Frjáls verslun - 01.12.1940, Blaðsíða 23

PORTÚGAL
Portúgal er nú raunar eina hlutlausa landið
í Vestur-Evrópu. Spánn telur sig ekki í stríði,
en þar með er ekki sagt að fylgt sé ströngu
hlutleysi, og er það svipað ástand og var í
Ítalíu, áður en hún lagði út í sitt stríðsævin-
týri.
Eins og kunnugt er, á Portúgal sér langa
sögu og merkilega. Það leiddi af legu landsins,
að Portúgalar gerðust sjófarendur og námu ný
lönd í suðri og vestri. En þó reyndist svo, að
þeir réðu ekki við þá stóru bita, sem þeir ætl-
uðu að gleypa. Þjóðin var of smá, til að geta
viðhaldið slíku nýlenduríki og menningarstig
landsmanna var misjafnt, þar sem sumir voru
vel menntir en aðrir allsendis vankunnandi og
voru þeir miklu fleiri. Kaþólska kirkjan og
liöfðingjavaldið kúgaði landslýðinn og afleið-
ingin varð andleg og efnaleg fátækt mikils
meiri hluta þjóðarinnar. Þjóðfélag, sem þannig
er byggt upp, er ekki til þess fallið, að stjórna
stórum nýlendum, byggja þær og rækta.
En á tímabili var Portúgal auðugt land. —
Lissabon var þá ein hin auðugasta og fegursta
borg í heimi. Verzlun var þar mikil og má
segja, að Lissabon væri London þess tíma.
En blómatímabilið var skammvinnt. Sterk-
ari þjóðir, svo sem Bretar og Frakkar, risu
upp og ruddu Portúgölum frá hinum miklu
kjötkötlum í Ameríku og Afríku. Lissabon varð
fátæk og skipum Portúgala fækkaði á höfunum.
Róstusamt varð í landinu og pólitísk morð al-
tíð. Síðan konungdæmi var lagt niður árið 1910,
hafa orðið 24 stærri eða minni byltingar í land-
inu. Margra alda kúgun gerði það að verkum,
að Portúgalsmönnum veittist ekki létt að semja
sig að lýðræðislegum siðum í stjórnarfari sínu.
Seinustu leifar þingræðisins hurfu árið 1926, er
hópur háttsettra herforingja brautzt til valda
og afnam það lýðræði, sem fyrir var. Carmona
hefir síðan verið forseti, og var það í upphafi
ætlan hans að gerast einvaldur um öll mál. En
hann sá fljótlega, að til þess var hann enginn
dr. Salazar.
maður og tók hann að leita fyrir sér um góða
ráðgjafa. Leitaði hann til háskólakennara eins,
Oliveira Salazar, sem er hagfræðingur. Salazar
lét tilleiðast að taka við fjármálastjórninni, en
hann hafði þá undanfarið ritað mikið opinber-
lega um fjármál landsins. Salazar var við völd
í viku, en tók þá hatt sinn og kvaðst ekki sjá
sér fært að halda lengur áfram starfi, sem hann
sæi að margir aðrir þættust hafa jafn gott vit á
og vildu því ráða líka. Tilefni til brottfarar dr.
Salazar var, að hann taldi sig ekki hafa nægi-
lega óbundnar hendur um þær ráðstafanir, sem
gera þurfti.
Eftir nokkurt þref tókst þó að fá Salazar til
að takai aftur við stöðunni, en nú setti hann
ströng skilyrði. Hann réð einn öllum útgjöldum
ríkisins og ekkert mátti gera, er hefði bein á-
hrif á fjárhag þess opinbera, nema hann væri
spurður að. Salazar tók fram, að hér væri um
neyðarráðstöfun að ræða, og keppa bæri að því
að koma fjárhag þess opinbera án tafar á rétt-
an kjöl. Skuldir ríkisins væru um 400 krónur
á hvert mannsbarn í landinu, og svo var óreið-
an megn, að sum árin höfðu engin fjárlög ver-
ið samin. Leitað hafði verið á náðir Þjóða-
bandalagsins um ráð og lán — og fékkst hvor-
ugt með öðru móti en því, að Þjóðabandalagið
fengi beina íhlutun um stjórnarmálefni, en að
því vildi stjórnin í Portúgal ekki ganga.
Fyrsta verk dr. Salazar var að semja ný fjár-
lög. Alls námu lausaskuldir ríkisins 2046 millj.
escuda, en escuda jafngildir 20 aurum. Voru
þessar skuldir að verulegu leyti á ríkisvixlum,
sem féllu með stuttum fyrirvara og vextir voru
háir. Salazar samdi fjárlög sín og reyndist það
PRJÁLS VERZLUN 21