Frjáls verslun - 01.02.1955, Blaðsíða 11

Siguröur Pétursson, gerlafræðingur:
Vörurýrnun af völdum hita
Það mætti ætla, að íslendingar væru ekki eins
kulvísir og þær þjóðir, sem við hlýrra loftslag
búa. Þetta virðist þó vera alveg á hinn veginn,
að' minnsta kosti ef dærnt er eftir upphitun húsa
hér í Reykjavík. Samanborið við nágrannalönd-
in, þá er greinilegur munur á því, hvað' hús eru
höfð heitari hér, en annars staðar, og á það við
bæði um íbúðarhús og verzlanir.
Um hita í íbúðarhúsum má segja, að það sé
einkamál hvers og eins, hversu mikill hann er
hafður. Sömuleiðis má segja, að það snerti ekki
viðskiptavininn, þó að vefnaðarvöru- eða skó-
verzlun sé hituð lítið eitt meira upp, en góðu
hófi gegnir. En þegar um er að' ræða verzlanir,
sem selja matvöru, þá fer hitastigið í búðinni
að verða þýðingarmikið atriði, bæði fyrir við-
skiptavininn ogkaupmanninn. Þá hefur það mjög
mikið að segja, hvort hitastigið er t. d. 15 eða
25 stig.
Það á við um nær allar matvörur, að þær
spillast í heitum geymslum. Sumar spillast að
útliti, aðrar að bragði eða lykt, og enn aðrar
gereyðileggjast af gerjun eða rotnun. Allt er
þetta til leiðinda og tjóns, bæði fyrir þann, sem
kaupir, og þann sem selur. Kaupandinn verður
óánægður með viðskiptin, skilar vörunni aftur
eða fleygir henni, og kaupir næst aðra vöru ann-
ars stað'ar. Kaupinaðurinn verður fyrir tjóni af
vörurýrnun og töpuðum viðskiptum. Um mat-
vöruverzlanir má óhikað fullyrða, að því heitari
sem búðirnar eni, því meiri vörurýrnun og því
jleiri óánœgðir viðskiptavinir.
Margar matvörur eru þannig, að þær eyði-
leggjast á fáum klukkustundum, séu þær geymd-
ar við stofuhita. Má þar til nefna allar vörur,
sem koma úr frysti, soðin matvæli, er seljast í
lausri vigt, eins og álegg, salöt o. fl. og kjötmeti
og fiskmeti alls konar, ósoðið, sem ekki er rot-
varið, eins og t. d. fars og hakkað kjöt. Þetta er
kaupmönnum hér orðið ljóst, svo að yfirleitt
geyma þeir ekki svona vörur án kælingar, nema
örstutta stund. Breytingarnar, sem á þessum
matvælum verða, ef þau standa í hlýju til lengd-
ar, eru svo áberandi og eyðileggjandi, að eftir
þeim er strax tekið. Þarna eru engar umbúðir
sem hylja gallana. Oðru máli gegnir með þær
matvörur, sem seldar eru í umbúðum, því að á
umbúðunum er sjaldnast hægt að' sjá, hvort var-
an er skemmd eða ekki, og venjulega eru umbúð-
irnar ekki opnaðar fyrr en vörunnar á að neyta.
Bæði kaupandinn og kaupmaðurinn ætla því, að
allt sé í lagi, ef ekki sér á umbúðunum. Þetta
getur brugðizt hrapalega, einkum ef um svokall-
aðar niðurlagðar vörur er að ræða, sem geymdar
hafa verið við of mikinn hita.
Það er því miður mjög algengt að kaupmenn
gera ekki greinarmun á niðurlögðum vörum og
nið'ursoðnum. En á þessum vörum er mjög mik-
ill munur, og þeim hæfir alls ekki sams konar
geymsla.
Niðursoðnar eru þær vörur nefndar, sem hafa
veiáð steriliseraðar við suðu eftir að þær hafa
verið settar í gerilþéttar umbúðir. Slíkar vörur
eru niðursoðnir ávextir, niðursoðið grænmeti,
fiskbollur, fiskbúðingur, síld í olíu eða tómat-
sósu og ýmislegt fleira fisk- og kjötmeti, sem
soðið er niður í dósir eða glös. Þessar vörur
geymast mjög lengi, eð'a meðan umbúðimar
eklvi bila. Þær sakar ekki, þó að þær séu geymd-
ar við stofuhita um nokkurn tíma, en sjálfsagt
er þó að hafa þær í kaldri geymslu, eigi þær að
geymast mjög lengi. Ohætt er að hafa þær í
búðarhillunum undir öllum venjulegum kring-
umstæðum, þangað til þær seljast.
Niðurlagðar eru þær vörur nefndar, sem ekki
eru soðnar í dósunum eða glösunum, eftir að
þessum umbúðum hefur verið lokað. Þær eru
því ekki sterilar, heldur eru þær rotvarðar með
ýmsum efnum, s. s. salti, ediki, sykri eða kryddi,
og stundum hafa þær líka verið reyktar. Þessar
vörur hafa því takmarkað geymsluþol og verða
því ætíð að' geymast á köldum stað. Er það allt-
af tekið skýrt fram á umbúðum slíkra vara, að
þær skuli geymast þannig, og er sjálfsagt að
FRJÁLS VEItZLUN
11