Alþýðublaðið - 02.07.1969, Page 12

12 Alþýð'ufolaðið 2. júií 1969
Guðlaugur Tryggvi Karlsson:
EFNAHAGSL
SAMVINNA
Toila-, ftiverzlunar- og efnahagsbandalðg
FORSENDUR
ALÞ J ÓÐ AVIÐSKIPT A
Grcinilegt er, að forsertclan fyrir
því, ’að þjóðir geti átt viðskipti
sín á imiili er, að eítóki rfki það
■ástand miHi þjóða'nna, að viðskipti
séu litHokuð. A ófriðirtímiim brotn-
ar niður allt a'lþjóðlegt samstarf í
efnahagsmúluiTr. Aðilar, seni eiga
í ófriði eiga sem minnst samsikipti
hver við amnan, teði efn’aihagstleg
og önmir. A slfknin tímum rí'krr
algjört vantrartst tnffii þjóðannia og
engin opinber viðskip'ti et'ga sér
stað. Þegar át&kin réna bíður það
verikefni, 'að ikoma á eðlilegu efna-
hagssaSnstarfi milli þjóðanna. Um
leið og efnathag ilrvers lands er kom-
ið í nýtt (fbrm, þarf að slkapa það
itratist trrtH'i þjóða, sem er 'untdir-
staða mil 1 iríkjaviðsikipta.
ALÞJÓDASTOFNANIR
OG EFNAHAGS-
AÐGERÐIR
Á árunum eftir seinni heimsstyrj-
Sf'áina kom upp miikill áhugi, að
endurreisa efnahagsikerfi landanna
iír styrja,Idarrústunum og "tkapa það
alþjóðlega traust, sem þurfti, til
þéss að koma alþjóðaviðskiptum á-
tfót. Þetta koni fram í stofnuii' og
St^fs^mí j^llhiioðaf'f’iáildieyrfssjóðfiths
og Alþióðnbanlkans, hinu almenna
samkomula'gi uim toHa og viðskipn
(OATT) og 'í Evrópu var stofnuð
Efífáihpgsstafnun Bvrópu COEEC)
og seinna arftaki hennar, Ffnahaigs-
og framfarastofnuitin (OECD).
Tilikoma allra 'þessarra stofnanna
á rætur sínar að irekja tíl þess á-
stands, sem skapaðist í efnaihags-
niálrtm ,'heimsitis milli árartna 1930
og- 1941*). Á þessu tfmabili hrundi
hið al'þjóðlega hagkerfi í rústir.
Hvert 'land út af fyrir sig reyndi
að 'biarga sér -frá ikreppunni, frá
igreiðduerfiðlei'kum og atvinnuleysi.
CrÍDÍð 'var tíl gen-gisfcllin'ga, toHa-
KalKkariá, innfíúthTn'gs- og gjaíd-
eyrtflhafta, samdráttar í peninga-
'rrrá'I'am' eð'a úrþen'sltr, eftir því, sem
við var talið eiga. Allt þetta var
gert án 'ti'Wits til þess, hvaða álhrif
ráðstalfanirnar hefðu á önnur lönd.
Hvert land út af fyrir sig gat náð
einhverium árangri, sem eyðilagð-
ist þó fliótlega af álhrífum þeirra
aðgerða, seim önnur ríki gripu til.
Afleiðingin varð minrtkun al'þióða-
viðákinta og alþióðlegrar vehkaskipt-
ingar, .minnikandi framleiðsla og
síðan krepoa, sem imargir muna af
biturri reynslu.
1
alþ.tódleg
HAGKERFI
Sú alþjóðlega sanrvinna sem
blóntstraði rtpp'úr 1950, stefndi að
þv'í að byggja upp ihið alþjóðlega
'hagícérfi. Ákiveðnar neglur voru
samlþýk'ktar varðancli beitin'gu geng-
isbreytin’ga, tolla og inrtiflu'tnings-
og gjaldeyrishafta. Á'kveðið vair að
a'fnema innflu.tnings og gjaldeyris-
höft sm'átt og sniátt og rfikin böfðu
samráð ihvert við annað um stafnu
sína í efnahagsmálum, þannig að
kömið varð í veg -fyrir, að aðgerðir
eins lan'ds yrði öðru la'ndi til tjóns,
Stofnað vaf fast 'kerfi, tíl þess að
aðstoða iþau lönd, sem lentu í títna-
biiln'dnti'm' erfiðlcikum, til að nétta
við efnahaginn Og 'ti'I að örva efna-
hagslega fra'mþróun iþeifra landa,
sem s'kemmra vorn á veg komin.
Að sjá'lfsögðu fól þetta allt í sér
viissa talkimöfklun á pthafnafrelsi
.h’vers lands í efnaihagsmá'lum. Eií
miikilvægara var, *að trygging var
fengin fyrir því, að önnur lönd
’fram’kvæmdu ekki aðgerðir er iværu
■lamdimi til 'tjóms. Og þar senT allar
þjóðir 'höfðu í rauninni samajgfuhd
val'larmarlkmið í efnaihagsjhíálþm
—, framvindu samfara jafnvægi,
þrtrfti elkiki lengur þau tæki, sem
bver iþjóð íhafði 'beitt, út a!f fyirir sig,
fyrir styfjöldina.
VIÐSKIPTAHÖFT
Áður var talað um, að ófriðár-
ástand ikæmi í veg (fyrir viðsikiptt
ófriðaraðíla. Þessu 'líkast er það
ástamd, þegar viðsikiptalhömlum er
beitt gengdarlaust lí einihverjii 'landi.
ThhfliithTngúr er Ibannaður að imeina
■eða .minna leyti og ástæðurnar lald-
ar .gialdeynssparnaður eða dfiling
atvinnu 'í Jandiúu. 'En þetta er
skammgóður vermir. Höftin Qiafa
nc'fnilega áhri'f á eftirspurn fr'am-
leiðslu annarra Ianda og þanniig
■áhrif á öfnafi’iagsástan'd annarra
lan'da. Samdráttur verður í þeim
löndum, itdkjur minn'ka en það fiief-
ur síðan 'áhrif til minnik'unar á
dftirspurn fra'mleiðslu upprunafiega
lanidsins. Tdkjur imininlka síðan í
iþvií fiandi og þannig iköll fitöMi.
Vægðaflaus fireiting Qiaifta einlhvers
lands — þól't réttlæta megi df til
vilfi upprupalega tilganginn — getur
þannig ikeðjuverlkandi leitt til
ikreppu.
'I dæmi því, sem itdkið var áðan,
kom fram, Ihvernig 'sérlhæfing og
v iðskípti gætu aulkið framleiðslu
tim þriðjung. Með baftastefnu er
þessarri aiukningu gersa-mlega á
glæ 'kastað. Að vísu eru 'tii rök, sem
mæla með Ihöftum, cn þau eru e'kiki
af dfnnlhagslegum toga spunnin,
þegar þau eru dkioðuð nánar.
TOLLAR
Skýldir ihoftum eru 'tdllar þó þeir
gangi ekiki jafn 'langt gegn sér-
'ltæfingu og /viðskiptum og lltöft. I
dæminu, scm itdkið ivar áðan, var
áætllað að fiáhvéiðar væru tvisvar
isinrtum fiiagkvæmairi á íslandj fireld-
ur en Rreclandi aftur á móti var
áætlað að eldsneyti framlefðs'la væri
tvisvar sinnum hagkvænnari í Bret-
landi heldur en á Isfiandi. Toilur,
sem tvöfaldar ifiskverð í Brevlandi
og tollur sem -tvöfaldar eldsneytis-
,verð á Islandi kemur gersamlega í
veg fyrir viðskipti mi'Mi landanna
og hefur 'því sömu áhrif og höft.
Á ’hfinri bóginn •au'kas'í viðskipti
jö'fniinj b'öndum með læiklkun tolls-
ifis og ef gengið er fram hjá fiutn-
in'gskostnaði, þá verður sérlhæfing
laridanna algjör -með niðurfellingu
tofiilsins. Tofiiíar 'sporna þannig á
móti afpjoða sérlhæfingu og við-
skiptum, en þó eklki jaifn'mikiið og
höft. Ymis rdk geta rrrælt með
vímnburidinni notikun toíla. Þar er
verndarsjóiíarmiðið efst á -baugi —
tdllurinn vernclar innfenda abvininu-
grein fhí erlcndri samlkeppni með-
áft íhún er að vaxa úr sra'si’ ríg verðá
samkeppnisfær á arl'bjóðá vísu. Síð-
an er tolilurinir felldur niðtír. -Hitt
•mefon sjóna'rmiðið er telkj.u'sjónaf-
iniðið sstökafifaða, en þá er töllur-
inn á inntfliilin'ing notaður li'l þess
að alfla rtkisvnldinu -tckna. Megin
rötksámdin er súv að þar sem eftír-
spurn cftir injifliítningi sýni ikaup-
gétú, ;bá sé eðlilegt að ríkisvafidið
fari bangað í 'tekjufieit, þar sem fé
er að finna, þ.ela.s. til kaupenda
hins tollaðn varnin'gs. Aðrir segia'
aftur á móti, að. jþað sé rangt að
gera vörtiflöÍékun 'misjafnlega 'hátt
lindi’r Ivöfði o'fr rolla siirna en sfieppa
öðnúlrn', og 'lmð sé Iheppifiegra að
rílk-isValdið afli sér tdkna með teikju-
fskla-!! s'ð’-i iHkn tti, vi r ði'sai’kfliHI^áitti
eða með einlhvérskonar ríkisréfetri
fyrirfækjá. Hvað sem þessu ann-
ats iMður, jiá fiiafa bæði verndar-
'tollat ng' tdkjutöMar áhrif á afi'þjóða-
við'kipti, og sporna gegn þeim og
sérhæfingu.
TOLLABANDALÖG. »'
A-f þessum sökum er stofnað til
vöMabandalaga. í 'töHatendafiagi
koma öll þátttökunfki fram sem
einn aðili gagnvart öðrum r-ikjum.
Tollurinn af erlendum vö’rutn er
sá sairíTÍ, hvaðari sem þær eru flutt-
ar inn 'til þessara fianda. Hins veg-
ar cru öll ver7Jlunanhöft, þ.á.m.
töllar, afnumin þeir-ra á mil’li. Nú
á það oftast við að tolfiarnir fivafa
verið rriiög mmmunandi 1 þátttöku-
ríkjum tóIIflbáftdalagsirisT serri verið
er að stofna. 'Ef of hraft væri far-
ið að afncma þá inn á við og jafna
þá út á við, gæti það Ihaft hinar al-.
varlegustu afleiðingar ‘fyrir atvinnu-
vegi hinna einstöku la’nda. Því cr
sú léið oft va'lin að korna breyting-
uriurn á srtTám sá'mán: 'Þannig áttu
þátttökuríki Efnalhflgsbandaiagsins,
Þýzikafianc], Frfllkkland, Tfafiía og
Benölúxlöndin að' lækiká tollana’ ufn
30% i— í þremrtr áföngum —'
fýrstu fjögur árin, síðan aftur uni
30%'næstu fjögur árin og loks urift
þau 40%, sem þá éru aftir, á fjúr-
um eða sjö árum.
j
TOLLAÁKVÆÐI
RÓMARSAMNIN'GSINS
Út á :r’ð var afiniennt tdkið með-
■afital af gildandi tölfium, þegar 'Róm-
ársamningU'rirtn tók gildi, 'fyrir
'hVerja vörutegúnd 'Tijá þácttöku-
ríkjunum, og áctu þeir etrtám sam-
ari að færast að Iþv'í-meðafitali á 12
—15 ára tírria. Þó 'gengu meðaltals-
.Tikva’ðiri strax í 'gildi, ef ekíki mun-
aði m'éíru eni 15% df -eða van á
þeim og gildandi 'tofflnjm iá ein-
'hverri vörutegund. — Það er ljóst,
að þetta ákvæði um tolfiajöfnunina
'gáf komið sér illa fyrir 'verz'lunar-
’viðskiptin út á við í ýmsúnr 'tif-
fellu'in. Á Beneluxsvæðinu IföfSú
tolfiar yfirleit-t verið 'lá-gir, en hlutu
að ihæklka smám samari; eink-u-m
vegna hinp-a 'hárt Colla, sem verið
höfðu í Erak'klandi.
FRÍVERZLUNAR
BANDALÖG
ToMaba-ndalag h-of-ur þa'nni-g ýinsa
erfiðlei'ka í íör með sér 'fyrir ein-
stök ríki, einkum vegna ’hins sam-
eiginíega y-tri tolfis og s-vo að sjálf-
sögðti ve-gna þeirra breytinga, sem
niðnrfe'lling irnnbyrðis tdlila befur í
fi'ir ineð -sér. Príverz'lu-narbandalag
er að bessu fiev-ti ólfkt toilla'tenda-
lagi,- að í bví ihelldur ihvert land
fyrri" toHu-m sínum ga'gmart þeún
löndjim, sem utan við s-tanda, og
er friálst að Jiæklka þá eða lakka,
ef cijcki ko'ma aðrar dbuldbindingár
tifi, 'seni -raunar 'g-eCur áct sér stað,
véjjðia hin-s a'menna sa-mko'mulags
unV-foMa og viðsk-ipti — GATT, —
um töllaihækkarrir. Sín lá mififii af-
nema þessi lönd ihins vegar smám
sáman tollana.
ÝMfS VANDAMÁL
Hér skápast þó eitt vandamál.
Þar eð tollar ‘hinna einstöku vöru-
'tégunda yrðu einatt nTismunandi —
jafnvel mjög ólíkir — ií einstokum
land-um fríverzlunarba-ndalag.sins,
væri bersýnilega -eikiki rtnot að leyfa
toH.írjálsa verzlun þeirra á milli
með vö’rur landa utan bandafiagsinis.
TpMfrelslð er því aðein-s 'fyrir cigin
framleiðsfiu þítttökiuríkjanna. Vand-
inn er sá að aneta, ihiven-ær vara sé
orðin eigin frainfieiðsla -einfiivers
■lancls. TsTenzlkur 'fisk'ur er íslenzk
vara, og brezk ikdl er-u brezk vara,
iþað er greinilegt. Jalfn -greini.legt er,
að brazelískt kaffi og kí-mveríkt te,
verða e'kki dnnr.kar vörur þótt þær
séu keyptar í Kaupmannaihöfn. —
Vandimn kerriur þegar búið er að
viri'n-a og ‘þróa erdln't hrárfnr í
lartdmu. F.r :bre?lkur baðffririHarrðn-
aðrtr brezkur eða hefidur Jiann þjóð-
erni bnðinullárinnar? ITvað um ;íl-
fra''infieiðsfiuna dklkar, þegar hráefn-
ið eða ihluti þess er flutt inn?
Fán-nig skapast lí fríverzlunar-
bandalagi sérstalkt vandamál með
Seinni grein
efnalhagslega vamþróaðar þjóðir..
Vegná hárra toHa til verndar ung-
um iðhaði, geta þær ekki tdkið
fufilar skuildbindlngar iá si-g, en
vandamálið er 'hvort þær eigi þá
að njóta ful'ra fríðinda. Eða eiga
þær elk'ki að íiióta fríðimda fyrr en
iþær geta boðið fríðindi á móti?
BANDALAGIÐ OG 1
UMIIEIMURINN
Þetta eru vandaniál sem sikapast
innan bandalaganna. En eitt grund-
va'IIarvaridamál er saint óleyst og
það viðkemur stöðu 'bandaiagsins,
bæði tofifialbandalags og fríiverzíunar-
bánda'lags gagnvart umllíeiminu-m.
í ‘dæmi því, rem -tekið va-r áðan
va-r sýnt 'hvernig 'framleiðsla getur
aukiz.t vegna 'érhæfingar og við-
skipta. -Þá voru fiönd teki-i sem
dæmi. En í rauninmi -gifidir dæmið
alveg eins, þótt við töku-m landa-
-hópa í staðinn fyrir einstök lönd.
Eða -tvö tolla- eða frí-verzlunar-
bandalög eða þandaila-g gagnvart
'umlheimimum. I staðinni fyrir 'lönd,
sem -geta aukið framil-e'.ð.slluverð-
-mæti með n-iðurfelfiingu rolla og
ihalfta, sérfiiæfingu og viðskiptum,
höfum við bandalög, scm að sama
skapi gætu aukið frainleiðsiluverð-
mæti með sömu aðgerðum. Þótt
samanburðár-yfirburðir nýtist innan
banda'lagsins, þá gildir það ekki að
sarha skapi út fyrir bandalagið.
Hvort að heildarframileiðsluverð-
mæti eykst eða svdköl'Iuð „'heims-
v-elferð", byggist þá iá afs'L'öðu sam-
an'lHirðar-yfirburða imrian banda-
lagsins -við önnur ríki. Til þess að
FraimhalJ á bls. 15.