Frjáls verslun - 01.05.1949, Qupperneq 6

4. mynd.
Ár 1890—1900.
Gefin út í
Reykjavík.
arstúfs þessa aðallega sá, að kynna mönnum
nokkuð myntir þessar, að svo miklu leyti sem
mér er um þær kunnugt. Munu myntir þessar
nú orðnar mjög sjaldgæfar og ekki hef ég orðið
neinma þeirra var á Þjóðminjasafninu, enda er
myntsafni þess ekki aðgengilega fyrirkomið í
þeim húsakvnnum, sem 'safnið hefur enn til
umráða.
Myntir þessar voru að sjálfsögðu aldrei lög-
leiddar hér sem lögmætur gjaldeyrir. í raun
réttri var hér ekki um annað að ræða en ein-
hliða skuldarviðurkenningu útgefanda fyrir
þeim upphæðum, sem hver einstök mynt hljóð-
aði upp á. Þó munu myntir þessar að nokkru
leyti hafa komið í stað ríkismyntar, a. m. k. í
smæiri viðskiptum manna á milli, bæði vegna
skorts á smámynt,, svo og af öðrum ástæðum.
Elzta mynt þessarar tegundar, sem mér er
kunnugt um, var gefin út árið 1859 af Carli
Franz Siemsen, kaupmanni hér í Reykjavík. Var
þetta látúnspeningur 23
mm í þvermál. A framhlið
hans var fangamark útgef-
andans, C F S, en á bakhlið
var áletrun um gildi mynt-
arinnar, 16 skilling i Vare.
Mun Siemsen, eins og aðr-
ir kaupmenn, er slíkar
myntir gáfu út, hafa greitt
starfsmönnum sínum, eink- útg. á Eyrarbakkn.
um verkamönnum, kaup
þeina með þessari mynt, en ennfremur notað
myntina sem skiptimynt í verzlun sinni. Með
þessu tryggðu útgefendur þessara mynta sér við-
skipti þeirra, er myntirnar eignuðust, þar sem
aðrir voru ekki skyldugir til að taka hana sem
lögmæta greiðslu fyrir vörur eða annað. Auk
þess var það auðvitað hreinn ágóði útgefanda,
ef mynt glataðist, þar sem þá var ekki hægt að
krefjast innlausnar lrennar í vörum eða pen-
ingum.
Mér er ekki kunnugt um aðra úr kaupmanna-
sétt hér í Reykjavík en C. F. Siemsen, er gáfu
út slíkar myntir. Rétt fyrir og um aldamótin síð-
ustu gáfu hinsvegar nokkir liakarar hér í bæn-
50
um út liina alþekktu „brauðpeninga", sem al-
mennt munu hafa gengið undir nafninu „hlunk-
ar“. Fr þó rétt að geta þess, að ástæðan til út-
gáfu þessara „brauðpeninga“ mun ekki hafa ver-
ið sú sama og var um útgáfu annarra líkra mynt-
tegunda hér um þetta leyti. Var sá siður á þess-
um tíma, að menn afhentu bökurum mjöl sitt
í sekkjatali til bökunar og tóku svo út brauð sfn
eftir þörfum. Um leið og hver mjölsekkur var
afhentur bakaranum afhenti hann jafnmarga
brauðpeninga og um var samið að viðskiptamað-
urinn fengi fyrir hvern sekk mjöls. Af þessuni
ástæðum er engin áletrun á myntum þessum um
gildi þeirra í peningum, heldur gilti hver um sig
6, myrid.
Ar 1900.
Gefin út á
Eyrarbakkn.
sem svaraði andvirði eins rúgbrauðs. Var því
hægt að nota mynt þessa jöfnum höndum sem
skiptimynt hjá viðkomandi brauðsöluhúsum.
Annarstaðar á landinu gáfu ýms fyrirtæki út
bæði Inauðpeninga sem og myntir til greiðslu
verkakaups. Með lögum nr. 4 frá 14. febrúar
1902 var hinsvegar svo ákveðið, að „verkkaup
skyldi greitt með gjaldgengum peningum starfs-
mönnum öllum og daglaunamönnum við verzl-
mönnum þeim, er í landi vinna“. Með gildistöku
ilaga þessara var því lagt bann við því, að þeim,
sem taldir voru upp í lögunum, yrði greidd laun
sín í öðru en gjaldgengum peningum. Af þessu
leiddi að einkamyntir þær, sem lýst liefur verið,
höfðu ekki lengur þá fjárhagslegu þvðingu fyrir
útgefendur þeirra og áður hafði verið, og var út-
gáfu þeirra því hætt. F.r þess þó vert að geta, að
ei-nmitt um það leyti, sem lög þessi voru sett,
hafði Niels Christian Gram, kaupmaður á Þing-
eyri, látið búa til í Þýzkalandi nokkrar einka-
myntir fvrir verzlun sína. Talið er að hér hafi
7. mynd.
Ár 1901.
Gefin út á
Bíldudal.
verið um að ræða 4 gildi, 2 kr., 1 kr., 25 aura
og 10 aura. Munu myntir þessar hafa átt að not-
ast til þess að greiða með kaup starfsfólks Grams.
FRJÁLSVERZLUN