Vísbending - 10.09.1984, Blaðsíða 2

VÍSBENLDING
2
Útflutningur og innflutningur Bandaríkjamanna
Bornar eru saman utanríkisverslunartölur á fimm ársfjórðungum
i upphafi hagsveiflna á tímabilinu 1960 til 1984, breytingar í %
1960/iv 1970/iv 1975/i 1982/iv
Upphaf til til til til
hagsveiflu 1962/i 1972/i 1976/ii 1984/i
US innflutningur
- verðmæti 13,4 30,8 15,2 34,4
- magn - 21,7 21,5 40,8
US útflutningur
- verðmæti 2,9 11,5 6,2 10,8
- magn - 5,7 3,0 6,6
Arstíðaleiðréttar tölur.
Heimild: GftTT; Financial Times
Iðnaðarframleiðsla í upphafi tveggja hagsveiflna
Breytingar í %
1975/i 1982/iv
Upphaf til til
hagsveiflu 1976/ii 1984/i
Bandaríkin 11,3 14,3
Evrópulönd OECD 8,8 A,3
Japan 13,2 9,6
Heimild: GftTT; Financial Times
að erlendum gjaldeyrismarkaði þar
sem unnt er að tryggja viðskipti með
þessum hætti og engin ofantaldra
leiða nær til viöskipta í íslenskum
krónum. Þar til að úr rætist og
höft verða afnumin í innlendri
gjaldeyrisverslun er einfaldast
fyrir þá sem stunda erlend viðskipti
hér á landi að firra sig
gengisáhættu með þvl að dreifa
viðskiptum sínum á nokkrar
mikilvægustu myntirnar. Þannig
getur gengishagnaður í einni mynt
vegið á móti gengistapi í annarri.
Bandaríkjadollari og
hagvöxtur', í Evrópu1
Fyrrnefnt erindi dr. Herberts
Giersch um hágengi dollarans hefur
vakið mikla athygli meðal spámanna á
gjaldeyrismarkaði og sýnist sitt
hverjum. í erindinu, sem haldið var
i Brussel í slðasta mánuði, hélt dr.
Giersch því m.a. fram að rauntekjur
í Evrópu væru 10-15% of háar og að
íhlutun hins opinbera ásamt miklum
völdum samtaka launafólks hindraði
eðlilega framþróun í
viðskiptalífinu.- Jafnframt er það
skoöun dr. Giersch að fjármunir
haldi áfram að streyma til
Bandaríkjanna uns hagnaður
fyrirtækja í Evrópu aukist, en meðan
það gerist ekki muni hágengi
dollarans haldast.
í ársskýrslu GATT (General
flgreement on Tariffs and Trade,
höfuöstöðvar í Genf í Sviss) sem kom
út í síðasta mánuði er að nokkru
slegið é svipaða strengi. Þar er
bent á að framleiðsluaukningin í
Bandaríkjunum sem hófst síðast á
árinu 1982 hafi engan veginn komiö
Evrópulöndum eins til góða og fyrr á
tímum. Lítil umsvif í Evrópu hafa
svo aftur haft áhrif á afkomu ýmissa
ríkja, t.d. Miðjarðarhafslanda og
ríkja í Afríku, sem að jafnaöi eiga
mikil viðskipti við Vestur-Evrópu.
Sé framleiðsluaukningin sem
hófst í Bandaríkjunum á síðasta
ársfjórðungi ársins 1982 borin saman
við fyrri uppsveiflur kemur í ljós
að innflutningur Bandaríkjamanna
hefur aukist helmingi meira að magni
en í uppsveiflunum á síðasta áratug.
Neðri taflan sýnir hins vegar að
aukning á iðnaðarframleiðslu í
Evrópulöndum OECD er aðeins
helmingur af því sem hún var á fimm
ársfjórðungum frá 1975/i. Þetta
hlýtur að valda Evrópubúum nokkrum
vonbrigðum en ekki eru allir á eitt
sáttir um skýringarnar.
Skýringarnar
Keynesistar benda á að í ljósi
þess hve treglega gengur að auka
hagvöxt í Evrópu beri að leggja allt
kapp á að koma í veg fyrir að hægi á
framleiðslu í Bandaríkjunum, jafnvel
þótt það kosti áframhaldandi halla á
fjárlögum þar og hættu á því að
vextir fari enn hækkandi. Margir
framboðshagfræðingar í Bandaríkjunum
eru reyndar sama sinnis þótt þeir
komist að sínum niðurstöðum með allt
öðrum hætti (sjá
"Framboðshagfræðin", bls. 6).
Vmsir áhangendir kenninga Keynes
hvetja jafnframt til þess að
ríkisútgjöld í Evrópuríkjum séu
aukin til að örva heildareftirspurn
hérna megin hafsins.
En skýringin á því að mikil
framleiðsluaukning í Bandaríkjunum
hefur ekki haft þau áhrif í Evrópu
sem oft áður kynni einnig að vera í
því fólgin að hagkerfin vestan hafs
og austan séu ekki tengd á sama hátt
og fyrr. Sum Evrópuríkin hafa
beinlínis reynt að rjúfa tengslin á
milli þjóðarbúskaparins heima fyrir
og efnahagslífs í Bandaríkjunum og
mætti í því sambandi nefna tilraunir
bresku stjórnarinnar til þess að
losa um sambandið á milli vaxta á
sterlingspundi og dollaravaxta.
Hafi fyrri tengsl rofnað að
einhverju leyti gæti hagvöxtur í
Evrópulöndum orðið með öðrum hætti
en áður.
Hagfræðingar GftTT aðhyllast þó
þriðju skýringuna. Hún er sú að
aukning í utanríkisviðskiptum muni
ekki hafa þau örvandi áhrif á
efnahagslíf þjóðar sem allir vonast
eftir ef hagkerfi er ekki
sveigjanlegt og aðlagast ekki hratt
nýjum efnahagslegum aðstæðum. Þá
verði margfaldaraáhrifin hverfandi
og áhrif aukingar framleiðslu á
fjárfestingu (hröðunaráhrif,