ver launaðir
en aðrir starfsmenn rikisins almennt,
nema síður sé. Samkvæmt þeim
tölum um laun þeirra sem birtar hafa
verið í blöðum og eigi hefur verið á
móti mælt virðast hinir lægst laun-
uðu meðal þeirra, aðstoðarlæknar,
t.d. hafa hærri laun en ég, stýri-
mannaskólakennari á 5. launaþrepi
með cand. mag. próf og 6 ára há-
skólanám að baki. Ég hef að visu
nokkrar aukatekjur en það hafa
læknar lfka og sumir verulegar.
Miðað við fslenskar aðstæður lýsi ég
yfir því að ég þykist lifa alveg sóma-
samlegu lifi af tekjum minum, við
hjónin fórum t.d. tvívegis til útlanda
á sl. ári. En „það er svo misjafnt,
sem mennirnir leita að, / og misjafn
tilgangurinn, sem fyrir þeim vakir.”
ég við bók Alvins Tofflers, „The
Third Wave” sem út kom i fyrra. í
þessari bók sinni skiptir höfundur til
einföldunar mannkynssögunni f þrjár
bylgjur. Fyrsta bylgjan er akuryrkju-
byltingin, önnur er iönbyltingin sem
hófst fyrir um 300 árum og hefur
notast við orkugjafa sem eru að
verða uppurnir og er þvi að renna
skeið sitt á enda. Þriðja bylgjan og
sú voldugasta er hin gifurlega tækni-
bylting sem sums staðar er þegar
hafin, jafnvel hér á landi og mun
skella á okkur með enn meiri þunga á
næstu árum.
í kjöifar þessarar byitingar mun
ný menning risa og lifshættir manna,
viðhorf, félagsleg, efnahagsleg og
stjórnmálaleg bygging samfélagsins
gjörbreytast (til hins betra að mati
höfundar). Eins og allar byltingar
gengur þessi ekki hljóðlega né
árekstralaust fyrir sig. Allir muna
byltingarnar á 17., 18. og 19. öld
þegar nýi og gamli timinn áttust við
og þær gffurlegu þjóðfélagslegu
breytingar sem fylgdu iðnbylting-
unni.
Nýjar lausnir
Það sama er að gerast nú, barátta
milli þeirra sem vilja halda í það
gamla og þeirra sem berjast fyrir nýju
og breyttu þjóðfélagi. Hvort sem er í
austri eða vestri. í austri berjast
menn fyrir mannúðlegum sósíalisma
og vilja hafna forræði skrifræðisins
(Póiland kemur okkur náttúrlega fyrst
i huga). 1 vestri berjast menn gegn
ofurvaldi einokunar- og fjölþjóða-
hringa. Við getum tekið oliustórfyrir-
tækin (sem verða brátt á brauðfót-
um) sem dæmi en þau græddu ótæpi-
lega i orkukreppunni 1972. Einnig
birtist það í. andstöðu fólks við nýt-
ingu kjarnorku til orkuframleiðslu
vegna geislunarhættu og hættulegra
úrgangsefna. Til þess að losa sig við
gagnrýni flytja auðhringarnir vand-
ann til þróunarlandanna því að þar
eru menn svo saklausir, hafa ef til vill
líka rafmagn á útsöluverði.
Hvernig er ástandið annars á
islandi? Er ekki allt i iukkunnar vel-
standi eða viljum við ál í hvert mál?
Er engin barátta milli hins gamla og
nýja tima? Jú, svo sannarlega. Á
„Ef þessi leið verður farin, að framleiða
eldsneyti hér á landi, verður bjart
framundan... ’
Eg hef t.d. aldrei haft áhuga á þvi að
byggja mér svo stórt'einbýlishús að
ég yrði í vandræðum að losna við það
þegar aldur færðist yfir mig og ég
vildi minnka umsvif mín, né heldur
fylla það af dýrum og fínum hús-
gögnum sem afkvæmi min tækju sig
til eina nóttina, þegar ég væri í út-
löndum, og bæru niður í fjöru. Ég
nefni þetta aðeins sem dæmi, en þau
eru líka mörg dæmin þess hvernig
margur verður af aurum api. Mér er
einnig hjartanlega sama um það þó
að sumir nemendur mínir komist á
hærri laun en ég að námi loknu.
Hvar er verkstæöi
sjúkrahúslækna?
En mál þetta er miklu alvarlegra en
svo að það snúist um nokkur þúsund
krónur, tugi þúsunda eða hundruð
þúsunda hærri eða iægri laun. Sú að-
ferð, sem læknar beita í deilu sinni,
er vægast sagt ískyggileg. Þeir segja
upp störfum sínum og ganga út af
sjúkrahúsunum þó að samningstimi
þeirra sé ekki liðinn. En þeir eru jafn-
framt svo elskulegir og smekkvísir að
bjóðast til að \dnna áfram. Þeir
stofna fyrirtæki’- sem þeir kalla
Læknaþjónustansf. og bjóðast til að
vinna á sjúkrahúsunum, séu þeir til
þess kallaðir, fyrir átseldan vinnu-
taxta sem mér skilst að sé
fjórum sinnumhærri en þau laun sem
þeir hafa nú. En hvað er útseld
vinna? Útseld vinna er sú vinna sem
seld er út af verkstæðum. í taxta fyrir
þá vinnu er jafnframt kaupi starfs-
manna innifalinn allur kostnaður við
verkstæðið svo sem húsnæði, raf-
magn, ljós, hiti, tæki, aðjtoðarfólk,
stjórnun og fleira. Sem dæmi má
nefna bifreiðaverkstæði. Taxti hjá
tannlæknum er t.d. einnig dæmi um
útselda vinnu. 1 þeim taxta, sem
tannlæknar taka, er innifalinn
kostnaður við vinnustaö þeirra:
Kjallarinn
Helgi J. Halldórsson
^ „Ef sjúkrahúslæknar ætla sér að halda
fast við þessa útseldu vinnu sína verða
þeir að kaupa eða leigja sjúkrahúsin og reka
þau fyrir eigin reikning.”